Filistin Şehitler Fonu hala yürürlükte mi?

Filistin Yönetimi şubat ayında, İsrail tarafından öldürülen ya da hapse atılan Filistinlilerin ailelerine yapılan ödemeleri kapsayan programın sona erdiğini duyurdu.

“Şehitler Fonu” olarak bilinen bu sistem, terör saldırılarına karışmaktan hüküm giyenler de dahil olmak üzere İsrail tarafından hapsedilen Filistinlilere ceza sürelerine göre değişen oranlarda aylık maaş, ayrıca aileleri için ek ödenek ve sağlık sigortası ya da eğitim gibi ihtiyaçlar için hibe sağlıyordu.

Program, ABD, AB ve İsrail tarafından “İsrail’e yönelik saldırıları ödüllendiren” bir mekanizma olduğu gerekçesiyle sert biçimde eleştirilmiş ve yaygın şekilde ‘öldürmeye ödeme’ (pay for slay) olarak nitelendirilmişti.

Yıllarca süren eleştirilerin ardından Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, 2025’in başında sistemi iptal ettiğini ve bu adımın Trump yönetimine bir iyi niyet göstergesi olduğunu açıkladı. Abbas, eylül ayında BM Genel Kurulu’nda yaptığı konuşmada da sistemin artık yürürlükte olmadığını yineledi.

Ancak İsrail, bu sistemin hâlâ fiilen yürürlükte olduğunu ve hatta ödemelerde AB fonlarının dolaylı kanallar üzerinden kullanılmış olabileceğini iddia ediyor.

Euronews’ün edindiği bilgilere göre, İsrail heyeti bu günlerde Brüksel’de, eski “öldürmeye ödeme” sisteminin hâlâ yürürlükte olduğunu ve 27 üyeli AB’nin başka amaçlarla bağışladığı paraların bu ödemelerde kullanılmış olabileceğini gösteren kanıtlarını sunmak üzere bulunuyor.

Hibe programının dolaylı ödeme kanalları

Programın Şubat ayında resmen sona ermesinin ardından Filistin Yönetimi, Filistin Ulusal Ekonomik Güçlendirme Kurumu (PNEEI) adında yeni bir mekanizma kurdu.

Bu yeni merkezi yapı, Filistin’deki sosyal yardım ödemelerini gelir, istihdam ve barınma gibi uluslararası sosyal yardım kriterlerine göre yönetmekle sorumlu.

Bir kişinin başvurusu bu sosyoekonomik koşulları karşıladığında, yaklaşık 500 euro (1.880 yeni şekel) tutarında temel bir ödeme alıyor.

Ancak Euronews’ün edindiği bilgilere göre, başvuru sahiplerine bu temel ödemenin yanı sıra raporlanmayan ve denetlenmeyen dolaylı kanallar üzerinden ek ödemeler de yapılıyor.

Aynı dolaylı ödeme kanallarının, resmî başvuru yapmayan ancak farklı programlar üzerinden hâlâ ödeme alan kişilere de kullanıldığı iddia ediliyor.

Bu ödemelerin, mahkûmlar idaresi aracılığıyla, yani bu birimin “liste sağlayarak” hem PNEEI’ye hem de diğer kanallara aktardığı bilgiler üzerinden yapıldığı öne sürülüyor.

İddialara göre, Hamas üyeleri bu listelere “otomatik olarak” dahil ediliyor, her ne kadar Filistin Yönetimi (FY), mali desteğinin Hamas ve İslami Cihad üyelerine uzandığını reddetse de.

Euronews’ün edindiği bilgilere göre, İsrail’e ve İsraillilere yönelik saldırılarda öldürülen veya yaralanan Filistinlilerin aileleri, hiçbir kriteri karşılamalarına gerek kalmadan otomatik olarak temel ödemeyi alıyor.

Bu uygulama, İsrail tarafından uzun süredir ülkeye ve vatandaşlarına yönelik saldırıları ödüllendiren, hatta teşvik eden bir sistem olarak değerlendiriliyor.

Serbest bırakılan mahkûmlar söz konusu olduğunda ise, İsrail’de ya da Filistin topraklarında bulunanların hâlâ bu ödemeleri “maaş” olarak aldığı iddia ediliyor. Aynı zamanda bu kişilerin, Filistin Yönetimi veya güvenlik güçleri personeli olarak kâğıt üzerinde gösterildiği ve böylece “işlenen saldırının sonuçlarına bağlı” maaş alabildiği öne sürülüyor.

Sürgündeki mahkûmların veya yurt dışında kalmak zorunda olanların ise, aylık maaşlarının yanı sıra konut ve kira yardımı da aldığı iddia ediliyor.

Programın bütçesinin önemli bir kısmının uluslararası yardımlardan, özellikle de AB fonlarından sağlandığı ileri sürülüyor.

Filistin Yönetimi ne diyor?

Bu ayın başlarında, Filistin Yönetimi haber ajansı WAFA’nın aktardığına göre Devlet Başkanı Mahmud Abbas, Maliye Bakanı Ömer el-Bitar’ı görevden aldı.

Görevden alma için resmî bir gerekçe açıklanmadı, ancak el-Bitar’ın, Filistin Yönetimi’nin Şubat ayında kaldırıldığını duyurduğu “öldürmeye ödeme” sisteminin devam etmesine izin verdiği iddia edildi.

İsrail basınında yer alan haberlere göre el-Bitar, bu yılın başında kurulan ve ödemeleri yalnızca finansal ihtiyaç kriterine göre belirleyen yeni sistemin dışında, bazı Filistinli güvenlik mahkûmlarına ödemeleri onayladı. Bu ödemelerde, ceza süresi yerine ekonomik durum esas alınmıştı.

Kasım ayı başlarında İsrail Dışişleri Bakanı Gideon Sa’ar, Filistin Maliye Bakanı’nın görevden alınmasıyla ilgili yaptığı açıklamada, bu adımın “görevi sona erdiren Mahmud Abbas’ı ve Filistin Yönetimi’ni, teröristlere ve ailelerine yapılan ödemelerdeki sorumluluktan aklamayacağını” söyledi.

Avrupa Birliği, 2021-2024 yılları arasında Filistinlilere 1,36 milyar euro tutarında ikili yardım tahsis ederek, Filistin’e dış yardım sağlayan en büyük bağışçı konumunda.

Nisan 2025’te AB, Filistin Yönetimi’ni (FY) desteklemek ve Batı Şeria, Kudüs ve Gazze Şeridi’ndeki projeleri finanse etmek amacıyla 1,6 milyar avroya kadar çıkabilecek yeni bir mali yardım paketi açıkladı.

İki yıl içinde sağlanacak bu paranın üçte birinden fazlası, doğrudan FY bütçesine aktarılacak. Bu destek, mali sürdürülebilirliği, demokratik yönetişimi ve özel sektörün gelişimine katkı sağlayacak kamu hizmetlerini güçlendirmeyi hedefliyor.

Ancak yardım, FY’nin ciddi demokratik ve yönetişim reformlarını uygulaması şartına bağlı. Bu şartlar arasında, “Şehitler Fonu” kapsamındaki ödemelerin tamamen sona erdirilmesi de bulunuyor.

Euronews, konuyla ilgili olarak Filistin Yönetimi ve Avrupa Komisyonu ile iletişime geçti.