Η Παλαιστίνη ως κράτος - πώς θα ήταν αυτό στην πραγματικότητα;

Αυτή την εβδομάδα η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι δήλωσε ότι είναι έτοιμη να ενωθεί με τη Γαλλία και περίπου 150 χώρες σε όλο τον κόσμο στην επίσημη αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους, υπό προϋποθέσεις, με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν να δηλώνει στην ομιλία του στα Ηνωμένα Έθνη ότι μια τέτοια παραχώρηση κρατικής οντότητας είναι "δικαίωμα" και "όχι ανταμοιβή".

Η αναγνώριση ήρθε ως απάντηση στην εξαιρετικά άσχημη κατάσταση στη Γάζα, με πρόσφατες εκθέσεις του ΟΗΕ να δηλώνουν ότι το Ισραήλ διαπράττει γενοκτονία κατά των Παλαιστινίων. Ο πόλεμος στη Γάζα ξεκίνησε μετά την επίθεση μαχητών υπό την ηγεσία της Χαμάς στο νότιο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν περίπου 1.200 άνθρωποι, πολλοί από τους οποίους ήταν άμαχοι.

Αλλά πώς μπορεί κανείς να αναγνωρίσει ένα κράτος που υπάρχει μόνο εν μέρει;

Η Παλαιστίνη δεν είναι πλήρες κράτος, όπως ορίζεται από τη Σύμβαση του Μοντεβιδέο του 1933 για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των κρατών, η οποία λέει ότι κάθε κρατική υπόσταση απαιτεί μόνιμο πληθυσμό, καθορισμένα εδαφικά όρια, κυβέρνηση και ικανότητα να συνάπτει σχέσεις με τα άλλα κράτη.

Παρόλο που έχει παλαιστινιακό πληθυσμό, πολλές διπλωματικές αποστολές στο εξωτερικό και το καθεστώς του "κράτους μόνιμου παρατηρητή" στον ΟΗΕ, μεγάλο μέρος των παλαιστινιακών εδαφών βρίσκεται υπό την κατοχή του ισραηλινού στρατού εδώ και σχεδόν 60 χρόνια.

Η Παλαιστίνη δεν έχει διεθνώς συμφωνημένα σύνορα, δεν έχει αεροδρόμιο, δεν έχει στρατό και δεν έχει επίσημη πρωτεύουσα. Η Ανατολική Ιερουσαλήμ έχει οριστεί ως πρωτεύουσα στη λύση των δύο κρατών, αλλά βρίσκεται υπό ισραηλινή κατοχή από το 1967 και θεωρείται ευρέως κατεχόμενο έδαφος. Ο ίδιος ο Μακρόν ανέφερε στην ομιλία του στον ΟΗΕ ότι θα ανοίξει γαλλική πρεσβεία σε ένα παλαιστινιακό κράτος, αλλά δεν διευκρίνισε πού.

Η Σύμβαση του Μοντεβιδέο αναφέρει επίσης ότι το καθορισμένο συνεχόμενο έδαφος είναι προϋπόθεση για την κρατική υπόσταση. Όμως η Δυτική Όχθη δεν είναι ένα συνεχόμενο έδαφος λόγω της παρουσίας των εποικισμών και η Δυτική Όχθη και η Γάζα είναι ασύνδετες.

Και για να αναγνωριστεί και να οικοδομηθεί διεθνώς ένα παλαιστινιακό κράτος, η σημερινή κυβέρνηση του Ισραήλ θα πρέπει να σταματήσει την αδυσώπητη αντίθεσή της στην παλαιστινιακή κρατική υπόσταση και ο κύριος σύμμαχος του Ισραήλ, οι Ηνωμένες Πολιτείες, θα πρέπει να συμφωνήσουν σε μια λύση δύο κρατών, κάτι που δεν κάνουν πλέον υπό την ηγεσία του Ντόναλντ Τραμπ. Η πλήρης ένταξη της Παλαιστίνης στον ΟΗΕ θα πρέπει να εγκριθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, όπου οι ΗΠΑ έχουν δικαίωμα βέτο.

Πώς θα έμοιαζε λοιπόν ένα μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος;

Σύνορα του 1967

Τα σύνορα ενός μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους θα ταίριαζαν με αυτό που οι Παλαιστίνιοι - καθώς και τα ψηφίσματα του ΟΗΕ - ζητούν εδώ και καιρό, δηλαδή ένα ανεξάρτητο κράτος κατά μήκος των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων του 1967, με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ.

Η επιστροφή στα σύνορα του 1967 σημαίνει ότι ένα παλαιστινιακό κράτος θα ιδρυθεί στη Δυτική Όχθη, τη Γάζα και την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Όμως η Δυτική Όχθη και η Ανατολική Ιερουσαλήμ βρίσκονται υπό κατοχή και υπόκεινται σε έντονη εποικιστική δραστηριότητα από το Ισραήλ από τον πόλεμο των έξι ημερών το 1967. Υπολογίζεται ότι 700.000 Εβραίοι έποικοι ζουν παράνομα στη Δυτική Όχθη, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.

