Εύθραυστη ανακωχή: τι σημαίνει η νέα εμπορική συμφωνία ΗΠΑ-ΕΕ για την ψηφιακή τεχνολογία

Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο EU Tech Loop και δημοσιεύεται στο πλαίσιο της συνεργασίας με το Euronews.

Έχει περάσει μια εβδομάδα από τη δημοσίευση της κοινής δήλωσης σχετικά με το "Πλαίσιο για μια συμφωνία αμοιβαίου, δίκαιου και ισορροπημένου εμπορίου" μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ και ήδη δέχεται επικρίσεις και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού.

Μέσα σε λίγες ημέρες από την αποκάλυψή της, ο Ντόναλντ Τραμπ απείλησε με νέους δασμούς και οι Βρυξέλλες συνεχίζουν τις εργασίες τους για τη νέα ψηφιακή νομοθεσία, υπογραμμίζοντας πόσο εύθραυστη, αλλά και πόσο αναγκαία μπορεί να είναι αυτή η συμφωνία για τις διατλαντικές σχέσεις στον τομέα της τεχνολογίας.

Αρνητικές ευρωπαϊκές και αμερικανικές αντιδράσεις

Την επόμενη εβδομάδα, η Επιτροπή Δικαστικών Υποθέσεων της αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων θα πραγματοποιήσει ακρόαση με θέμα "Η απειλή της Ευρώπης για τον αμερικανικό λόγο και την καινοτομία", όπου θα συζητηθούν η Πράξη Ψηφιακών Υπηρεσιών και η Πράξη Ψηφιακών Αγορών της ΕΕ με τον Nigel Farage και, ενδεχομένως, τον πρώην Επίτροπο της ΕΕ Thierry Breton, αν και η παρουσία του δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί.

Λίγες ημέρες μετά την ανακοίνωση των λεπτομερειών της εμπορικής συμφωνίας ΗΠΑ-ΕΕ, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ εξέδωσε δήλωση με την οποία απειλούσε να επιβάλει "σημαντικούς πρόσθετους δασμούς σε [χώρες που εισάγουν ψηφιακούς φόρους, νομοθεσία, κανόνες ή κανονισμούς που βλάπτουν τις αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας] ... και να θεσπίσει περιορισμούς στις εξαγωγές της ιδιαίτερα προστατευόμενης τεχνολογίας και των τσιπ μας".

Ως συνήθως, η δήλωση του Ντόναλντ Τραμπ προκάλεσε έντονες συζητήσεις στην ΕΕ σχετικά με την εμπορική συμφωνία και κατά πόσον θα διατηρηθεί. Ορισμένοι μάλιστα επέκριναν την εκτελεστική αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Henna Virkkunnen επειδή δεν απάντησε στις δηλώσεις του Trump.

Η ευρωβουλευτής Αλεξάνδρα Γκιζ ζήτησε τη δημιουργία στρατηγικών συμμαχιών με τον Καναδά, την Ταϊβάν, τη Νότια Κορέα, τη Βραζιλία και την Ινδία, ενώ παρέβλεψε την εσωτερική ψηφιακή συνεργασία των BRICS, η οποία παραμένει σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από την Κίνα.

Παρόλο που το επικοινωνιακό στυλ της Henna Virkkunnen διαφέρει από αυτό του προκατόχου της, Thierry Breton, είναι πιθανό να αποφέρει περισσότερα οφέλη παρά μειονεκτήματα στις διαπραγματεύσεις της ΕΕ. Τουλάχιστον, η διπλωματική της στάση δεν προκαλεί το αμερικανικό κοινό, αποφεύγει αρνητικές επιπτώσεις για την ευρωπαϊκή οικονομία και μειώνει τους κινδύνους για την εύθραυστη εμπορική συμφωνία.

Η υπερεπικέντρωση των ΗΠΑ στην DSA, τη "λογοκρισία"* , την ελευθερία του λόγου και τα συναφή ζητήματα είναι σε μεγάλο βαθμό αμερικανοκεντρική και βρίσκει μικρή απήχηση στην ΕΕ. Αντίθετα, η ατζέντα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την περίοδο 2025-2029 είναι γεμάτη με νέες νομοθετικές πρωτοβουλίες που ενδέχεται να περιπλέξουν περαιτέρω τις δραστηριότητες των αμερικανικών εταιρειών τεχνολογίας.

