«Δίκτυο Ελέγχου Γεγονότων» βιτρίνα ρωσικής προπαγάνδας

Στον αγώνα κατά της διαδικτυακής παραπληροφόρησης, όλο και περισσότερες ιστοσελίδες ελέγχου γεγονότων εμφανίζονται στο διαδίκτυο. Κάποιες λειτουργούν μέσα σε παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, ενώ άλλες ως ανεξάρτητες οντότητες.

Ωστόσο, τι συμβαίνει όταν τέτοιες πλατφόρμες μετατρέπονται σε εργαλεία συγκάλυψης προπαγανδιστικών εκστρατειών; Μια περίπτωση που φέρει αυτά τα χαρακτηριστικά είναι το Global Fact-Checking Network (GFCN), το οποίο άρχισε να δημοσιεύει άρθρα τον Απρίλιο του 2025.

Παρότι παρουσιάζεται ως νόμιμο μέσο με καλαίσθητη ιστοσελίδα και ελκυστικούς τίτλους, στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα εργαλείο παραπληροφόρησης με την υποστήριξη του Κρεμλίνου.

Τον Απρίλιο, η εκπρόσωπος του ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα, ανακοίνωσε την έναρξη λειτουργίας της πλατφόρμας, στο πλαίσιο μιας καμπάνιας για την αντιμετώπιση —όπως είπε— των «ψεύτικων ειδήσεων», των «δυτικών εκστρατειών παραπληροφόρησης» και των «μεροληπτικών fact-checkers».

Η επιλογή ονόματος δεν είναι τυχαία: το GFCN θυμίζει έντονα το International Fact-Checking Network (IFCN), το διεθνώς αναγνωρισμένο δίκτυο ανεξάρτητων οργανισμών ελέγχου γεγονότων, γεγονός που ερμηνεύεται ως προσπάθεια απόκτησης ψευδεπίγραφης αξιοπιστίας.

Συνιδρυτές του GFCN είναι το ρωσικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων TASS και η ΜΚΟ ANO Dialog, η οποία βρίσκεται υπό κυρώσεις από τις ΗΠΑ και την Ε.Ε.

Η ιστοσελίδα είναι διαθέσιμη στα αγγλικά και ρωσικά, προβάλλοντας «ειδικούς», συμμετέχοντες και «εκπαιδευτικούς πόρους» για την αναγνώριση ψευδών ειδήσεων. Ωστόσο, καταξιωμένοι οργανισμοί fact-checking έχουν ήδη εντοπίσει λάθη, παραπλανητικές πληροφορίες και φιλορωσικές αφηγήσεις σε άρθρα του. Επιπλέον, αρκετοί από τους συνεργάτες του είναι γνωστοί προπαγανδιστές με προϋπηρεσία σε μέσα προσκείμενα στο Κρεμλίνο.

Η Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF), η διεθνής ΜΚΟ για την ελευθερία του Τύπου, ανέλυσε 39 άρθρα του GFCN τον Ιούνιο. Διαπίστωσε ότι τουλάχιστον 15 από αυτά λειτουργούσαν κυρίως ως διαφημιστικό εργαλείο για το ίδιο το δίκτυο και τα μέλη του, με συχνές αναφορές στη συμμετοχή τους σε ρωσικά φόρουμ.

Η RSF επισήμανε επίσης άρθρο που δημοσιεύτηκε τον Μάιο από τη Κριστέλ Νεάν, Γαλλίδα υπήκοο που απέκτησε ρωσική ιθαγένεια το 2023 και είναι γνωστή για φιλορωσική προπαγάνδα. Στο άρθρο της υποστήριζε ότι η κατάσχεση κατοικιών αμάχων στη Μαριούπολη από τις ρωσικές δυνάμεις κατοχής ήταν «νόμιμη», χωρίς καμία αναφορά στην κατοχή της πόλης ή στον εκτοπισμό πολιτών.

Αν και στο τέλος υπήρχε σημείωση πως «οι απόψεις ανήκουν στη συγγραφέα και ενδέχεται να μην ταυτίζονται με την άποψη της συντακτικής ομάδας», δεν υπήρχε καμία διάκριση του άρθρου αυτού —που αποτελεί ανοιχτή ρωσική προπαγάνδα— από τα υπόλοιπα «fact-checks» της ιστοσελίδας.

Η αναφορά αυτή, μάλιστα, έρχεται σε αντίθεση με τον ίδιο τον «κώδικα υπεύθυνου fact-checking» του GFCN, που αναρτά στην ιστοσελίδα του και ο οποίος υποτίθεται ότι απαγορεύει την έκφραση προσωπικών απόψεων.

Μεταξύ των «συνεργατών» που εμφανίζονται στο GFCN περιλαμβάνεται και η African Initiative, μια δομή που παρουσιάζεται ως ειδησεογραφικό πρακτορείο για την Αφρική. Στην πραγματικότητα, όμως, η γαλλική υπηρεσία για την καταπολέμηση της ξένης ψηφιακής παρέμβασης Vignium έχει χαρακτηρίσει την African Initiative ως «κύριο όχημα» της ρωσικής παραπληροφόρησης στην Αφρική.