Οι γυναίκες πολιτικοί αντιμετωπίζουν περισσότερες προσωπικές επιθέσεις στο διαδίκτυο. Ποιος φταίει;

Η Τζούλια Φοσάτι εισήλθε στην ιταλική πολιτική γύρω στο 2021, στρεφόμενη τακτικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να μοιραστεί τις απόψεις της για θέματα όπως η μετανάστευση, ο ρατσισμός και ο φεμινισμός. Αλλά η διαδικτυακή της παρουσία είχε ένα κόστος.

"Υπάρχει μεγάλη βία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης", δήλωσε η Fossati, μέλος του κεντροαριστερού Partito Democratico που εκπροσωπεί τις γυναίκες που είναι εγγεγραμμένα μέλη του κόμματος στην Παβία, κοντά στο Μιλάνο.

"Δέχομαι πολλά σχόλια, ειδικά όταν μιλάω για φεμινιστικά θέματα", δήλωσε στο Euronews Next, αναφέροντας παραδείγματα όπως "πήγαινε στην κουζίνα" ή "ηλίθιε σκάσε".

Η Φοσάτι δεν είναι ακόμη γνωστό όνομα στην ιταλική πολιτική, ωστόσο αντιμετωπίζει ήδη διαδικτυακή παρενόχληση, με τις προσβολές να συνδυάζουν συχνά υπονοούμενα για το φύλο και την ηλικία της.

"Με αποκαλούν "νεαρή γυναίκα" με τρόπο που με κάνει να ακούγομαι λιγότερο αξιόπιστη, λιγότερο υπερασπίσιμη από έναν ενήλικα", δήλωσε η ίδια.

Η εμπειρία της Fossati δεν αποτελεί εξαίρεση.

Οι γυναίκες πολιτικοί έχουν περισσότερες πιθανότητες από τους άνδρες συναδέλφους τους να αντιμετωπίσουν επιθέσεις με βάση την ταυτότητα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σύμφωνα με μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Politics and Gender.

Οι ερευνητές ανέλυσαν περισσότερες από 23 εκατομμύρια αναρτήσεις στην πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης X, γνωστή παλαιότερα ως Twitter, οι οποίες απευθύνονταν σε πολιτικούς στη Γερμανία, την Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκείνη την εποχή, η πλατφόρμα είχε ακόμη ενεργό έλεγχο του περιεχομένου.

Ενώ άνδρες και γυναίκες αντιμετωπίζουν παρόμοιο αριθμό επιθέσεων στο διαδίκτυο, οι άνδρες πολιτικοί τείνουν να στοχοποιούνται με γενικές προσβολές και οι γυναίκες πολιτικοί δέχονται συχνότερα επιθέσεις για την εμφάνιση, το φύλο, την εθνικότητα ή την προσωπική τους ηθική, διαπίστωσε η μελέτη.

Στην Ευρώπη, η φήμη έχει μικρή σχέση με τις επιθέσεις. Οι γυναίκες πολιτικοί έρχονται αντιμέτωπες με άκομψα tweets, ανεξάρτητα από το πόσο γνωστές είναι, και είναι περισσότερο εκτεθειμένες σε τέτοιες επιθέσεις από τους άνδρες συναδέλφους τους, διαπίστωσαν οι ερευνητές.

Η μελέτη όρισε ως "μη πολιτισμένα" tweets εκείνα που περιέχουν ρητορική μίσους, στερεότυπα φύλου, γλώσσα αποκλεισμού (όπως "οι γυναίκες θα έπρεπε να μένουν στο σπίτι αντί να ασχολούνται με την πολιτική"), απειλές για τα ατομικά δικαιώματα, χαρακτηρισμούς, επιθέσεις χαρακτήρων ("ψεύτης", "προδότης"), χυδαιότητα, σαρκασμό, κραυγές με κεφαλαία γράμματα ή περιεχόμενο που είναι εμπρηστικό ή ταπεινωτικό.

Αυτές οι διαδικτυακές επιθέσεις, προειδοποίησαν οι ερευνητές, μπορούν να οδηγήσουν τις γυναίκες να μειώσουν την παρουσία τους στο διαδίκτυο και να τις αποτρέψουν από το να διεκδικήσουν πολιτικά αξιώματα.