Η τύχη της Γάζας, η οποία παραδόθηκε πίσω στους Παλαιστίνιους το 2005, αλλά τώρα έχει de facto καταληφθεί από τον ισραηλινό στρατό και έχει καταστραφεί μαζικά, είναι άγνωστη.

"Αυτός ο στόχος της επιστροφής στα σύνορα του 1967 δεν είναι ευφάνταστος", δήλωσε η Έλενα Αούν, καθηγήτρια διεθνών σχέσεων και ερευνήτρια στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Λουβέν του Βελγίου. "Ωφελείται από μια μεγάλη συναίνεση στον παλαιστινιακό και αραβικό χώρο, αλλά και μεταξύ ορισμένων ηγετών της Χαμάς".

Το πρόβλημα είναι ότι μετά τις συμφωνίες του Όσλο του 1993, οι οποίες προσπάθησαν να καθιερώσουν μια ειρηνευτική διαδικασία για την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση, "ο ισραηλινός εποικισμός δεν έπαψε να αυξάνεται", δήλωσε η Aoun.

"Έχει κάνει την επίτευξη της παλαιστινιακής κυριαρχίας πολύ πιο περίπλοκη", συνέχισε. "Η Γάζα είναι αποδεκατισμένη και σχεδόν ακατοίκητη, η Ιερουσαλήμ προσαρτήθηκε παράνομα αλλά αναγνωρίστηκε από τις ΗΠΑ και η Δυτική Όχθη μοιάζει με δέρμα λεοπάρδαλης, με την επέκταση των υφιστάμενων αποικιών και την εθνοκάθαρση των Παλαιστινίων στις αγροτικές περιοχές".

Για τον Αούν, δεν θα υπήρχε εναλλακτική λύση στο να καθίσουν το Ισραήλ και η Παλαιστίνη μαζί σε ένα τραπέζι για να συζητήσουν τα σύνορα.

Δεν υπάρχει Χαμάς στην κυβέρνηση, αλλά είναι καλύτερη η ΠΑ;

Η Παλαιστινιακή Αρχή, με επικεφαλής τον πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς, είναι η διεθνώς αναγνωρισμένη οντότητα που εκπροσωπεί τον παλαιστινιακό λαό.

Ιδρύθηκε μετά από ειρηνευτικές συμφωνίες τη δεκαετία του 1990 και κυβερνά μόνο τη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ, ενώ η Χαμάς, η οποία περιλαμβάνεται στον κατάλογο των τρομοκρατικών ομάδων της ΕΕ, ελέγχει την εμπόλεμη λωρίδα της Γάζας.

Τη Δευτέρα, ο Μακρόν υποσχέθηκε ένα "αποστρατιωτικοποιημένο κράτος" της Παλαιστίνης "που θα αναγνωρίζει το Ισραήλ" και ένα "κράτος του Ισραήλ που θα αναγνωρίζει ένα κράτος της Παλαιστίνης". Ζήτησε τη διάλυση της Χαμάς και τη δημιουργία "μιας μεταβατικής διοίκησης στη Γάζα", με τη συμμετοχή της ΠΑ.

Η Γαλλία, είπε, θα εκπαιδεύσει δυνάμεις ασφαλείας που θα αναλάβουν την εξάρθρωση της Χαμάς και θα συμβάλει σε μια "διεθνή αποστολή σταθεροποίησης" στη Γάζα. Ο ίδιος ο Αμπάς δήλωσε σε βιντεοσκοπημένο μήνυμα τη Δευτέρα ότι θα καταρτιστεί προσωρινό σύνταγμα εντός τριών μηνών και ζήτησε νέες εκλογές, μια υπόσχεση που έχει δώσει από τις τελευταίες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν αντίστοιχα το 2005 και το 2006.

Όμως η Παλαιστινιακή Αρχή είναι απομακρυσμένη από τον λαό της, ανίσχυρη και οικονομικά πιεσμένη, εν μέρει λόγω της στρατιωτικής κατοχής της Δυτικής Όχθης από το Ισραήλ. Η Χαμάς, αντίθετα, είναι πιο δημοφιλής μεταξύ των Παλαιστινίων, είπε ο Αούν, αλλά έχει αποδυναμωθεί σημαντικά κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα.

"Σήμερα, αυτό που είναι επικίνδυνο είναι ότι η διεθνής κοινότητα θέτει το μέλλον της Παλαιστίνης στα χέρια μιας μεταρρυθμισμένης Παλαιστινιακής Αρχής, την οποία έχει αποδυναμώσει από τη δεκαετία του '90", δήλωσε ο Αούν.

"Ποιος βρίσκει τον χρόνο να πάει να δει την ΠΑ στη Ραμάλα για να μιλήσει για το μέλλον της Γάζας;" διερωτήθηκε. "Επιπλέον, οι ΗΠΑ δεν έδωσαν καν βίζα στον Αμπάς για να έρθει στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ".