Αν και ατελής, η εμπορική συμφωνία ΗΠΑ-ΕΕ δημιουργεί ένα προηγούμενο για τη συνέχιση της συνεργασίας και των διαπραγματεύσεων σχετικά με τους λεγόμενους "μη δασμολογικούς φραγμούς" για τα ψηφιακά αγαθά. Παρά τις πολιτικές απαιτήσεις για γρήγορες νίκες, παραμένει η πιο βιώσιμη πορεία προς την επίτευξη συμφωνιών.

Τσιπ τεχνητής νοημοσύνης & απαιτήσεις ασφαλείας

Το άρθρο 5 της εμπορικής συμφωνίας ΗΠΑ-ΕΕ περιγράφει τη δέσμευση της ΕΕ να αγοράσει αμερικανικά τσιπ αξίας τουλάχιστον 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, καθώς και να συνεργαστεί με τις ΗΠΑ για την αποτροπή της μεταπώλησής τους σε τρίτες χώρες. Με τη σειρά τους, οι ΗΠΑ θα "διευκολύνουν τις εξαγωγές αυτές μόλις τεθούν σε ισχύ οι εν λόγω απαιτήσεις".

Το κατά πόσον οι ΗΠΑ έχουν προετοιμάσει τις δικές τους απαιτήσεις ασφαλείας, ωστόσο, παραμένει ένα ανοιχτό (και ελαφρώς ρητορικό) ερώτημα.

Μη δασμολογικά εμπόδια σε βασικούς τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος

Το άρθρο 8 περιγράφει τη δέσμευση των δύο μερών να "μειώσουν ή να εξαλείψουν τους μη δασμολογικούς φραγμούς". Ενώ αναφέρεται κυρίως στα αυτοκίνητα και τα πρότυπα, περιλαμβάνει επίσης τη δέσμευση να "αναπτύξουν πρότυπα για τη διατλαντική αγορά σε βασικούς τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος".

Εάν η ΕΕ και οι ΗΠΑ συμφωνήσουν να συνεργαστούν για την ανάπτυξη προτύπων για τις τηλεπικοινωνίες, το διάστημα και την ψηφιακή τεχνολογία, αυτό θα ήταν μια σημαντική νίκη και για τις δύο πλευρές. Μια σημείωση: η ΕΕ πρέπει να είναι έτοιμη να συζητήσει με τις ΗΠΑ τον επερχόμενο νόμο για το διάστημα, τον νόμο για το νέφος και την τεχνητή νοημοσύνη, τον νόμο για την κυβερνοασφάλεια και πολλές άλλες νέες νομοθετικές πρωτοβουλίες για να αποφύγει μελλοντικές αντιδράσεις.

Κέρδος πιστοποίησης για τις ΗΠΑ

Το άρθρο 13 αποτελεί σαφή νίκη για τις ΗΠΑ. Επιτρέπει στα αμερικανικά εργαστήρια πιστοποίησης να αναγνωριστούν ως "κοινοποιημένοι οργανισμοί" της ΕΕ, που σημαίνει ότι μπορούν να εγκρίνουν απευθείας προϊόντα για την αγορά της ΕΕ βάσει της οδηγίας για τον ραδιοεξοπλισμό, η οποία καλύπτει την ασφάλεια, τη χρήση του φάσματος και την κυβερνοασφάλεια.

Αυτό καθιστά τη συμμόρφωση για τις αμερικανικές εταιρείες ταχύτερη και φθηνότερη. Οι δύο πλευρές σχεδιάζουν επίσης να διαπραγματευτούν μια συμφωνία για τις πιστοποιήσεις κυβερνοασφάλειας, ώστε οι εγκρίσεις στη μία αγορά να λαμβάνονται υπόψη και στην άλλη, αποφεύγοντας διπλές δοκιμές και κόστος.

