Ποιες ευρωπαϊκές χώρες στρατολογούν γυναίκες; Και γιατί η Γερμανία εξακολουθεί να μην το κάνει;

Η ανακοίνωση της γερμανικής κυβέρνησης για την καθιέρωση ενός εθελοντικού μοντέλου στρατιωτικής θητείας προκάλεσε συζήτηση στο εσωτερικό της χώρας σχετικά με το ρόλο των γυναικών στις ένοπλες δυνάμεις.

Σύμφωνα με το νέο σχέδιο, που συμφωνήθηκε μετά από μήνες συζητήσεων, όλοι οι 18χρονοι άνδρες θα θεωρούνται επιλέξιμοι για θητεία, θα αντιμετωπίζουν υποχρεωτική εγγραφή και ιατρικές εξετάσεις και θα πρέπει να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο στο οποίο θα μπορούν να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους για πλήρη κατάταξη.

Το σχέδιο βασίζεται στην πρόσκληση αρκετών εθελοντών για να υπηρετήσουν στο στρατό, αλλά αν δεν καταφέρει να συγκεντρώσει αρκετούς αριθμούς, η κυβέρνηση θα εξετάσει άλλες επιλογές, συμπεριλαμβανομένου ενός συστήματος που θα μπορούσε να επιλέγει τους ανθρώπους τυχαία.

Ενώ το σχέδιο είναι κατ' αρχήν ουδέτερο ως προς το φύλο, μόνο οι νεαροί άνδρες θα πρέπει να συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιο και να παρακολουθήσουν υποχρεωτικές ιατρικές εξετάσεις. Οι γυναίκες έχουν κληθεί να υπογράψουν, αλλά δεν θα είναι υποχρεωμένες να το κάνουν.

Η διάκριση αυτή έχει προκαλέσει κύμα συζητήσεων και ισχυρισμών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ορισμένοι από τους οποίους έχουν θολώσει τα όρια μεταξύ κριτικής και παραπληροφόρησης.

Γιατί οι γυναίκες δεν είναι υποχρεωμένες να υπηρετήσουν στις ένοπλες δυνάμεις;

Μια ανάρτηση στο διαδίκτυο υπονοεί ότι οι γυναίκες αποκλείονται σκόπιμα από τις γερμανικές ένοπλες δυνάμεις, ή την Bundeswehr- άλλες, ότι η Γερμανία εξαναγκάζει τις γυναίκες να στρατευθούν- και κάποιες τοποθετούν ως αποτυχία του φεμινισμού το γεγονός ότι το κίνημα δεν πίεσε για να καταστεί η ένταξη υποχρεωτική για τις γυναίκες.

Γιατί, λοιπόν, οι γυναίκες δεν είναι υποχρεωμένες, όπως οι άνδρες, να καταταγούν στις ένοπλες δυνάμεις της Γερμανίας;

Εν ολίγοις, επειδή το γερμανικό σύνταγμα δεν το επιτρέπει - τουλάχιστον όχι ακόμη.

Το άρθρο 12α του βασικού νόμου της Γερμανίας αναφέρει ότι οι άνδρες μπορούν "να υποχρεούνται να εκπληρώνουν υπηρεσία στις ένοπλες δυνάμεις, στην Ομοσπονδιακή Συνοριοφυλακή ή σε οργανισμό πολιτικής άμυνας από την ηλικία των δεκαοκτώ ετών". Οι γυναίκες δεν περιλαμβάνονται σε αυτή την απαίτηση.

Δεν αποκλείονται, ωστόσο, από την ένταξή τους - απλώς δεν είναι νομικά υποχρεωμένες να το κάνουν.

Από το 2001, οι γυναίκες επιτρέπεται να υπηρετούν σε στρατιωτικές θέσεις μάχης μετά από απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που έδωσε στις γυναίκες απεριόριστη πρόσβαση σε στρατιωτικές καριέρες. Σήμερα υπάρχουν περισσότερες από 24.000 γυναίκες στρατιώτες στην Bundeswehr - περίπου το 13% του στρατιωτικού προσωπικού της.

Νομικοί εμπειρογνώμονες, ακτιβιστές και φεμινίστριες δήλωσαν ότι το στοιχείο του Συντάγματος που αποκλείει τις γυναίκες από τις ένοπλες δυνάμεις έρχεται σε αντίθεση με το άρθρο 3 παράγραφος 2, το οποίο εγγυάται ίσα δικαιώματα για γυναίκες και άνδρες. Εξίσου, άλλοι έχουν υποστηρίξει ότι οι γυναίκες βρίσκονται σε θεμελιώδες μειονέκτημα έναντι των ανδρών, το οποίο η υποχρεωτική θητεία απλώς θα ενίσχυε.

Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς έχει δηλώσει ότι είναι ανοιχτός στην τροποποίηση του συντάγματος για την επιστράτευση των γυναικών, αλλά η πορεία του είναι πολιτικά βεβαρημένη.

Η προσαρμογή του Συντάγματος θα απαιτούσε πλειοψηφία δύο τρίτων στην Μπούντεσταγκ και συνεπώς ψήφους από την άκρα αριστερά και τη δεξιά.

Το κόμμα της Αριστεράς είναι εδώ και καιρό αντίθετο στην υποχρεωτική στράτευση, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών, και ενώ το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) είναι υπέρ, δεν είναι σαφές πόσα από τα μέλη του θα το επέκτειναν ώστε να συμπεριλάβει και τις γυναίκες και τους άνδρες.

Πώς συγκρίνεται η Γερμανία με την υπόλοιπη Ευρώπη;

Ενώ η Γερμανία έχει επιλέξει ένα μοντέλο με προτεραιότητα τον εθελοντισμό, αρκετοί από τους γείτονές της έχουν προχωρήσει παραπέρα και έχουν καθιερώσει την καθολική στράτευση, τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες.

Ένας αυξανόμενος αριθμός ευρωπαϊκών χωρών έχει εισαγάγει την καθολική στράτευση τα τελευταία χρόνια, ιδίως στις σκανδιναβικές χώρες.

Η Νορβηγία εισήγαγε την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία για τις γυναίκες το 2015, καθιστώντας την την πρώτη χώρα του ΝΑΤΟ που το έκανε. Η Σουηδία ακολούθησε το παράδειγμα το 2017, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης κίνησης για την επαναφορά της υποχρεωτικής στράτευσης, μετά την αναστολή της το 2010.

Πιο πρόσφατα, η Δανία επικαιροποίησε την πολιτική της για τη στράτευση ώστε να συμπεριλάβει και τις γυναίκες, σε ένα σύστημα τύπου λοταρίας που θα τεθεί σε ισχύ το 2026.

Σε ορισμένες χώρες, το θέμα είναι λίγο πιο διαφοροποιημένο: η Ολλανδία έχει τεχνικά τη γυναικεία στράτευση με νόμο, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ το 2018, αλλά αυτό ήταν κυρίως συμβολικό, επειδή η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία δεν έχει εφαρμοστεί ενεργά από το 1997.

Συνολικά, ωστόσο, η Γερμανία δεν αποτελεί εξαίρεση στην Ευρώπη. Για τις χώρες που έχουν υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, η κατάταξη των γυναικών είναι εθελοντική για την πλειοψηφία.

Οι γυναίκες στην Αυστρία, την Κύπρο, την Εσθονία, τη Φινλανδία, την Ελλάδα, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Ελβετία και την Ουκρανία δεν υποχρεούνται να καταταγούν, σε αντίθεση με τους άνδρες, αλλά μπορούν να το κάνουν εθελοντικά για διαφορετικούς ρόλους ανάλογα με τη χώρα.

Το ίδιο ισχύει στη Λευκορωσία, τη Ρωσία και την Τουρκία, ενώ η Κροατία θα ενταχθεί σε αυτή την ομάδα στις αρχές του 2026.

Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ούτε οι γυναίκες ούτε οι άνδρες είναι υποχρεωμένοι να υπηρετήσουν στο στρατό, αλλά μπορούν να καταταγούν εθελοντικά σε διάφορες ιδιότητες.

Οι γυναίκες επιτρέπονται όλο και περισσότερο σε ρόλους μάχης ή πρώτης γραμμής στην Ευρώπη, μεταξύ άλλων στη Γαλλία, την Πολωνία, την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο, όλοι οι ρόλοι στις ένοπλες δυνάμεις άνοιξαν για τις γυναίκες τον Δεκέμβριο του 2018. Στην Πολωνία, οι γυναίκες είναι τεχνικά επιλέξιμες να υπηρετήσουν σε όλες τις στρατιωτικές θέσεις από το 1999.

Στη Γαλλία, οι γυναίκες μπορούν τεχνικά να υπηρετήσουν σε όλους σχεδόν τους κλάδους των ενόπλων δυνάμεων, αν και η ενσωμάτωση έγινε σταδιακά: οι γυναίκες επετράπησαν στα πυρηνικά υποβρύχια μόλις το 2017.