Οι βαθιά ριζωμένες αιτίες του διαδικτυακού μίσους προς τις γυναίκες

Η μελέτη έχει ορισμένους περιορισμούς. Η Andrea Pető, καθηγήτρια στο τμήμα σπουδών φύλου του Πανεπιστημίου Κεντρικής Ευρώπης στη Βιέννη, επέκρινε τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στη μελέτη, λέγοντας ότι ενώ τα μοντέλα αυτά μπορούν να επισημάνουν τις ρητές απειλές, δυσκολεύονται να ανιχνεύσουν πιο λεπτές μορφές λεκτικής επιθετικότητας.

"Η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να πιάσει τις αποχρώσεις", δήλωσε η Pető στο Euronews Next.

Ομοίως, επισημαίνοντας τα σχόλια ως "αγενή", μπορεί να χάνονται κάποια συμφραζόμενα, για παράδειγμα το γεγονός ότι πολλοί "δημοκρατικοί ψηφοφόροι έχουν αυτές τις υποτιθέμενες "αγενείς" απόψεις", είπε.

Ακόμα κι έτσι, τα γενικά συμπεράσματα της μελέτης δεν αποτέλεσαν έκπληξη για τους ειδικούς σε θέματα φύλου και πολιτικής. Η διαδικτυακή παρενόχληση των γυναικών βρίσκεται εδώ και καιρό υπό εξέταση, προκαλώντας έρευνα, συζήτηση και νομική μεταρρύθμιση.

Η εξουσία, η πολιτική και ο δημόσιος διάλογος δεν έχουν ιστορικά συνδεθεί με γυναικείους ρόλους ή παραδόσεις. Σκεφτείτε το δικαίωμα ψήφου των γυναικών. Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ελλάδα, η καθολική ψηφοφορία για τις εθνικές εκλογές καθιερώθηκε μόλις το 1952.

Η κληρονομιά αυτής της ανισότητας των φύλων είναι εμφανής ακόμη και σήμερα. Όταν οι γυναίκες εισέρχονται σε πολιτικούς χώρους, συμπεριλαμβανομένων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, μπορεί να αντιμετωπίσουν εχθρότητα και επιθέσεις επειδή είναι γυναίκες, δήλωσε η Pető.

"Οι γυναίκες αναμένεται να βρίσκονται στην ιδιωτική σφαίρα και όσες αμφισβητούν αυτόν τον διαχωρισμό, είτε πρόκειται για μάγισσες, είτε για τη Μαρία Κιουρί, είτε για τοπικούς πολιτικούς, είτε για βουλευτή, αντιμετωπίζουν ένα συγκεκριμένο είδος πειθαρχικής δράσης από τη δημόσια σφαίρα, που διοικείται από άνδρες", είπε.

Αλλά αυτή η διαδικτυακή εχθρότητα οφείλεται σε βαθιά ριζωμένες κοινωνικές συμπεριφορές, στα τεχνολογικά συστήματα που τις ενισχύουν ή και στα δύο;

Τεχνολογικά και οικονομικά ζητήματα

"Η τεχνολογία λειτουργεί συχνά ως καθρέφτης", δήλωσε η Sandra Wachter, καθηγήτρια τεχνολογίας και κανονισμών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και στο Ινστιτούτο Hasso Plattner στο Πότσνταμ της Γερμανίας.

"Εκείνοι που ήδη βιώνουν καταπίεση και διακρίσεις στην κοινωνία, τις αντιμετωπίζουν σε μεγαλύτερη κλίμακα αν εφαρμόσουμε την τεχνολογία με εντελώς απεριόριστο τρόπο. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο νόμος είναι σημαντικός", δήλωσε στο Euronews Next.

Η Wachter σημείωσε ότι, πέρα από τα κοινωνικά και ιστορικά αίτια, οι διαδικτυακές επιθέσεις κατά των γυναικών καθοδηγούνται και από τα οικονομικά συμφέροντα των μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας.

Είπε ότι τα επιχειρηματικά τους μοντέλα είναι σχεδιασμένα να κρατούν τους χρήστες online όσο το δυνατόν περισσότερο για να πωλούν διαφημίσεις.

"Αυτό που οι άνθρωποι θέλουν να βλέπουν και αυτό που τους κρατάει απασχολημένους είναι κάτι που είναι οργισμένο, εξωφρενικό", δήλωσε η Wachter.