Προστασία της ευρωπαϊκής και αμερικανικής πνευματικής ιδιοκτησίας

Το άρθρο 15 είναι μια πιθανή νίκη και για τις δύο πλευρές, αν και η διατύπωση παραμένει ασαφής - τις δεσμεύει να "συζητήσουν", όχι να συμφωνήσουν, σχετικά με υψηλού επιπέδου δεσμεύσεις για την πνευματική ιδιοκτησία.

Στην πράξη, αυτό θα σήμαινε την ευθυγράμμιση των κανόνων για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τα εμπορικά σήματα, τα πνευματικά δικαιώματα και τα εμπορικά μυστικά, και τη διασφάλιση ότι οι παραβιάσεις όπως η πειρατεία ή η παραχάραξη επιβάλλονται δεόντως. Εάν οι συνομιλίες προχωρήσουν, τα πρότυπα των ΗΠΑ και της ΕΕ θα μπορούσαν να εναρμονιστούν στενότερα - ένα όφελος για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται και στις δύο πλευρές και ενδεχομένως ένα σημείο αναφοράς για τον υπόλοιπο κόσμο.

Τέλη δικτύου και αδικαιολόγητοι ψηφιακοί εμπορικοί φραγμοί

Το άρθρο 17 περιγράφει τη δέσμευση των ΗΠΑ-ΕΕ για την περαιτέρω αντιμετώπιση των "αδικαιολόγητων ψηφιακών εμπορικών φραγμών". Το άρθρο επιβεβαιώνει επίσης προηγούμενες δηλώσεις ότι η ΕΕ δεσμεύεται να μην εισαγάγει τα λεγόμενα τέλη δικτύου στις αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας. Επιπλέον, τα δύο μέρη δεσμεύονται να μην επιβάλουν "δασμούς στις ηλεκτρονικές διαβιβάσεις".

Οι επικριτές προειδοποιούν, ωστόσο, ότι η συζήτηση για τα τέλη δικτύου απέχει πολύ από το να τελειώσει - η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει να προτείνει το σχέδιο για την Πράξη Ψηφιακών Δικτύων (DNA) τον Δεκέμβριο, και ενώ τα τέλη δικτύου παραμένουν μια σημαντική ιδέα που κυκλοφορεί γύρω από αυτήν, η ιστορία για τις αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας δεν τελειώνει εκεί.

Το DNA θα αναθεωρήσει επίσης τον Ευρωπαϊκό Κώδικα Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών, επεκτείνοντας τους παλαιούς κανονισμούς των τηλεπικοινωνιών στους παρόχους ψηφιακών υπηρεσιών και υπηρεσιών cloud. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι εταιρείες τηλεπικοινωνιών υπόκεινται σε αυστηρότερους κανονισμούς από ό,τι οι ψηφιακές εταιρείες, αν και είναι δύσκολο να συμφωνήσει κανείς με αυτό, λαμβάνοντας υπόψη πόσοι νέοι κανονισμοί έχουν υιοθετηθεί για τις εταιρείες τεχνολογίας τα τελευταία πέντε χρόνια.

Όσον αφορά τα τέλη δικτύου, η διατύπωση είναι σημαντική - η ΕΕ μπορεί να μην εισάγει "τέλη δικτύου" καθαυτά, αλλά η ίδια ιδέα θα μπορούσε να εισαχθεί μέσω "νέων μηχανισμών επίλυσης διαφορών διασύνδεσης IP", που ουσιαστικά σημαίνουν το ίδιο πράγμα.

Ενίσχυση των αλυσίδων εφοδιασμού και κοινή δράση κατά των πολιτικών μη αγοράς από τρίτες χώρες

Το άρθρο 19 είναι θετικό και για τις δύο πλευρές. Οι ΗΠΑ και η ΕΕ συμφωνούν σε στενότερο συντονισμό για την οικονομική ασφάλεια, "για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της αλυσίδας εφοδιασμού και της καινοτομίας με τη λήψη συμπληρωματικών μέτρων για την αντιμετώπιση των πολιτικών μη αγοράς τρίτων μερών, καθώς και με τη συνεργασία για τις επανεξετάσεις των εισερχόμενων και εξερχόμενων επενδύσεων και τους ελέγχους των εξαγωγών, καθώς και για τη φοροδιαφυγή".

