Η πορεία της Σερβίας προς την ΕΕ: Η φιλοδοξία, οι προσπάθειες, οι αντιρρήσεις

Η πορεία της Σερβίας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2001, όταν τα φιλοευρωπαϊκά κόμματα κέρδισαν τις βουλευτικές εκλογές μετά την πτώση του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς τον Οκτώβριο του 2000.

Εκείνη την εποχή, ορισμένοι παρατηρητές υπέθεταν μάλιστα ότι η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας - η οποία θα έπαυε να υπάρχει το 2006 μετά την αποχώρηση του Μαυροβουνίου - θα μπορούσε να ενταχθεί στην ΕΕ ήδη από το 2007.

Η πραγματικότητα αποδείχθηκε πιο περίπλοκη. Το Κοσσυφοπέδιο, υπό τη διοίκηση του ΟΗΕ μετά τον πόλεμο του 1999, αποτελεί νομικά μέρος της Σερβίας βάσει του ψηφίσματος 1244 του ΟΗΕ. Ανακήρυξε την ανεξαρτησία του το 2008, μια κίνηση που η Σερβία δεν αναγνωρίζει.

Πολύ πριν από την υπογραφή της Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΣΣΣ) και την απόκτηση του καθεστώτος υποψήφιου κράτους μέλους της ΕΕ το 2009, η Σερβία αντιμετώπισε πολλαπλές προκλήσεις.

Η χώρα αγωνίστηκε να συνεργαστεί με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) στη Χάγη, υπέστη κατάρρευση της οικονομίας της και αντιμετώπισε εξέγερση Αλβανών αυτονομιστών στις νότιες περιοχές Μπουγιάνοβατς και Πρέσεβο.

Παρά τα εμπόδια αυτά, η χώρα ξεκίνησε μια μακροπρόθεσμη πορεία προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, στόχος που παραμένει κεντρικός στην πολιτική στρατηγική της Σερβίας σήμερα.

Οι Σέρβοι δεν ενδιαφέρονται πια για την ΕΕ

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, πάνω από το 70% των Σέρβων υποστήριζε την ένταξη στην ΕΕ. Σήμερα, το ποσοστό αυτό έχει πέσει στο 40% περίπου. Ο δημόσιος ενθουσιασμός έχει μειωθεί, ωστόσο η πολιτική ηγεσία συνεχίζει να υπερασπίζεται την ευρωπαϊκή πορεία.

Ο πρωθυπουργός Τζούρο Ματσούτ τόνισε ότι ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της Σερβίας δεν αποτελεί μόνο στρατηγική προτεραιότητα αλλά και υπόσχεση για μια καλύτερη ζωή για τους πολίτες.

"Το ευρωπαϊκό μέλλον της Σερβίας δεν αποτελεί μόνο πολιτικό στόχο, αλλά και εγγύηση για περαιτέρω ανάπτυξη, πρόοδο και καλύτερη ζωή για τους πολίτες μας", δήλωσε ο Τζούρο Ματσούτστο Euronews της Σερβίας.

Η κυβέρνηση συνέχισε να εφαρμόζει μεταρρυθμιστικά μέτρα και να εκσυγχρονίζει τους θεσμούς της, σηματοδοτώντας στις Βρυξέλλες ότι η Σερβία αντιμετωπίζει σοβαρά τις δεσμεύσεις της.

Ο Ματσούτυπογράμμισε ότι η Σερβία έχει επιτύχει 61% ευθυγράμμιση με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας της ΕΕ, υπογραμμίζοντας την απτή πρόοδο, αφήνοντας παράλληλα περιθώρια για περαιτέρω μεταρρυθμίσεις.

Πέραν της πολιτικής και νομικής εναρμόνισης, η ενεργειακή ασφάλεια εξακολουθεί να αποτελεί κρίσιμη εστίαση. Η Σερβία εργάζεται για να εγγυηθεί σταθερό εφοδιασμό με φυσικό αέριο, πετρέλαιο και ηλεκτρική ενέργεια, συνεργαζόμενη στενά με περιφερειακούς εταίρους, συμπεριλαμβανομένης της Ουγγαρίας.

"Η Σερβία πρέπει να διατηρήσει πλήρη ενεργειακή ανεξαρτησία και σταθερότητα, ακόμη και υπό περίπλοκες διεθνείς συνθήκες", δήλωσε ο Ματσούτ.

Αυτή η διπλή εστίαση στην ευρωπαϊκή ευθυγράμμιση και την ενεργειακή ανθεκτικότητα αντικατοπτρίζει την ευρύτερη στρατηγική της διασφάλισης τόσο της διεθνούς αξιοπιστίας όσο και της εγχώριας σταθερότητας.

Νέο μοντέλο διεύρυνσης: Είναι εφικτό;

Ταυτόχρονα, οι Βρυξέλλες συζητούν ένα νέο μοντέλο διεύρυνσης: τη μερική ένταξη, όπου νέες χώρες θα μπορούσαν να ενταχθούν χωρίς πλήρη δικαιώματα ψήφου. Η ιδέα αυτή έχει προκαλέσει αντιδράσεις σε όλα τα Δυτικά Βαλκάνια.

