Το σκληρό καλοκαίρι ανεβάζει τη θερμοκρασία στη δεύτερη θητεία της Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν

Μπορούμε να υποθέσουμε ότι η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανυπομονεί για τις καλοκαιρινές της διακοπές.

Ο φετινός Ιούλιος, συνήθως ένας μήνας χαμηλής έντασης στην πολιτική των Βρυξελλών, δεν ήταν τίποτε λιγότερο από ένας ανεμοστρόβιλος για την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με αποφάσεις και κομβικές στιγμές που θα μπορούσαν να αναδιαμορφώσουν την πορεία της πενταετούς θητείας της.

Κανείς δεν περίμενε ότι η δεύτερη θητεία της θα ήταν εύκολη υπόθεση, σίγουρα όχι μετά την εκλογική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ, ενός ανθρώπου του οποίου οι πεποιθήσεις έρχονται σε ευθεία αντίθεση με την υπεράσπιση του μπλοκ των προβλέψιμων κανόνων, των ανοικτών αγορών και της διεθνούς συνεργασίας.

Παρόλα αυτά, τα γεγονότα των τελευταίων πέντε εβδομάδων, ένα ισχυρό μείγμα εσωτερικών διαφωνιών, παγκόσμιας αναταραχής και προσωπικού ελέγχου, ραγίζουν την αυστηρά ελεγχόμενη εικόνα της προέδρου και την καθιστούν ευάλωτη σε ένα είδος καυστικής κριτικής που προηγουμένως απέφευγε.

Να πώς το καλοκαίρι της φον ντερ Λάιεν έγινε πιο σκληρό και πιο ζοφερό.

Πρώτον η πρόταση μομφής

Η φον ντερ Λάιεν δεν είχε ποτέ εξαιρετικά αρμονικές σχέσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι ευρωβουλευτές διαμαρτύρονταν συστηματικά για τη γνωστή προτίμηση της προέδρου να συναλλάσσεται με τα κράτη μέλη, τους πραγματικούς κατόχους της πολιτικής εξουσίας, και την αντιληπτή τάση της να αντιμετωπίζει το ημικύκλιο ως νομοθέτη δεύτερης κατηγορίας.

Οι εντάσεις και η δυσαρέσκεια σιγόβραζαν εδώ και μήνες, όταν ένας σκληροδεξιός νομοθέτης, ο Ρουμάνος Gheorghe Piperea, συνέταξε πρόταση μομφής κατά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κατάφερε να εξασφαλίσει τις απαραίτητες 72 υπογραφές για να την θέσει σε ψηφοφορία.

Η πρόταση του Piperea, η οποία συνδύαζε το σκάνδαλο Pfizergate με συνωμοσίες περί εκλογικής παρέμβασης, δεν είχε ποτέ ρεαλιστικές πιθανότητες επιτυχίας. Η παρατραβηγμένη κίνηση απορρίφθηκε τελικά με 360 ψήφους κατά και 175 υπέρ.

Αλλά η αριθμητική δεν ήταν το ζητούμενο.

Η πρόταση έφερε τη φον ντερ Λάιεν σε μια σπάνια θέση πρόκλησης. Η επικεφαλής της Επιτροπής αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει μία προς μία τις κατηγορίες που είχε διατυπώσει εναντίον της η Piperea, απορρίπτοντάς τες όλες ως «ψευδείς ισχυρισμούς» και «σκοτεινές συνωμοσίες».

Σοσιαλιστές, φιλελεύθεροι και πράσινοι, οι οποίοι όλοι υποστήριξαν την επανεκλογή της πέρυσι, εκμεταλλεύτηκαν τη στιγμή για να εκτονώσουν την απογοήτευσή τους και να τρέξουν μια λίστα με κατηγορίες, εγείροντας σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τη βιωσιμότητα του κεντρώου συνασπισμού.

«Θα είμαι πάντα έτοιμη να συζητήσω οποιοδήποτε θέμα θέλει αυτός ο οίκος, με γεγονότα και με επιχειρήματα», είπε, προσφέροντας κλάδο ελαίας για «ενότητα».

Το έπος πόλωσε το Κοινοβούλιο και αποδυνάμωσε τη φον ντερ Λάιεν. Κρίσιμο είναι ότι απέδειξε πόσο σχετικά εύκολο είναι για τους ευρωβουλευτές να καταθέσουν πρόταση μομφής ανά πάσα στιγμή. Η Manon Aubry, συν-επικεφαλής της Αριστεράς, έχει αρχίσει να συλλέγει υπογραφές για μια νέα προσπάθεια.

Στη συνέχεια ο προϋπολογισμός

Πληγωμένη από την πρόταση μομφής, η Φον ντερ Λάιεν άλλαξε ταχύτητα για να επικεντρωθεί σε αυτό που αναμενόταν να είναι η μεγαλύτερη ανακοίνωσή της για φέτος: την πολυαναμενόμενη πρόταση της Επιτροπής για τον επόμενο επταετή προϋπολογισμό του μπλοκ (2028-2034).

