Έλεγχος γεγονότων: Πρόκειται η ΕΕ να ξεκινήσει να ελέγχει τα μηνύματα κειμένου μας;

Χρήστες στο διαδίκτυο κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για μια σειρά μέτρων που περιγράφονται στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών στο διαδίκτυο.

Τα μέτρα, εάν εγκριθούν, θα επιτρέψουν στις κυβερνήσεις και τις ιδιωτικές εταιρείες μηνυμάτων να σαρώνουν τα μηνύματα των χρηστών για να αποτρέψουν την κυκλοφορία υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών (CSAM) και να βοηθήσουν στον εντοπισμό των θυμάτων.

Ωστόσο, ένα νέο κύμα περιεχομένου στο διαδίκτυο ισχυρίζεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρόκειται να αρχίσει να σαρώνει όλα τα μηνύματα αμέσως, και μερικές φορές πριν καν αποσταλούν.

Αυτές οι ανησυχίες είναι πρόωρες και παραπλανητικές, καθώς η διαδικασία έγκρισης του νόμου είναι ακόμη σε εξέλιξη και είναι ασαφές ποια μορφή θα έχουν τα τελικά μέτρα.  

Ο προτεινόμενος νόμος είναι η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2022 για Κανονισμό για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Σεξουαλικής Κακοποίησης Παιδιών. Σκοπός του είναι να δημιουργήσει ένα ενιαίο νομικό πλαίσιο σε όλη την ΕΕ για τον εντοπισμό, την αναφορά και την απομάκρυνση του CSAM και για την αντιμετώπιση της διαδικτυακής προσέλκυσης παιδιών.

Η πρόταση στοχεύει να αντικαταστήσει το τρέχον μωσαϊκό προσπαθειών της βιομηχανίας και των εθνικών κανόνων με ένα εναρμονισμένο σύστημα που θα δίνει στις αρχές σαφή νομικά εργαλεία για να δράσουν.

Και ναι, η αρχική πρόταση της Επιτροπής περιλαμβάνει πτυχές σάρωσης κειμένων και μηνυμάτων, αλλά οι υποστηρικτές υποστηρίζουν ότι αυτό θα γίνει με περιορισμένο και νομικά καθορισμένο τρόπο. Θα εισαγάγει «εντολές εντοπισμού», που είναι νομικά δεσμευτικά αιτήματα προς έναν πάροχο τεχνολογίας για να εντοπίσει είτε γνωστό είτε νέο CSAM, ή απόπειρες προσέλκυσης παιδιών στο διαδίκτυο. 

Αυτές οι εντολές θα πρέπει να ζητηθούν από μια εθνική συντονιστική αρχή, να δικαιολογηθούν βάσει κινδύνου και να εγκριθούν από δικαστήριο ή ανεξάρτητη διοικητική αρχή.

Ωστόσο, οι επικριτές προειδοποιούν ότι τέτοια μέτρα θα μπορούσαν να υπονομεύσουν σημαντικά την ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο. Εάν εφαρμοστούν σε υπηρεσίες κρυπτογράφησης από άκρο σε άκρο, η ανίχνευση μπορεί να χρειαστεί να πραγματοποιηθεί στις συσκευές των χρηστών, μια πρακτική γνωστή ως σάρωση από την πλευρά του πελάτη, αποδυναμώνοντας την κρυπτογράφηση και την ιδιωτικότητα ακόμη και αν η δηλωμένη εστίαση του νόμου είναι αυστηρά περιορισμένη στην προστασία των παιδιών.

Ωστόσο, οι ισχυρισμοί ότι σύντομα θα υπάρχει ένα γενικό σύστημα που θα ανιχνεύει τα μηνύματα όλων είναι παραπλανητικοί επειδή αυτό το κείμενο εξακολουθεί να κινείται μέσω της διαδικασίας νομοθέτησης της ΕΕ.

Μέχρι το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να συμφωνήσουν σε μια ενιαία εκδοχή του σχεδίου νόμου, δεν μπορεί να εφαρμοστεί τίποτα.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ήδη ψηφίσει για σημαντικές αλλαγές που θα αποσύρουν τα πιο εκτεταμένα μέρη του προσχεδίου της Επιτροπής. Στα τέλη του 2023, η επιτροπή πολιτικών ελευθεριών (LIBE) υιοθέτησε μια θέση που απορρίπτει τη γενικευμένη και αδιάκριτη σάρωση και επιδιώκει ρητά να προστατεύσει την κρυπτογράφηση από άκρο σε άκρο. 

