Βοσνία: Καθαίρεση Ντόντικ από την Προεδρία μετά από δικαστική απόφαση

Οι εκλογικές αρχές της Βοσνίας αφαίρεσαν από τον ηγέτη των Σέρβων της Βοσνίας Μίλοραντ Ντόντικ την προεδρία, αφού το κρατικό εφετείο επικύρωσε την ετυμηγορία που τον καταδίκασε σε εξαετή αποκλεισμό από την πολιτική.

Η απόφαση που εξέδωσε στα τέλη Φεβρουαρίου το Δικαστήριο της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης με έδρα το Σαράγεβο για αντισυνταγματική συμπεριφορά πυροδότησε μια παρατεταμένη πολιτική κρίση στη χώρα των Δυτικών Βαλκανίων.

Ωστόσο, «τα αίματα άναψαν» και πάλι μετά την επιβεβαίωση από το δευτεροβάθμιο τμήμα του δικαστηρίου της αρχικής ετυμηγορίας κατά του Ντόντικ, ο οποίος κατέχει το αξίωμα του προέδρου της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης (RS), μιας από τις κύριες διοικητικές μονάδες της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.

Αυτό σημαίνει ότι η Κεντρική Εκλογική Επιτροπή, ή CIK, πρέπει να κινήσει τη διαδικασία βάσει του εκλογικού νόμου για την απομάκρυνσή του από το αξίωμά του και την προκήρυξη πρόωρων εκλογών εντός 90 ημερών.

Ο Ντόντικ, αντέδρασε και δήλωσε ότι πρόκειται για "άλλο ένα κόλπο από το Σαράγεβο", μπορεί να ασκήσει έφεση κατά της απόφασης της Κεντρικής Εκλογικής Επιτροπής.

"Δεν υπάρχει καμία παράδοση ή παραίτηση. Η παράδοση δεν είναι επιλογή", δήλωσε ο Ντόντικ σε ανάρτησή του στο Χ. Ο ίδιος έχει ορκιστεί να παραμείνει πρόεδρος της οντότητας ανεξάρτητα από την αποπομπή της CIK.

Οι νομικοί του εκπρόσωποι έχουν ήδη ανακοινώσει ότι θα ανοίξει επίσης ξεχωριστή υπόθεση κατά της αρχικής απόφασης ενώπιον του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Δεν είναι σαφές πόσο μπορεί να διαρκέσουν αυτές οι διαδικασίες. Οι γενικές εκλογές στη Βοσνία έχουν οριστεί για το φθινόπωρο του 2026.

Εν τω μεταξύ, ο Ντόντικ προσπάθησε να συσπειρώσει όλους τους πολιτικούς παράγοντες των Σέρβων της Βοσνίας. Ζήτησε να τον στηρίξουν και να αγνοήσουν τις δικαστικές αποφάσεις. Ωστόσο, τα κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν αρνηθεί να σταθούν στο πλευρό του.

Ο εκπρόσωπος της διπλωματικής υπηρεσίας της ΕΕ (ΕΥΕΔ) δήλωσε την περασμένη Παρασκευή ότι η απόφαση του Δικαστηρίου της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης "είναι δεσμευτική και πρέπει να γίνει σεβαστή".

"Η ΕΕ καλεί όλα τα μέρη να αναγνωρίσουν την ανεξαρτησία και την αμεροληψία του δικαστηρίου, να σεβαστούν και να τηρήσουν την ετυμηγορία του", ανέφερε η δήλωση.

Την ίδια ώρα, ο Ντόντικ έλαβε υποστήριξη από τον πρόεδρο της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς, τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν και την εκπρόσωπο του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα.

«Η απόφαση είναι άκυρη»

Από τον Φεβρουάριο, ο Ντόντικ απέρριψε επανειλημμένα την ετυμηγορία για φυλάκιση ενός έτους και αποκλεισμό του από την πολιτική για έξι χρόνια, επειδή εναντιώθηκε στις αποφάσεις του διεθνούς απεσταλμένου της χώρας για την ειρήνη, Κρίστιαν Σμιτ, κάτι που συνιστά εγκληματική πράξη.

Στη συνέχεια, εισήγαγε νέους νόμους που αποσκοπούσαν στην απαγόρευση της λειτουργίας των κρατικών οργάνων ασφαλείας και των δικαστικών θεσμών σε αυτό που περιλαμβάνει περίπου το μισό έδαφος της χώρας των Δυτικών Βαλκανίων. Οι αποφάσεις αυτές έχουν ανασταλεί προσωρινά από το Συνταγματικό Δικαστήριο σε επίπεδο κράτους.

"Σε ό,τι με αφορά, αυτή η απόφαση δεν υπάρχει και είναι άκυρη", δήλωσε ο Ντόντικ στο Euronews Serbia σε συνέντευξή του τον Ιούνιο.

Ο Ντόντικ αμφισβητεί επίσης τη νομιμότητα του Ύπατου Εκπροσώπου Σμιτ, λέγοντας ότι ενήργησε ενάντια στις "επιβαλλόμενες αποφάσεις" του απεσταλμένου, η εντολή του οποίου, όπως υποστηρίζει ο Ντόντικ, έρχεται σε αντίθεση με τη Συμφωνία του Ντέιτον, που υπεγράφη το 1995 για τον τερματισμό του πολέμου στη χώρα.

