IŞİD’in 'hilafet' ilan ettiği cami 8 yıl sonra yeniden açıldı

Irak Başbakanı Muhammed Şiya Sabbar es-Sudani, Musul’un tarihi eski şehir bölgesinde yer alan El-Nuri Ulu Camii ve eğik minaresinin resmi açılışını pazartesi günü gerçekleştirdi. Cami, Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) militanları tarafından 8 yıl önce yıkılmıştı.

Yaklaşık 850 yıl boyunca kentin simgesi olan eğik minare, 2014’te IŞİD lideri Ebubekir el-Bağdadi’nin 'hilafet' ilan ettiği yer olarak tarihe geçti. Ancak örgüt, 2017’de Irak ordusu ile Musul için süren savaşta yenilgiye yaklaşınca camiyi içerisine patlayıcı yerleştirerek havaya uçurdu.

Yeniden inşa süreci UNESCO’nun koordinasyonunda yürütüldü. Iraklı miras kurumları ve Sünni dini otoritelerle birlikte çalışan UNESCO, enkazdan çıkarılan malzemelerle ve geleneksel tekniklerle minareyi yeniden inşa etti. Proje için 115 milyon dolar toplandı; en büyük katkıyı Birleşik Arap Emirlikleri ve Avrupa Birliği sağladı.

Başbakan es-Sudani yaptığı açıklamada, caminin yeniden inşasını “Irak halkının kahramanlığını, topraklarını savunmasını ve düşmanların yok etmek istediği her şeyi yeniden kurma iradesini simgeleyen bir dönüm noktası olarak'' niteledi.

Başbakan “Kültüre desteğimizi sürdüreceğiz. Irak eserlerini dünyaya açan, sürdürülebilir kalkınmaya fırsat sunan ve gençlerin yenilik yapabileceği bir alan olarak tanıtma çabalarımıza devam edeceğiz,” dedi.

IŞİD, en güçlü olduğu dönemde Irak ve Suriye'de İngiltere’nin yarısı büyüklüğünde bir alanı kontrol ediyordu. Örgüt, sivilleri vahşice infaz etmesi ve Irak’ın en eski dini topluluklarından olan Ezidi kadınları köleleştirip cinsel şiddete maruz bırakmasıyla biliniyordu.

Yeniden inşa projesi kapsamında yalnızca cami değil, savaşta zarar gören kiliseler de onarıldı. Amaç, Musul’daki giderek azalan Hristiyan topluluğun mirasını da korumak. Sudani, Musul’un tüm toplulukları kucaklayan bir şehir olduğunu ve “Irak’ın çeşitliliğini yansıttığını” söyledi.

Birleşmiş Milletler soruşturmacılarına göre, IŞİD Hristiyanlara karşı savaş suçu işledi; mülklerine el koydu, zorla din değiştirmeye zorladı, cinsel şiddet uyguladı ve dini-kültürel mekânları yıktı.

2003’te yaklaşık 50 bin Hristiyan’ın yaşadığı Musul’da bugün kalıcı olarak yaşayan Hristiyan aile sayısı 20’nin altına düştü. Yine de Kürt bölgesine göç eden bazı aileler, hâlâ kilise ayinleri için kente dönüyor.

Uzmanlara göre Musul’daki yeniden inşa projesi, savaşın yıktığı kültürel miras alanlarının ayağa kaldırılması için bir model olabilir. Bu yaklaşımın, 14 yıllık iç savaşın ardından toparlanmaya çalışan komşu Suriye’de de örnek alınabileceği belirtiliyor.