Το κείμενο του Κοινοβουλίου ευνοεί πιο στοχευμένα, βασισμένα στον κίνδυνο μέτρα ανίχνευσης και επιμένει σε ισχυρές εγγυήσεις. Υποστηρίζει ότι η παραβίαση της κρυπτογράφησης θα έβλαπτε την ιδιωτικότητα και την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο για όλους.

Η θέση του Συμβουλίου είναι πιο περίπλοκη και προς το παρόν παραμένει διχασμένη. Μια πλειοψηφία 15 κρατών - μελών, όπως η Γαλλία, η Ισπανία και η Ιταλία, υποστηρίζουν επί του παρόντος την υποχρεωτική σάρωση. Έξι χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Αυστρίας, της Ολλανδίας και της Πολωνίας, έχουν δηλώσει ότι δεν μπορούν να δεχθούν τον νόμο στην τρέχουσα μορφή του, ενώ έξι κράτη - μέλη παραμένουν αναποφάσιστα.

Μια νέα ψηφοφορία έχει προγραμματιστεί τώρα για τις 12 Σεπτεμβρίου 2025. Αλλά ακόμη και αν το Συμβούλιο καταλήξει σε συμφωνία, θα χρειαστεί ακόμη να διαπραγματευτεί ένα συμβιβαστικό κείμενο με το Κοινοβούλιο. Ο κανονισμός μπορεί να τεθεί σε ισχύ μόνο όταν και τα δύο θεσμικά όργανα έχουν υπογράψει το ίδιο κείμενο.

Ανησυχίες για την ιδιωτικότητα

Εάν το κείμενο εγκριθεί στην τρέχουσα μορφή του, η πρόταση θα δώσει στις αρχές της ΕΕ, για πρώτη φορά, την εξουσία να ζητούν από τους παρόχους υπηρεσιών ιδιωτικών επικοινωνιών να αναζητούν ενεργά τα μηνύματα, τις εικόνες και άλλα δεδομένα των χρηστών.

Αυτές οι «εντολές εντοπισμού» θα μπορούσαν να ισχύουν για ολόκληρες υπηρεσίες, όχι μόνο για μεμονωμένους υπόπτους. Εάν εφαρμοστούν σε εφαρμογές κρυπτογράφησης από άκρο σε άκρο όπως το WhatsApp ή το Signal, οι πάροχοι μπορεί να χρειαστεί να εισάγουν σάρωση από την πλευρά του πελάτη, όπου το περιεχόμενο ελέγχεται στη συσκευή πριν από την κρυπτογράφηση.

Οι επικριτές φοβούνται επίσης την λεγόμενη «εξέλιξη της λειτουργίας»: μόλις υπάρξει ένα σύστημα για τη σάρωση όλων των μηνυμάτων των χρηστών, οι μελλοντικές κυβερνήσεις μπορεί να μπουν στον πειρασμό να επεκτείνουν το πεδίο εφαρμογής του σε άλλους τομείς, όπως η τρομοκρατία, η επιβολή πνευματικών δικαιωμάτων ή η πολιτική διαφωνία.

Αλλά ο πανικός στο διαδίκτυο για την «άμεση σάρωση όλων των μηνυμάτων» από την ΕΕ είναι παραπλανητικός, επειδή η πρόταση εξακολουθεί να είναι μόνο ένα προσχέδιο και συζητείται για περισσότερα από τρία χρόνια χωρίς συμφωνία.

Τίποτα δεν μπορεί να τεθεί σε ισχύ μέχρι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να συμφωνήσουν στο ίδιο κείμενο και το Κοινοβούλιο έχει ήδη ψηφίσει να περιορίσει τη σάρωση και να προστατεύσει την κρυπτογράφηση.

Ακόμη και αν τελικά επιτευχθεί συμβιβασμός, οι εντολές εντοπισμού θα εξακολουθούν να απαιτούν έγκριση κατά περίπτωση από τα δικαστήρια ή τις ανεξάρτητες αρχές και θα είναι περιορισμένης χρονικής διάρκειας. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν σχέδια για την ξαφνική σάρωση όλων των ιδιωτικών επικοινωνιών των Ευρωπαίων.