Αυτός είναι ένας βασικός λόγος για τον οποίο οι ψεύτικες ειδήσεις, που συχνά χαρακτηρίζονται με εντυπωσιακό τόνο, τείνουν να διαδίδονται πιο μακριά και πιο γρήγορα από τις νόμιμες πληροφορίες.

Ακόμα κι έτσι, πολλοί άνθρωποι αγνοούν το πρόβλημα, δήλωσε ο Wachter. Τα θύματα των διαδικτυακών επιθέσεων συχνά κατηγορούνται, ενώ οι δράστες -ακόμη και οι διωκτικές αρχές- συχνά δεν αντιλαμβάνονται πόσο σοβαρές μπορεί να είναι οι συνέπειες, εν μέρει λόγω του ψηφιακού περιβάλλοντος, είπε.

Πώς να διορθωθεί το πρόβλημα

Ορισμένες πλατφόρμες, όπως το TikTok, χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη για τη συγκράτηση περιεχομένου, ενώ άλλες, όπως το Facebook και το Instagram της Meta, έχουν μειώσει τις αναθεωρήσεις περιεχομένου.

Αλλά η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να πιάσει τα πάντα, προειδοποίησε η Sara de Vuyst, καθηγήτρια σύγχρονης οπτικής κουλτούρας στο Πανεπιστήμιο του Μάαστριχτ στην Ολλανδία.

"Αυτό [η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης] έχει κάποια προβλήματα- τους διαφεύγουν πράγματα όταν τα σχόλια είναι διατυπωμένα με πιο σαρκαστικό τρόπο, χάνονται αποχρώσεις", δήλωσε η de Vuyst στο Euronews Next.

Τόσο ο de Vuyst όσο και ο Wachter συμφωνούν ότι κανονισμοί όπως ο νόμος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις ψηφιακές υπηρεσίες (DSA) είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.

Η DSA, η οποία τίθεται σε ισχύ τον Φεβρουάριο του 2024, αποσκοπεί στην προστασία των δικαιωμάτων των καταναλωτών στο διαδίκτυο. Διευκολύνει τους χρήστες να επισημαίνουν αν μια διαδικτυακή ανάρτηση είναι προβληματική και απαιτεί από τις μεγάλες εταιρείες κοινωνικής δικτύωσης να εφαρμόζουν πρωτόκολλα μείωσης του κινδύνου.

Ωστόσο, τόσο ο de Vuyst όσο και ο Wachter υποστηρίζουν ότι στο πλαίσιο της DSA, η εταιρική λογοδοσία των εταιρειών αυτών παραμένει χαμηλή.

"Όλα αυτά είναι σπουδαία, φανταστικά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση", δήλωσε ο Wachter. "Αλλά αυτό που κανείς δεν έχει κάνει ακόμη είναι να θέσει το ερώτημα: "τι γίνεται με το επιχειρηματικό μοντέλο;""

Επιστρέφοντας στην Ιταλία, η Fossati πήρε την κατάσταση στα χέρια της.

Στην αρχή, αφιέρωσε χρόνο για να συμμετάσχει σε συζητήσεις με τους διαδικτυακούς της haters, προσπαθώντας να κατανοήσει τις απόψεις τους. Ωστόσο, υιοθέτησε μια διαφορετική προσέγγιση αφού συνειδητοποίησε ότι πολλοί σχολιαστές δεν ήταν ανοιχτοί σε γνήσια συζήτηση.

"Αν κάποιος με προσβάλλει, η απάντησή μου είναι πάντα πολύ ειρωνική", δήλωσε.

Αν ένα σχόλιο είναι ιδιαίτερα προσβλητικό, υπενθυμίζει στον χρήστη ότι θα μπορούσε να υποβάλει μήνυση, ωστόσο δεν το έχει κάνει ποτέ, επειδή θα ήταν μια δαπανηρή και δυσκίνητη διαδικασία.

Παρά τις επιθέσεις, η Fossati διατηρεί το κίνητρό της και επιλέγει να εστιάζει στη θετική πλευρά.

"Συχνά υπάρχουν αρνητικά σχόλια επειδή δεν γράφουμε για το πόσο καλοί είναι οι άνθρωποι", δήλωσε. Οι διαδικτυακοί haters "δεν αντιπροσωπεύουν ολόκληρη την πραγματικότητα".