Çin devasa nadir toprak element rezervi buldu: Türkiye'yle rekabeti nasıl etkileyecek?

Çin'in güneybatıdaki Yunnan eyaletinde 1,15 milyon tonluk son derece büyük bir nadir toprak elementi yatağı keşfedildi.

Global Times'ın haberine göre, bunun Çin'deki en büyük orta ve ağır nadir toprak yatağı olması bekleniyor. 1,15 milyon tonluk potansiyel kaynağa sahip olan yeni rezerv'in 470.000 tonundan fazlası praseodim ve neodim gibi önemli nadir toprak elementlerinden oluşuyor.

Çin Jeoloji Araştırma Kurumu'nun yaptığı duyuruda, "Bu keşif, Çin'in nadir toprak kaynaklarındaki avantajını güçlendirmek, nadir toprak endüstri zincirini geliştirmek ve Çin'in orta ve ağır nadir toprak kaynaklarındaki stratejik hakimiyetini daha da sağlamlaştırmak açısından oldukça önemli," ifadeleri yer aldı.

Toplamda 17 metalik elementten meydana gelen nadir toprak elementleri (NTE), birçok yüksek teknolojili cihazın önemli bir bileşeni. Bunlar özellikle cep telefonları, sabit diskler, monitörler, elektrikli ve hibrit otomobiller de dahil olmak üzere 200'den fazla üründe kullanılıyor.

Diğer yandan mıknatıslar, lazerler, radar ve sonar sistemlerinde de kullanılan bu elementler savunma sanayinde de önemli bir yer tutuyor.

Örneğin ABD'li havacılık firması Lockheed Martin'in geliştirdiği F-35 savaş jetlerinin her biri, gelişmiş hedefleme sistemlerinin kullanımı için yaklaşık 400 kilogram itriyum, terbiyum ve diğer nadir toprak elemenlerini içeriyor.

ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu'na göre Çin, 44 milyon tonluk rezerviyle nadir toprak elementlerinin dünyadaki en büyük üreticisi konumunda.

Çin'in nadir toprak elementleri ihracatı geçen yıl yüzde 6 artarak 55.431,1 tona çıkmıştı. Ancak ihracat değeri yüzde 36 azalarak 488,8 milyon ABD dolarına gerilemişti.

Eskişehir'de de devasa bir yatak keşfedilmişti

2022'de Eskişehir'de de 694 milyon tonluk nadir toprak elementleri rezervinin bulunmasının ardından ciddi bir tartışma başlamıştı. Tartışmanın odak noktası, Türkiye'nin bu yeni keşifle birlikte Çin'in hakim konumunu sarsıp sarsamayacağıydı.

Türkiye, bu keşifle birlikte Çin'le birlikte dünyanın en büyük rezerv sahalarından biri haline gelmişti. Ancak Türkiye’nin Eshişehir-Beylikova sahasındaki rezervlerin bir kısmı düşük tenörlü olduğu, yani buradaki elementlerin işlenmesi ve ekonomik olarak değerlendirilebilmesinin daha zor olduğu biliniyor.

Çin’deki rezervler ise genellikle daha yüksek tenörlü ve ekonomik olarak işlenmesi daha kolay. Çin ayrıca, güçlenen tedarik zincirleri sayesinde yıllar içinde NTE işleme kapasitesini artırarak zirveye yerleşebildi.

1993'te NTE üretiminin yüzde 38'i Çin'de, yüzde 33'ü ABD'de, yüzde 12'si Avustralya'da ve yüzde 5'i de Malezya ve Hindistan'daydı.

Ancak 2008'de Çin, dünya NTE üretiminin yüzde 90'ından fazlasını teşkil eder hale gelmişti. 2011'e kadar Çin, dünya üretiminin yüzde 97'sini elde etti. Halihazırda dünya genelindeki NTE üretiminin yüzde 60-70'i Çin'de gerçekleştiriliyor.

İstatistikler Çin'in nadir toprak rezervlerinin küresel rezervlerin yaklaşık yüzde 37'sini oluşturduğunu gösteriyor. Türkiye'deki keşfin öncesinde Vietnam, Brezilya ve Rusya da küresel rezervlerin sırasıyla yüzde 18,33, yüzde 17,5 ve yüzde 17,5'ini teşkil ediyordu.

Çin'in gücü, tedarik zincirinden geliyor

Çin bugün nadir toprak elementleri üretmek için güçlü bir endüstriyel zincire sahip. Global Times'a göre nadir toprak tedarik zincirinde Çin'i lider konuma getiren şey de ülkenin endüstriyel zincir kurmaktaki başarısı.

Öte yandan teknolojinin gelişmesiyle birlikte bu elementler giderek önem kazanırken, birçok ülke tedarik zincirleri kurma çabalarını hızlandırıyor. Bu ülkeler arasında Türkiye de var.

Eskişehir'deki keşfin ardından açıklamalarda bulunan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, nadir element üretimine başlayacaklarını söylemişti. Erdoğan, "Amacımız tesis tam kapasiteye ulaştığında burada yıllık 570 bin ton cevher diyerek 10 bin ton nadir toprak oksitleri 72 bin ton barit 70 bin ton florit ve 250 ton torium üretimi gerçekleştirmektedir," demişti.