Επισκεφθείτε διαδικτυακά τα σχεδόν 300.000 χιλιόμετρα ρωμαϊκών δρόμων που χαρτογραφούνται σε ένα νέο έργο
Το πρόγραμμα Itiner-e πέτυχε αυτό που φαινόταν αδύνατο: χαρτογράφηση με πρωτοφανή ακρίβεια 299.171 χιλιομέτρων ρωμαϊκών δρόμων, σχεδόν διπλάσια από τα 188.555 χιλιόμετρα που είχαν συλλεχθεί από τους πληρέστερους ψηφιακούς πόρους μέχρι σήμερα. Το φιλόδοξο αυτό έργο, με επικεφαλής ερευνητές από το Universitat Autònoma de Barcelona και το Πανεπιστήμιο του Aarhus (Δανία), δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Scientific Data" του ομίλου Nature και αποτελεί την πιο εξαντλητική σύνθεση αιώνων αρχαιολογικής και ιστορικής έρευνας.
Το σύνολο δεδομένων καλύπτει τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στη μέγιστη έκτασή της (περίπου το 150 μ.Χ.), καλύπτοντας σχεδόν 4 εκατομμύρια km², συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης, της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής.
Αυτό που είναι πραγματικά επαναστατικό είναι ότι μόνο το 2,737% αυτών των ιχνών έχουν πιστοποιημένη χωρική θέση, ενώ το 89,818% είναι εικασίες και το 7,445% υποθετικές. Αυτή η αποκάλυψη δείχνει το τεράστιο χάσμα μεταξύ της γνώσης ότι ένας δρόμος υπήρχε και της γνώσης της ακριβούς χάραξής του.
Πώς δημιουργήθηκε ο πιο λεπτομερής χάρτης των ρωμαϊκών δρόμων
Η ομάδα Itiner-e χρησιμοποίησε μια μεθοδολογία τριών φάσεων για να δημιουργήσει αυτόν τον ψηφιακό άτλαντα. Αρχικά, εντόπισαν τους δρόμους μέσω αρχαιολογικών, ιστορικών και επιγραφικών πηγών: ανασκαφές, μελέτες πεδίου, ορόσημα (οι ρωμαϊκοί χιλιομετρικοί δείκτες) και αρχαία έγγραφα όπως το Antonine Itinerary και η Tabula Peutingeriana. Χρησιμοποίησαν επίσης τη βάση δεδομένων LIRE (Latin Inscriptions of the Roman Empire), η οποία περιέχει 8.388 ορόσημα με λατινικές επιγραφές.
Δεύτερον, εντόπισαν χωρικά αυτούς τους δρόμους συγκρίνοντας τις πληροφορίες με σύγχρονους και ιστορικούς τοπογραφικούς χάρτες, αεροφωτογραφίες (συμπεριλαμβανομένων αποστολών της USAF από τη δεκαετία του 1950), τρέχουσες δορυφορικές εικόνες και ιστορικές φωτογραφίες από το πρόγραμμα Corona (1967-1972). Ο τελευταίος πόρος ήταν κρίσιμος για τις περιοχές που σήμερα κατακλύζονται από τους σύγχρονους ταμιευτήρες. Τέλος, ψηφιοποίησαν χειροκίνητα κάθε τμήμα με χωρική ανάλυση μεταξύ 5 και 200 μέτρων, ακολουθώντας το πραγματικό ανάγλυφο του εδάφους: ελικοειδή ορεινά περάσματα, κοιλάδες και φυσικούς διαδρόμους, αντί για απλές ευθείες γραμμές.
Το αποτέλεσμα είναι 14.769 οδικά τμήματα οργανωμένα σε ιεραρχία δύο επιπέδων:
- Κύριοι δρόμοι (103.477,9 χλμ., 34,58% του συνόλου) τεκμηριωμένοι από ορόσημα ή ιστορικές πηγές, οι οποίοι δομούσαν την αυτοκρατορική διοίκηση και τον στρατό.
- Δευτερεύοντες δρόμοι (195.693,3 χλμ., 65,42%), που αποκαλύπτουν την τοπική και περιφερειακή κινητικότητα.
Το έργο δημιούργησε επίσης χάρτες εμπιστοσύνης που απεικονίζουν πού λείπουν δεδομένα και πού μπορεί να επικεντρωθεί η μελλοντική έρευνα στην επέκταση των χαρτογραφημένων διαδρομών.
Ένας ζωντανός πόρος για την κατανόηση του αρχαίου κόσμου
"Το εκτεταμένο σύνολο δεδομένων που δημιουργήθηκε από το έργο Itiner-e είναι εξαιρετικά μετασχηματιστικό για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο το ρωμαϊκό οδικό σύστημα δομούσε τη μετακίνηση ανθρώπων, αγαθών, ιδεών, ακόμη και ασθενειών στην αρχαιότητα", εξηγούν οι επικεφαλής του έργου Pau de Soto, Adam Pažout και Tom Brughmans. Η υψηλή ανάλυση του χάρτη επιτρέπει νέες υπολογιστικές μελέτες σχετικά με τη συνδεσιμότητα, το κόστος μεταφοράς και τον διοικητικό έλεγχο, καθώς και έρευνα σχετικά με τη χιλιετή ανάπτυξη της χερσαίας κινητικότητας.
Ο διεπιστημονικός, συνεργατικός και ανοικτού κώδικα χαρακτήρας του Itiner-e τον καθιστά μια ζωντανή πλατφόρμα. Οι ερευνητές μπορούν να ενσωματώνουν νέα ευρήματα διατηρώντας τη συγγραφή των δεδομένων τους, ενώ το ευρύ κοινό μπορεί να έχει δωρεάν πρόσβαση σε αυτά μέσω της ιστοσελίδας https://itiner-e.org. Μεταξύ των καλύτερα τεκμηριωμένων περιοχών είναι η Ιβηρική Χερσόνησος, η Ελλάδα, η Βόρεια Αφρική, το Λεβάντε και η Μικρά Ασία, χάρη σε προηγούμενα έργα όπως το Mercator-e και το Desert Networks.
Ο χάρτης αποκαλύπτει επίσης σημαντικά κενά στις τρέχουσες γνώσεις: περιοχές με χαμηλή αντιπροσωπευτικότητα δεδομένων περιλαμβάνουν τη βόρεια Αγγλία, την Κορνουάλη, τον μεσαίο και άνω Δούναβη, την Τοσκάνη, την Κορσική και την κεντρική Ανατολία. Οι περιοχές αυτές αποτελούν προτεραιότητες για μελλοντικές ερευνητικές εκστρατείες. Επιπλέον, το έργο εντόπισε τις ερήμους και τις ορεινές περιοχές της Βόρειας Αφρικής ως τις περιοχές με τις μεγαλύτερες προκλήσεις τεκμηρίωσης.
Το Itiner-e όχι μόνο αναπαράγει τις χαρτογραφικές γνώσεις για τους ρωμαϊκούς δρόμους, αλλά μετασχηματίζει την κατανόησή μας για τον τρόπο λειτουργίας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας: πώς μετακινούνταν οι λεγεώνες, πώς ταξίδευαν τα εμπορεύματα, πώς μεταδίδονταν οι αυτοκρατορικές εντολές και, τελικά, πώς η Ρώμη έχτισε και διατήρησε τη μεγαλύτερη αυτοκρατορία της αρχαιότητας για αιώνες.