Ήταν η τέλεια ευκαιρία για τη Φον ντερ Λάιεν να επιδείξει την πολιτική της βαρύτητα, να αναδιαμορφώσει τη συζήτηση και να γυρίσει σελίδα στην πικρή ψηφοφορία.

Όπως συνέβη, η πρόταση αμαυρώθηκε από εσωτερικές διαμάχες σχετικά με το συνολικό μέγεθος του προϋπολογισμού, την αναδιάρθρωση των προγραμμάτων και τη χρηματοδοτική κατανομή για κάθε προτεραιότητα.

Η καινοτόμος ιδέα της να συγχωνεύσει τα γεωργικά κονδύλια και τα κονδύλια συνοχής σε ένα ενιαίο κονδύλι διέρρευσε εκ των προτέρων και προκάλεσε την άμεση κριτική του ισχυρού γεωργικού λόμπι. Η τάση του υπουργικού της συμβουλίου για μυστικότητα άφησε τους άλλους Επιτρόπους να αγωνιούν για να καταλάβουν πόσα χρήματα θα έχουν στο μέλλον για τα χαρτοφυλάκιά τους.

Μέχρι τη στιγμή που η Φον ντερ Λάιεν αποκάλυψε τον προϋπολογισμό των 2 τρισεκατομμυρίων ευρώ, τον μεγαλύτερο που έχει υποβληθεί ποτέ, η προσοχή ήταν μοιρασμένη μεταξύ του πρωτοποριακού σχεδίου της και του δράματος στο παρασκήνιο, το οποίο διήρκεσε όλη τη νύχτα μέχρι την τελική συνεδρίαση.

Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου, η πρόεδρος δέχθηκε την αμήχανη ερώτηση για το αν αντιμετώπισε τους 26 επιτρόπους της με δικαιοσύνη και σεβασμό.

«Δεν ήταν όλοι ικανοποιημένοι», είπε η ίδια, εξηγώντας τις διαβουλεύσεις ένας προς έναν.

«Υπάρχει ισχυρή υποστήριξη. Η συλλογική απόφαση λαμβάνεται. Και τώρα πρέπει να αγωνιστούμε για να φέρουμε αυτόν τον προϋπολογισμό πιο μακριά τα επόμενα δύο χρόνια».

Η Σύνοδος Κορυφής

«Μη βιώσιμος».

Με αυτόν τον τρόπο είχαν περιγράψει αξιωματούχοι της Επιτροπής την κατάσταση των σχέσεων ΕΕ-Κίνας εν όψει μιας διμερούς συνόδου κορυφής υψηλού κινδύνου στο Πεκίνο.

Η γενναιόδωρη χρήση κρατικών επιδοτήσεων από την Κίνα για την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής, παρά την έλλειψη εσωτερικής ζήτησης για την απορρόφησή της, έχει προκαλέσει την οργή των Βρυξελλών, οι οποίες φοβούνται ότι η έντονη κούρσα προς τα κάτω θα μπορούσε να αποδεκατίσει την ευρωπαϊκή βιομηχανία. Η απόφαση του Πεκίνου να περιορίσει τις εξαγωγές κρίσιμων πρώτων υλών, να παρεμποδίσει την πρόσβαση στην αγορά για τις ξένες επιχειρήσεις και να συνεχίσει την "εταιρική σχέση χωρίς όρια" με τη Μόσχα πρόσθεσε στις συσσωρευμένες εντάσεις.

Παρά την επείγουσα ανάγκη για απτή αλλαγή, η Ursula von der Leyen έφυγε από τη σύνοδο κορυφής με λίγα πράγματα να επιδείξει. Υπήρξε μια νέα δέσμευση για την αντιμετώπιση των δυσχερειών στην προμήθεια σπάνιων γαιών και μια κοινή δήλωση σχετικά με τη δράση για το κλίμα. Πέραν αυτού, δεν επιτεύχθηκε καμία πρόοδος και τα κύρια σημεία τριβής έμειναν επιδεικτικά ασχολίαστα.

«Φτάσαμε σε ένα σαφές σημείο καμπής», δήλωσε η φον ντερ Λάιεν στους δημοσιογράφους.

«Όπως είπαμε στην κινεζική ηγεσία, για να παραμείνει το εμπόριο αμοιβαία επωφελές, πρέπει να γίνει πιο ισορροπημένο. Η Ευρώπη καλωσορίζει τον ανταγωνισμό. Αλλά πρέπει να είναι δίκαιος».

