Πυρηνικά καταφύγια στην Ευρώπη: Από τον Ψυχρό Πόλεμο έως τη νέα «βιομηχανία επιβίωσης»

Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η Ευρώπη ήταν γεμάτη με υπόγεια πυρηνικά καταφύγια σχεδιασμένα να προστατεύουν τους πολίτες σε περίπτωση επίθεσης. Μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, πολλά από αυτά αποχαρακτηρίστηκαν, μετατράπηκαν σε μουσεία ή εγκαταλείφθηκαν.

Η ομάδα Subterranea Britannica εκτιμά ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο υπήρχαν κάποτε περισσότερα από 280 υπόγεια καταφύγια. Όπως ανέφεραν στο Euronews, «μόνο ένας πολύ μικρός αριθμός παραμένει σήμερα σε χρήση. Από όσα είναι εκτός λειτουργίας, λίγα – αν όχι κανένα – θα μπορούσαν να επανενεργοποιηθούν. Τα παλαιότερα σχέδια είναι πιθανό να είναι αναποτελεσματικά απέναντι στα σύγχρονα πυρηνικά όπλα».

Πόσο κοστίζει ένα ιδιωτικό καταφύγιο;

Η έλλειψη εκτεταμένων δημόσιων δικτύων καταφυγίων και η αύξηση των γεωπολιτικών εντάσεων δημιούργησαν μια νέα αγορά για ιδιωτικά καταφύγια σε χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία, η Γερμανία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Τα πιο βασικά μοντέλα, μικρότερα των 10 τ.μ., κοστίζουν από 3.000 έως 5.000 ευρώ/τ.μ., δηλαδή περίπου όσο και η τιμή ανά τ.μ. ενός σύγχρονου στούντιο ή ενός διαμερίσματος ενός υπνοδωματίου σε μια μεσαίου μεγέθους ευρωπαϊκή πόλη. Τα χαρακτηριστικά τους περιλαμβάνουν οπλισμένο σκυρόδεμα με τοίχους πάχους 30 εκ., θωρακισμένες πόρτες ανθεκτικές στην ακτινοβολία και σύστημα εξαερισμού.

Στο ανώτερο επίπεδο, οι τιμές μπορούν να φτάσουν σε εξαψήφια ποσά. Η ιταλική εταιρεία Il Mio Bunker διαθέτει καταφύγιο 140 τ.μ. με σαλόνι και τηλεόραση 40 ιντσών που κοστίζει έως και 1 εκατομμύριο ευρώ.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Burrowed LTD προσφέρει «πολυτελή προκατασκευασμένα καταφύγια» έως 16 μέτρων, με τιμή που αγγίζει τις 181.000 ευρώ, τα οποία διαθέτουν αεροστεγή πόρτα, ηλεκτρικό καλοριφέρ, δεξαμενή πόσιμου νερού, κουζίνα, κρεβάτια αποθήκευσης και ηλιακό σύστημα ενέργειας.

Στη Γερμανία, η BunkerBauer πουλάει καταφύγιο 9,6 τ.μ. με κόστος 79.000 ευρώ, εξοπλισμένο με κάμερες, ανιχνευτές κίνησης, συναγερμούς υπερήχων αλλά και εκτοξευτή δακρυγόνων.

Στη Σουηδία, με 170.000 ευρώ μπορεί κανείς να αποκτήσει καταφύγιο 54 τ.μ. για τουλάχιστον έξι άτομα, με κουζίνα και γεννήτρια πετρελαίου.

Ο Σουηδός ιδρυτής της Nuclear Bunker Company, Βίκτορ Ανζελιέ, τόνισε ότι οι πελάτες του στρέφονται σε ιδιωτικά καταφύγια επειδή «δεν αισθάνονται αρκετά ασφαλείς με την κρατική προστασία». Όπως είπε, «δεν υπάρχει επαρκής χώρος για όλους τους πολίτες». Οι περισσότεροι πελάτες του προέρχονται από Πολωνία, Σουηδία και Ολλανδία, ενώ σημείωσε αύξηση ενδιαφέροντος μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022 και το πρόσφατο περιστατικό με ρωσικά drones στην Πολωνία.

Η πιο ασφαλής χώρα: Η περίπτωση της Ελβετίας

Η Ευρώπη έχει λίγες χώρες που διατήρησαν ενεργά δίκτυα καταφυγίων. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι η Ελβετία, η μόνη χώρα που από νόμο υποχρεούται να διαθέτει καταφύγια για το σύνολο του πληθυσμού.

Σήμερα, έξι δεκαετίες μετά την ψήφιση του νόμου, η Ελβετία διαθέτει περίπου 9.000 δημόσια καταφύγια και 360.000 ιδιωτικά, με συνολική χωρητικότητα 9,3 εκατομμύρια άτομα — δηλαδή υπερκαλύπτουν τον πληθυσμό της χώρας.

Περίπου 100.000 μικρά καταφύγια που είχαν χτιστεί πριν από 40 χρόνια και χωρούσαν έως επτά άτομα ανακαινίζονται λόγω ξεπερασμένων συστημάτων εξαερισμού. Το πρόγραμμα αντικατάστασης με μεγαλύτερα δημόσια καταφύγια αναμένεται να κοστίσει 235 εκατ. ευρώ.

Τα δημόσια καταφύγια φιλοξενούν από 200 έως 5.000 άτομα. Ανάμεσα στα μεγαλύτερα είναι το Beaulieu στη Λωζάννη και η σήραγγα Sonneberg κοντά στη Λουκέρνη, που αρχικά μπορούσε να φιλοξενήσει 20.000 άτομα, αλλά σήμερα έχει χωρητικότητα περίπου 2.000.

Οι επενδύσεις Σουηδίας και Φινλανδίας

Η Σουηδία διαθέτει περίπου 64.000 καταφύγια για 7 εκατ. ανθρώπους. Το μεγαλύτερο είναι το Klara στη Στοκχόλμη, με χωρητικότητα έως 8.000 ατόμων. Η Υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας (MSB) υλοποιεί πρόγραμμα 9 εκατ. ευρώ για επιθεωρήσεις ώστε τα καταφύγια να μπορούν να ενεργοποιηθούν εντός 48 ωρών.

Η Φινλανδία, πριν ακόμη ενταχθεί στο ΝΑΤΟ το 2023, διέθετε 50.500 πυρηνικά καταφύγια, εκ των οποίων το 85% είναι ιδιωτικά. Σύμφωνα με το υπουργείο Εσωτερικών, αυτά μπορούν να προστατεύσουν 4,8 εκατ. πολίτες.