Η συμφωνία επέφερε τον τερματισμό του πολέμου μεταξύ των τριών κύριων εθνοτικών ομάδων της χώρας - Βόσνιων, Σέρβων και Κροατών - που ξεκίνησε το 1992 κατά τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας, ο οποίος θεωρείται ως η πιο αιματηρή σύγκρουση σε ευρωπαϊκό έδαφος μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Ύπατος Εκπρόσωπος προορίζεται να ενεργεί ως ο διαιτητής σε διαφορές υψηλού επιπέδου και το βασικό πρόσωπο που επιβλέπει την εφαρμογή της συμφωνίας.

Η ειρηνευτική συμφωνία, τμήματα της οποίας λειτουργούν ως σύνταγμα της χώρας, διαίρεσε τη χώρα σε δύο κύριες διοικητικές μονάδες ή οντότητες: τη Σερβική Πλειοψηφία RS και τη Βοσνιακό-Κροατική Ομοσπονδία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης (FBiH), οι οποίες επιβλέπονται εν μέρει από μια ομπρέλα σε κρατικό επίπεδο.

Με σκοπό να κατευνάσει τους πρώην εμπόλεμους, δημιούργησε ένα περίπλοκο σύστημα ελέγχων και ισορροπιών, που λέγεται ότι είναι η πιο περίπλοκη δημοκρατία στον κόσμο.

Ο Ντόντικ, ο οποίος έχει υπηρετήσει σε διάφορους κορυφαίους ρόλους, συμπεριλαμβανομένης της προεδρίας σε κρατικό επίπεδο, επί δεκαετίες, έχει επανειλημμένα ζητήσει την ανεξαρτησία της RS από την υπόλοιπη Βοσνία, τροφοδοτώντας τους φόβους για αστάθεια. Έχει τεθεί υπό αμερικανικές και βρετανικές κυρώσεις για τις ενέργειές του, αλλά είχε τη σταθερή υποστήριξη της Μόσχας.

Δοκιμασία της μεταπολεμικής σταθερότητας

Η συνεχιζόμενη αμφισβήτηση της εξουσίας του Ύπατου Εκπροσώπου και των θεσμικών οργάνων σε κρατικό επίπεδο από τον Ντόντικ θεωρείται ότι αποτελεί τη μεγαλύτερη δοκιμασία της μεταπολεμικής σταθερότητας για την ελπιδοφόρα ένταξη στην ΕΕ.

Το Δικαστήριο της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης εξέδωσε τον Μάρτιο πανεθνικό ένταλμα σύλληψης για τον Ντόντικ. Έκτοτε, ταξίδεψε στη γειτονική Σερβία, το Ισραήλ και τη Ρωσία, όπου συμμετείχε στους εορτασμούς για την Ημέρα της Νίκης στις 9 Μαΐου στη Μόσχα, που διοργάνωσε ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν.

Στην πατρίδα του, οι εντάσεις αναζωπυρώθηκαν και πάλι στα τέλη Απριλίου, αφού επιθεωρητές της κρατικής υπηρεσίας ασφαλείας προσπάθησαν να συλλάβουν τον Ντόντικ, αλλά δεν τα κατάφεραν.

Ενώ οι λεπτομέρειες γύρω από το περιστατικό παρέμειναν ασαφείς, τα εγχώρια μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι οι πράκτορες της SIPA αποχώρησαν αφού "μίλησαν" με την αστυνομία της RS. Ο Ντόντικ δήλωσε αργότερα ότι ένιωθε "καλά και ασφαλής".

Η κρίση σχετικά με την πιθανή σύλληψή του εκτονώθηκε κάπως τον Ιούλιο, όταν ο Ντόντικ προσήλθε οικειοθελώς για ανάκριση στο γραφείο του εισαγγελέα, μετά την οποία το ένταλμα αποσύρθηκε. Σύμφωνα με τη βοσνιακή νομοθεσία, ο Ντόντικ μπορεί να πληρώσει πρόστιμο για κάθε ημέρα της ποινής φυλάκισης ενός έτους αντί να εκτίσει ποινή φυλάκισης.

Η ευρωπαϊκή ειρηνευτική δύναμη στη Βοσνία, η EUFOR, είχε αυξήσει τον αριθμό των στρατευμάτων της ως απάντηση στην αυξημένη ένταση.

Τον Μάρτιο, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε δεσμεύτηκε για την "ακλόνητη" υποστήριξη της στρατιωτικής συμμαχίας στην εδαφική ακεραιότητα της Βοσνίας.

"Τρεις δεκαετίες μετά την ειρηνευτική συμφωνία του Ντέιτον, μπορώ να σας πω: Το ΝΑΤΟ παραμένει σταθερά προσηλωμένο στη σταθερότητα αυτής της περιοχής και στην ασφάλεια της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης", δήλωσε τότε ο Ρούτε. "Δεν θα επιτρέψουμε να τεθεί σε κίνδυνο η δύσκολα κερδισμένη ειρήνη".