Çalışma: Ruh sağlığı bozuklukları sanıldığından daha çok birbirine benzeyebilir

Yeni kapsamlı bir genetik araştırmaya göre, farklı ruh sağlığı bozukluklarının biyolojik düzeyde, bilim insanlarının bir zamanlar düşündüğünden çok daha fazla ortak noktası olabilir.

ABD’deki Colorado Boulder Üniversitesi ve Mass General Brigham’dan araştırmacılar, bu çalışmanın bulgularının, özellikle birden fazla tanıyla yaşayan kişiler için, ruh sağlığı bozukluklarının nasıl teşhis ve tedavi edildiğini zamanla iyileştirebileceğini söyledi.

Araştırma, altı milyondan fazla kişinin DNA’sını inceledi. Bunlar arasında en az bir ruh sağlığı bozukluğu tanısı almış bir milyondan fazla kişi vardı. Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ-WHO) göre dünyada bir milyardan fazla kişi ruh sağlığı bozukluklarıyla yaşıyor.

Colorado Boulder Üniversitesi’nde psikoloji ve sinirbilim alanında yardımcı doçent ve çalışmanın sorumlu yazarı Andrew Grotzinger, “Şu anda psikiyatrik bozuklukları odada gördüklerimize dayanarak teşhis ediyoruz ve birçok kişiye birden fazla bozukluk tanısı konuyor. Bu da tedaviyi zorlaştırabiliyor ve hastaların moralini bozabiliyor,” dedi.

Ekip 14 psikiyatrik bozukluğu inceledi ve bu durumlara sahip olanlar ile olmayanlar arasındaki genetik farklılıkların çoğunun yalnızca beş geniş genetik örüntüyle açıklanabildiğini buldu. Bu örüntüler, beynin nasıl geliştiğini ve işlediğini etkileyen 238 genetik varyantla bağlantılıydı. Paylaşılan genetik özelliklere dayanarak, araştırmacılar bozuklukları beş kategoriye ayırdı.

Bir grup, anoreksiya nervoza, Tourette bozukluğu ve obsesif kompulsif bozukluk gibi kompulsif özellikler gösteren bozuklukları içeriyordu.

Bir diğeri, depresyon, anksiyete ve travma sonrası stres bozukluğu gibi içe yönelimli bozuklukları kapsıyordu. Üçüncü grup madde kullanım bozukluklarına odaklanırken, dördüncü grup otizm ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu gibi nörogelişimsel durumları içeriyordu.

Bipolar bozukluk ve şizofreni beşinci bir grup oluşturdu. Araştırma, şizofreniyle ilişkili genetik sinyalin yaklaşık yüzde 70’inin bipolar bozuklukla da ilişkili olduğunu ortaya koydu.

Bu iki durum geleneksel olarak birbirinden çok farklı görülür ve klinisyenler aynı kişide her ikisine birden nadiren tanı koyar.

Grotzinger, “Genetik açıdan baktığımızda, farklılıklarından çok benzerlikleri olduğunu gördük,” dedi.

Hastalar için ne anlama geliyor?

Sonuçlar, Nature dergisinde yayımlandı ve ruh sağlığı bozukluklarının büyük ölçüde ayrı hastalıklar olduğu yönündeki köklü görüşe meydan okuyor. Bunun yerine, çalışma birçok bozukluğun ortak biyolojik süreçler tarafından yönlendirildiğini öne sürüyor.

Ancak araştırmacılar, tanı koyma biçimini değiştirmek için henüz erken olduğunu söylüyor.

Araştırma ekibi, bulguların, dünya çapında ruh sağlığı profesyonellerinin kullandığı Tanısal ve İstatistiksel Ruhsal Bozukluklar El Kitabı’nın gelecekteki güncellemelerine yön vermesini umuyor.

Grotzinger, “Bu çalışma, şu anda farklı isimler verdiğimiz kimi şeylerin aslında aynı biyolojik süreçler tarafından yönlendiriliyor olabileceğine dair şimdiye kadarki en güçlü kanıtı sunuyor,” dedi.

“Bu bozukluklar arasında ortak olanları belirleyerek, umarız dördü ayrı hap ya da dördü ayrı psikoterapi uygulaması gerektirmeyen, onları farklı biçimde hedefleyen stratejiler geliştirebiliriz,” diye ekledi.

Araştırma, farklı bozukluk gruplarıyla ilişkili belirli biyolojik yolakları da öne çıkardı. Örneğin, beyinde sinyallerin iletilmesine yardımcı olan uyarıcı nöronları etkileyen genlerin, bipolar bozukluğu ve şizofrenisi olan kişilerde daha etkin olduğu görüldü.

Depresyon ve anksiyete gibi durumlarda, oligodendrositlerle ilişkili genetik varyantlar daha yaygındı. Bu özelleşmiş hücreler, beynin sinir bağlantılarını korumaya ve sürdürmeye yardımcı olur.

Paylaşılan bazı genetik etkenlerin, doğumdan önce bile, beynin gelişimini çok erken dönemde etkilediği görülüyor; bazılarının ise yetişkinlikte daha büyük rol oynayabileceği düşünülüyor.

Bu da ruh sağlığı bozukluklarının neden sıklıkla örtüştüğünü açıklamaya yardımcı olabilir.

2018 tarihli bir derleme, bir psikiyatrik bozukluk tanısı alan kişilerin yarısından fazlasının daha sonra en az bir ek tanı daha aldığını ve yaklaşık yüzde 41’inin yaşamları boyunca dört ya da daha fazla tanı ölçütlerini karşıladığını ortaya koydu.