Περιορίζεται η ελευθερία της έκφρασης στη Γερμανία;

Αυτός είναι ο φόβος που εκφράζουν ολοένα και περισσότεροι νομικοί, πολιτικοί και δημοσιογράφοι στη χώρα. Η πολιτική των κυβερνητικών γραμμών αναφοράς βρίσκεται στο στόχαστρο, καθώς αυξάνεται ο αριθμός των κέντρων καταγγελιών για «ρητορική μίσους και υποκίνησης στο διαδίκτυο» — συχνά κρατικά χρηματοδοτούμενων ή και κρατικών.

Το ερώτημα που τίθεται: πού τελειώνει η άποψη και πού αρχίζει η ποινική ευθύνη; Πολίτες αναφέρουν πως η αστυνομία εμφανίστηκε στα σπίτια τους στις 6 το πρωί, λόγω meme επικριτικών προς την κυβέρνηση, με την κατηγορία της «εξύβρισης πολιτικών προσώπων», κατά την περίοδο της κυβέρνησης «φωτεινού σηματοδότη».

Δύο τέτοιες ΜΚΟ έχουν πλέον τον τίτλο Trusted Flaggers, στο πλαίσιο του Κανονισμού για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA) της ΕΕ. Αποστολή τους: να καταγγέλλουν και να συμβάλλουν στην απομάκρυνση παράνομου περιεχομένου από το διαδίκτυο. Νομικοί όμως εκφράζουν ανησυχίες για την πολιτική τους ανεξαρτησία και το ενδεχόμενο να αφαιρείται και περιεχόμενο που εμπίπτει στην ελευθερία της έκφρασης.

Ο γνωστός δικηγόρος Ραλφ Χέκερ δηλώνει στο Euronews: «Οι Trusted Flaggers είναι αμφιλεγόμενοι γιατί είναι ημικρατικοί οργανισμοί, με γενναία κρατική χρηματοδότηση, που ουσιαστικά αποφασίζουν τι είναι νόμιμο και τι όχι. Πρόκειται για μορφή κρατικής λογοκρισίας – ένα Υπουργείο Αλήθειας».

Ο Χέκερ επισημαίνει «πλήθος διασυνδέσεων» μεταξύ των οργανισμών αυτών και των πολιτικών κομμάτων. «Αυτό δεν μπορεί να έχει καλό τέλος», προειδοποιεί.

Διχασμός στο κυβερνητικό στρατόπεδο

Η βουλευτής του CDU, Σάσκια Λούντβιχ, λέει στο Euronews: «Δεν είναι καθόλου σωστό να συνεχίσουμε με τους Trusted Flaggers. Είναι απαράδεκτο να αναθέτουμε σε ιδιωτικές εταιρείες να αποφασίζουν τι επιτρέπεται ή όχι στο διαδίκτυο. Δεν είμαι η μόνη σκεπτική, και άλλοι στην κοινοβουλευτική ομάδα του CDU/CSU συμμερίζονται αυτή την ανησυχία».

Στον αντίποδα, ο βουλευτής του SPD Πάρσα Μάρβι υποστηρίζει πως ο θεσμός είναι αναγκαίος: «Οι πλατφόρμες δεν πρέπει να είναι νομικό κενό, όπου τελούνται εγκλήματα όπως ρητορική μίσους, δυσφήμηση, απειλές. Το εργαλείο των Trusted Flaggers θεσπίστηκε από την Κομισιόν για να μπορούν να καταγγέλλονται τέτοιες περιπτώσεις. Δεν διαγράφουν – απλώς αναφέρουν. Η απόφαση ανήκει στην πλατφόρμα».

Ωστόσο, στην πράξη, όταν μια ανάρτηση επισημανθεί, η πλατφόρμα υποχρεούται να την επεξεργαστεί άμεσα, αλλιώς αντιμετωπίζει κυρώσεις. Μάλιστα, τα ίδια τα κέντρα ελέγχουν αν η πλατφόρμα προχώρησε στη διαγραφή — εντείνοντας την πίεση για «άμεσο delete».

Ανασύσταση αδικήματος προσβολής αρχής – και στα memes

Η ελευθερία της έκφρασης είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο αγαθό στη Γερμανία, και συχνά η τελική κρίση ανήκει στο Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο. Οι νομικοί στα κέντρα καταγγελιών φέρουν τυπικά προσόντα, αλλά κανείς δεν γνωρίζει εάν και κατά πόσο επηρεάζονται από προσωπικές ή πολιτικές απόψεις.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η κυβέρνηση επανέφερε και τροποποίησε το άρθρο 188 του Ποινικού Κώδικα για «προσβολή αξιωματούχων» (πρώην αδίκημα καθύβρισης αρχής), εντάσσοντας και την εξύβριση — πέρα από δυσφήμηση και συκοφαντία.

Αποτέλεσμα: εκατοντάδες μηνύσεις από πολιτικούς κατά πολιτών για memes και αναρτήσεις. Ενδεικτικά: ο Ρόμπερτ Χάμπεκ (Πράσινοι) υπέβαλε 805 μηνύσεις, η Αναλένα Μπέρμποκ 513, ενώ και στελέχη του FDP και του SPD κινήθηκαν νομικά. Αλλά και πολιτικοί από CDU και AfD χρησιμοποίησαν το άρθρο 188 — παρά το γεγονός ότι τάσσονται υπέρ της κατάργησής του. Αντίθετα, η Άνγκελα Μέρκελ ουδέποτε υπέβαλε μήνυση σε πολίτη όσο ήταν καγκελάριος.

Ένα από τα κέντρα καταγγελίας, το «Respect», προωθεί τις υποθέσεις απευθείας στην Ομοσπονδιακή Εγκληματολογική Υπηρεσία, κάτι που δεν προβλέπεται καν από τον κανονισμό DSA.

«Μεγάλωσα στην Ανατολική Γερμανία και με ανησυχεί το γεγονός ότι στήνονται πύλες όπου ο καθένας μπορεί να καταγγείλει τον καθένα», λέει η Σάσκια Λούντβιχ. «Οι Trusted Flaggers δεν ελέγχονται – και αυτό είναι προβληματικό».

Ο ευρωβουλευτής Φρίντριχ Πίρνερ: «Άλλες απόψεις μπορεί να φιμώνονται»

Έγγραφα που έχει στη διάθεσή του το Euronews αποκαλύπτουν ότι το κέντρο «Respect» χρηματοδοτείται κατά 95% από κρατικά κονδύλια, μέσω του προγράμματος «Demokratie Leben» του γερμανικού Υπουργείου Οικογένειας.

Ο ευρωβουλευτής Φρίντριχ Πίρνερ δηλώνει: «Είναι εξαιρετικά ανησυχητικό ότι το ‘Respect’ χρηματοδοτείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από το κράτος. Δεν υπάρχει σοβαρός έλεγχος της πολιτικής του ανεξαρτησίας. Η ανησυχία μου είναι ότι θα επιτρέπονται μόνο οι απόψεις που εγκρίνονται από την κυβέρνηση. Οι αντίθετες θα σπιλώνονται, θα διαγράφονται και θα φιμώνονται».

Ο Πίρνερ, πρώην γιατρός και αξιωματούχος δημόσιας υγείας στη Βαυαρία, είχε μετατεθεί μετά την κριτική του στις πολιτικές για την πανδημία.