Ο πρωθυπουργός του Μαυροβουνίου Μιλόικο Σπάγιτς απέρριψε ευθέως την πρόταση, τονίζοντας ότι η κυριαρχία δεν μπορεί να τεθεί σε κίνδυνο.

Ο πρωθυπουργός της Κροατίας Αντρέι Πλένκοβιτς εξέφρασε επίσης επιφυλάξεις, ανησυχώντας ότι η ενδεχόμενη ένταξη της Σερβίας θα μπορούσε να μετατοπίσει τη θεσμική επιρροή μέσα στην ΕΕ.

"Η Κροατία δεν θα ήταν πολύ πρόθυμη να δει τη Σερβία στην ΕΕ, καθώς αυτό θα ενίσχυε τη θέση της Σερβίας στα θεσμικά όργανα της ΕΕ", δήλωσε ο Σλόμπονταν Ζέτσεβιτς από το Ινστιτούτο Ευρωπαϊκών Σπουδών (IES) με έδρα το Βελιγράδι.

Εν τω μεταξύ, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη συνεχίζει να υστερεί, και περιγράφεται από τον Αμίλ Ντούτσιτς, συντάκτη του περιοδικού Fokus με έδρα το Σαράγεβο, ως ο "χειρότερος μαθητής" στην περιοχή όσον αφορά την ένταξη στην ΕΕ.

Οι συζητήσεις αυτές αναδεικνύουν τη λεπτή ισορροπία μεταξύ της πολιτικής φιλοδοξίας, της περιφερειακής δυναμικής και της ικανότητας της ίδιας της ΕΕ να απορροφήσει νέα μέλη.

Ο δρόμος της Σερβίας

Ο Νεμάνια Στάροβιτς, υπουργός ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης της Σερβίας, αναγνώρισε την αυξανόμενη δυσφορία των πολιτών για τον αργό ρυθμό της ένταξης.

"Παρά τη δυσαρέσκεια, θα ήταν λάθος να εγκαταλείψουμε την ένταξη στην ΕΕ. Η ένταξη στην ΕΕ είναι προς το εθνικό συμφέρον της Σερβίας", δήλωσε στο Euronews.

Οι αναλυτές εκτιμούν ότι η Σερβία θα μπορούσε να είναι έτοιμη για ένταξη έως το 2030, αν και παραμένουν αρκετά εμπόδια. Τα πολιτικά εμπόδια, οι περιφερειακές αντιπαλότητες και η ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία εξακολουθούν να περιπλέκουν την πορεία.

"Είναι πολύ δύσκολο για εμάς να ζήσουμε χωρίς το ρωσικό φυσικό αέριο. Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις, αλλά προς το παρόν, βασιζόμαστε σε μεγάλο βαθμό στη Ρωσία", δήλωσε ο Ζέτσεβιτς.

Ενώ η μερική ένταξη έχει προταθεί ως προσωρινή λύση, πολλοί εμπειρογνώμονες τη θεωρούν ως μια προσωρινή λύση που κινδυνεύει να υπονομεύσει την αρχή της ΕΕ για ισότιμη βάση για όλα τα μέλη.

Η διεύρυνση του παρελθόντος καταδεικνύει πώς οι χώρες που εντάχθηκαν νωρίς μπορούν να μπλοκάρουν τους γείτονές τους: Η Σλοβενία μπλόκαρε την Κροατία, η Κροατία μπλοκάρει τώρα τη Σερβία και η Βουλγαρία μπλοκάρει τη Βόρεια Μακεδονία. Το Μαυροβούνιο και η Αλβανία εμφανίζονται πιο έτοιμες για ένταξη έως το 2030, κερδίζοντας μεγαλύτερη συμπάθεια από την ΕΕ.

"Η ΕΕ έχει σήμερα τη μεγαλύτερη συμπάθεια για το Μαυροβούνιο και την Αλβανία", δήλωσε ο Ζέτσεβιτς. "Η μερική ένταξη θα καθυστερούσε απλώς τη θεσμική μεταρρύθμιση".

Οι περιφερειακές αντιπαλότητες, οι εσωτερικές πολιτικές προκλήσεις και τα άλυτα ζητήματα, όπως το Κοσσυφοπέδιο, εξακολουθούν να διαμορφώνουν την πορεία των Δυτικών Βαλκανίων προς την ΕΕ, καθιστώντας την ένταξη τόσο μακροπρόθεσμο στόχο όσο και λεπτή στρατηγική προσπάθεια.

Αυτό το άρθρο γράφτηκε αποκλειστικά για το Euronews από το Euronews Σερβίας, ενόψει της εμβληματικής μας Συνόδου Κορυφής για τη Διεύρυνση της ΕΕ στις 4 Νοεμβρίου, η οποία θα μεταδοθεί ζωντανά και στο YouTube.