Ανασυγκρότηση: ποιος θα πληρώσει το λογαριασμό;

Ο πόλεμος κατά της Γάζας έχει αφήσει την οικονομία του παλαιστινιακού κράτους στα τάρταρα. Μια έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας τον Απρίλιο του 2025 ανέφερε ότι η σύγκρουση στη Γάζα "έχει βυθίσει την παλαιστινιακή οικονομία στη βαθύτερη συρρίκνωση εδώ και πάνω από μια γενιά, με τη Γάζα να βιώνει σχεδόν πλήρη οικονομική παράλυση και τη Δυτική Όχθη να αντιμετωπίζει βαθιά ύφεση".

Η ΕΕ είναι σταθερά ο μεγαλύτερος πάροχος εξωτερικής βοήθειας προς τους Παλαιστίνιους και εν μέσω του πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα, το μπλοκ ανακοίνωσε ένα νέο πακέτο βοήθειας ύψους 120 εκατομμυρίων ευρώ. Συνεργάζεται επίσης εδώ και καιρό με την Παλαιστινιακή Αρχή για τη δημιουργία δημοκρατικών θεσμών. Όμως ο ισραηλινός στρατός κατέστρεψε μεγάλο μέρος των υποδομών που χρηματοδοτούσε η ΕΕ στη Γάζα, συμπεριλαμβανομένων σχολείων, δρόμων και νοσοκομείων και του προ πολλού καταργημένου αεροδρομίου της Γάζας.

Νωρίτερα αυτό το μήνα, η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι η ΕΕ θα συστήσει μια ομάδα δωρητών της Παλαιστίνης για την ανοικοδόμησή της. "Οποιοδήποτε μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος πρέπει να είναι βιώσιμο και από οικονομική άποψη", δήλωσε η von der Leyen, προσθέτοντας ότι οι Ευρωπαίοι θα δημιουργήσουν ένα ειδικό μέσο για την ανοικοδόμηση της Γάζας - σε συντονισμό με τις προσπάθειες άλλων δωρητών.

"Η Γάζα πρέπει να ανοικοδομηθεί", δήλωσε η von der Leyen. "Η παλαιστινιακή οικονομία πρέπει να επανεκκινήσει. Και σας καλώ όλους να συμμετάσχετε στην προσπάθεια για να συμβεί αυτό".

Ο Aoun δήλωσε ότι επιλογές όπως μια επιτροπή εποπτείας υπό την αιγίδα του ΟΗΕ στο πρότυπο της "Μεταβατικής Διοίκησης του Ανατολικού Τιμόρ" (UNTAET) του ΟΗΕ, η οποία έλυσε μια κρίση δεκαετιών στο Ανατολικό Τιμόρ της Ασίας, θα μπορούσαν να βοηθήσουν την Παλαιστίνη να ανοικοδομηθεί.

Άλλα σενάρια ανασυγκρότησης έχουν διατυπωθεί, όπως τα σχέδια του προέδρου των ΗΠΑ Τραμπ για τη Ριβιέρα της Γάζας ή η πιθανή κατοχή και προσάρτηση της Γάζας από το Ισραήλ. Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι τυχαίο ότι η επίσημη αναγνώριση της παλαιστινιακής κρατικής οντότητας από 10 κράτη στον ΟΗΕ τη Δευτέρα έγινε σε μια συνεδρίαση υπό τη συμπροεδρία της Σαουδικής Αραβίας. Η Γαλλία, για αρχή, αναμένει ότι οι πλούσιες χώρες του Κόλπου θα πληρώσουν μέρος του λογαριασμού για την ανοικοδόμηση της Γάζας.

Η απελευθέρωση των Ισραηλινών ομήρων: ένα σημαντικό εμπόδιο για την επίσημη αναγνώριση της Παλαιστίνης;

Ο Μακρόν δήλωσε τη Δευτέρα ότι το άνοιγμα πρεσβείας στην Παλαιστίνη θα εξαρτηθεί από την απελευθέρωση των υπόλοιπων 50 ομήρων στη Γάζα, από τους οποίους το Ισραήλ πιστεύει ότι περίπου 20 είναι ακόμη ζωντανοί.

Ο πρωθυπουργός του Βελγίου Μπαρτ Ντε Βέβερ ξεκαθάρισε επίσης ότι η απελευθέρωση των ομήρων θα αποτελούσε προϋπόθεση για την πλήρη αναγνώριση της παλαιστινιακής κρατικής υπόστασης από τη χώρα του.

"Το Βέλγιο θα προχωρήσει στη νομική αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης μόνο όταν απελευθερωθούν όλοι οι όμηροι και όλες οι τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως η Χαμάς, απομακρυνθούν από τη διακυβέρνηση της Παλαιστίνης", δήλωσε ο Ντε Βέβερ.