Δεσμεύονται να δράσουν από κοινού κατά των πολιτικών μη αγοράς από τρίτες χώρες και να συνεργαστούν για τον έλεγχο των επενδύσεων, τους ελέγχους των εξαγωγών και την καταστρατήγηση των δασμών. Το άρθρο επισημαίνει επίσης τον αθέμιτο ανταγωνισμό και την έλλειψη αμοιβαιότητας στις δημόσιες συμβάσεις ως κοινές ανησυχίες.

Εν ολίγοις, και οι δύο πλευρές θέλουν να καλύψουν τα κενά στα συστήματά τους και να παρουσιάσουν ένα ενιαίο μέτωπο κατά των στρεβλωτικών πρακτικών. Για την ΕΕ, αυτό σημαίνει ότι η επερχόμενη οδηγία για τις δημόσιες συμβάσεις -ιδιαίτερα ο στόχος της για την παροχή προτίμησης σε ευρωπαϊκές εταιρείες- θα πρέπει να αντιμετωπιστεί σύντομα.

Τι δεν έχει αναφερθεί, και περιθώρια για μελλοντική συνεργασία

Αν και είναι πιθανό ότι τα ζητήματα αυτά θα τεθούν σε μελλοντικούς γύρους διαπραγματεύσεων, ένα ζήτημα που θα είναι αναμφίβολα σημαντικό για τις αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας είναι η επερχόμενη πράξη της ΕΕ για την ψηφιακή δικαιοσύνη (DFA).

Με επικεφαλής τον Επίτροπο Michael McGrath, η DFA θα μπορούσε να αλλάξει σημαντικά τον τρόπο λειτουργίας των αμερικανικών πλατφορμών που προσφέρουν διαφημιστικές υπηρεσίες. Μπορεί να καταστήσει πολύ δύσκολη τη χρήση των προσωπικών δεδομένων των χρηστών για εξατομικευμένη διαφήμιση, διευρύνοντας το πεδίο εφαρμογής των διαφημιστικών κανόνων και αυξάνοντας το κόστος για τους χρήστες. Η Επιτροπή επανέλαβε ότι δεν σκοπεύει να απαγορεύσει την εξατομικευμένη διαφήμιση καθεαυτήν- ωστόσο, στην πράξη, αυτό θα μπορούσε να συμβεί μέσω απαιτήσεων συμμόρφωσης που είναι σχεδόν αδύνατο να τηρηθούν.

Ένα άλλο ερώτημα, το οποίο είναι εξίσου σημαντικό τόσο για τους Ευρωπαίους όσο και για τους Αμερικανούς καινοτόμους - πόσο φιλόδοξη θα είναι η επικείμενη αναθεώρηση των Γενικών Κανονισμών Προστασίας Δεδομένων. Η δανέζικη Προεδρία το χαρακτηρίζει ως μία από τις κεντρικές της προτεραιότητες, αλλά για να τροφοδοτηθεί η διατλαντική οικονομία των δεδομένων, θα πρέπει να επανεκτιμηθεί το πεδίο εφαρμογής των προσωπικών δεδομένων.

Εν κατακλείδι, η ψηφιακή εμπορική συμφωνία ΗΠΑ-ΕΕ είναι ατελής και περιέχει πάρα πολλές ασαφείς δεσμεύσεις για απλή "συζήτηση" και όχι για την επίτευξη συγκεκριμένων συμφωνιών. Παρόλα αυτά, πρέπει να δώσουμε τα εύσημα εκεί που πρέπει - η ίδια η συμφωνία βοηθά και τις δύο πλευρές να κερδίσουν χρόνο για ευθυγράμμιση και ανοίγει την πόρτα για περαιτέρω διαπραγματεύσεις και την αναγκαία συνεργασία μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΕ.

Ενώ το κοινό μπορεί να εστιάζει σε ισχυρές δηλώσεις και γρήγορες νίκες, και οι δύο πλευρές αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις που μπορούν να επιλυθούν μόνο από κοινού: την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας παγκοσμίως, την ανάπτυξη προτύπων σε παγκόσμιους οργανισμούς και τις εξαγωγές σε τρίτες χώρες που αποτελούν πραγματική απειλή για την ασφάλεια και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.