Η απογοητευτική σύνοδος κορυφής υποδηλώνει ότι οι σχέσεις ΕΕ-Κίνας θα παραμείνουν συγκρουσιακές για το προσεχές μέλλον, παγιδεύοντας τη φον ντερ Λάιεν μεταξύ δύο επικίνδυνων οδών: να προβεί σε αντίποινα και να διακινδυνεύσει να αντιμετωπίσει την οργή του Πεκίνου ή να προσφέρει παραχωρήσεις που ενδέχεται να μην τύχουν ανταπόδοσης.

«Με τους ελέγχους των σπάνιων γαιών της, η Κίνα έδωσε στην Ευρώπη μια γεύση του χάους που μπορεί να προκαλέσει αν η εμπορική μάχη ανάψει», έγραψε ο Νόα Μπάρκιν, ανώτερος συνεργάτης του German Marshall Fund, στο τελευταίο ενημερωτικό δελτίο του.

«Αλλά αν η Ευρώπη δεν αντιδράσει δυναμικά, ρίχνοντας όλα τα αμυντικά εμπορικά εργαλεία που διαθέτει στην Κίνα, η μακροπρόθεσμη ζημιά στη βιομηχανική της βάση είναι πιθανό να είναι βαθιά».

Και τέλος, η συμφωνία

Ο θαυμασμός της Ursula von der Leyen για τη διατλαντική συμμαχία αντιμετώπισε την πιο εξαντλητική δοκιμασία της στις 2 Απριλίου 2025, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ παρουσίασε τους αμφιλεγόμενους «αμοιβαίους» δασμούς του για να επανασχεδιάσει μόνος του την οικονομική τάξη που οικοδομήθηκε στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Εκείνη η μοιραία ημέρα πυροδότησε αγωνιώδεις διαπραγματεύσεις για να γλιτώσει το εξαγωγικό μπλοκ από τους σαρωτικούς δασμούς του Τραμπ. Το τελεσίγραφό του για την εφαρμογή ενός οριζόντιου συντελεστή 30%, το οποίο διατυπώθηκε σε επιστολή που απευθυνόταν στη von der Leyen, προκάλεσε απτό πανικό σε όλες τις Βρυξέλλες.

Με την προθεσμία της 1ης Αυγούστου να πλησιάζει όλο και πιο κοντά, η επικεφαλής της Επιτροπής πέταξε στη Σκωτία και συναντήθηκε με τον Τραμπ σε μια ύστατη προσπάθεια να σφραγίσει μια κάποια συμφωνία.

Αυτό που προέκυψε από τις συνομιλίες αυτές ήταν μια συμφωνία για την εφαρμογή δασμών 15% στην πλειονότητα των προϊόντων της ΕΕ και δασμών 0% στην πλειονότητα των αμερικανικών προϊόντων. Επιπλέον, το μπλοκ ανέλαβε προσωρινές δεσμεύσεις να δαπανήσει το εκπληκτικό ποσό των 750 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την αμερικανική ενέργεια και να επενδύσει 600 δισεκατομμύρια δολάρια στην αμερικανική αγορά μέχρι το τέλος της θητείας του Τραμπ.

Η κατακραυγή ήταν δυνατή και γρήγορη: οι επικριτές μίλησαν για συνθηκολόγηση, ταπείνωση και υποταγή για να καταγγείλουν τον εξαιρετικά μονόπλευρο χαρακτήρα της συμφωνίας, η οποία κωδικοποιεί τους υψηλότερους δασμούς που έχει δει το διατλαντικό εμπόριο εδώ και πάνω από 70 χρόνια.

Η φον ντερ Λάιεν, η οποία μόλις είχε σταθεί σταθερά απέναντι στις απαιτήσεις του Πεκίνου, δυσκολεύτηκε να εξηγήσει γιατί προσέφερε τόσο εκτεταμένες παραχωρήσεις για να ικανοποιήσει τον Τραμπ.

«Το 15% δεν πρέπει να υποτιμάται, αλλά είναι το καλύτερο που θα μπορούσαμε να πετύχουμε», είπε.

Η συμφωνία, η οποία είναι εκ των πραγμάτων δυσμενής για το μπλοκ, αφαιρεί τη λάμψη από τη φήμη της φον ντερ Λάιεν ως αξιόπιστης επικεφαλής μάνατζερ και απειλεί να γίνει ένα οδυνηρό αγκάθι στη δεύτερη θητεία της, η οποία προορίζεται να δώσει προτεραιότητα στην ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη.

Αν μη τι άλλο, θα μπορούσε να παρηγορηθεί από το γεγονός ότι κανένας από τους 27 ηγέτες της ΕΕ δεν φαίνεται να έχει το κουράγιο να διαλύσει τη συμφωνία και να ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις από την αρχή.

«Η Ευρώπη δεν βλέπει ακόμη τον εαυτό της ως δύναμη», δήλωσε ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν. «Για να είσαι ελεύθερος, πρέπει να σε φοβούνται. Εμείς δεν φοβηθήκαμε αρκετά».