Τι να περιμένουμε από τη δεύτερη προεδρία της Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έλαβε το τελικό πράσινο φως για να ξεκινήσει μια ακόμη πενταετή θητεία ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία θα αρχίσει την 1η Δεκεμβρίου.

«Ανυπομονούμε να ξεκινήσουμε», δήλωσε η πρόεδρος αφού το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε το νέο Κολέγιο των Επιτρόπων της. «Είναι κρίσιμο γιατί ο χρόνος πιέζει».

Κατά την πρώτη της θητεία στις Βρυξέλλες, το μπλοκ αντιμετώπισε επώδυνες κρίσεις πρωτοφανούς κλίμακας, οι οποίες ανάγκασαν το εκτελεστικό της όργανο να καταλήξει -συχνά, βιαστικά- σε μετασχηματιστικές προτάσεις που διαφορετικά θα ήταν αδιανόητες. Η πρακτική προσέγγιση της Φον ντερ Λάιεν βελτίωσε σημαντικά το πολιτικό της προφίλ και κέρδισε τόσο θαυμαστές όσο και επικριτές.

Η νέα της σειρά στην κορυφή της Επιτροπής είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τους κλυδωνισμούς των ίδιων κρίσεων, ενώ παράλληλα θα ανταπεξέλθει σε νέες τρομερές προκλήσεις.

Δείτε τι να περιμένετε από τη δεύτερη προεδρία της Ursula von der Leyen.

Διαχείριση σε καιρό πολέμου

Ο πόλεμος καθόρισε την πρώτη προεδρία της Φον Ντερ Λάιεν και θα καθορίσει και τη δεύτερη.

Η νέα της θητεία ξεκινά σε μια κρίσιμη στιγμή για την Ουκρανία, με τα ρωσικά στρατεύματα να σημειώνουν σημαντικά κέρδη στο έδαφος και με περίπου 11.000 Βορειοκορεάτες στρατιώτες να συμμετέχουν στη μάχη στο Κουρσκ, την περιοχή που το Κίεβο έχει καταλάβει εν μέρει. Εν τω μεταξύ, η Κίνα συνεχίζει να αγνοεί τις εκκλήσεις της ΕΕ και να προμηθεύει τη Μόσχα με την προηγμένη τεχνολογία που οι δυτικές κυρώσεις έχουν περιορίσει σημαντικά.

Η Φον Ντερ Λάιεν, η οποία έχει επανειλημμένα ορκιστεί να σταθεί στο πλευρό της Ουκρανίας για "όσο καιρό χρειαστεί", θα πρέπει να εγγυηθεί ότι η στρατιωτική, οικονομική και ανθρωπιστική βοήθεια προς το κατεστραμμένο από τον πόλεμο έθνος θα συνεχίσει να ρέει απρόσκοπτα, ακόμη και μετά την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ. Η αυστηροποίηση των κυρώσεων κατά του Κρεμλίνου και το κλείσιμο των «παραθυρακίων» θα είναι επίσης ψηλά στη λίστα με τα καθήκοντά της.

Στις αρχές του έτους, τα κράτη μέλη ενέκριναν πρόταση της Επιτροπής για τη δημιουργία ενός σχεδίου ύψους 50 δισεκατομμυρίων ευρώ που επιτρέπει στις Βρυξέλλες να παρέχουν στην Ουκρανία οικονομική βοήθεια έως το 2027. Τον περασμένο μήνα, ενέκριναν ένα πρωτοποριακό σχέδιο που επιτρέπει στους συμμάχους της G7 να εκδώσουν δάνειο ύψους 45 δισεκατομμυρίων ευρώ (50 δισεκατομμυρίων δολαρίων) χρησιμοποιώντας ως εγγύηση τα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας.

Ενώ και τα δύο εργαλεία προσδίδουν την πολυπόθητη προβλεψιμότητα, ενδέχεται να αποδειχθούν ανεπαρκή εάν ο πόλεμος πάρει τροπή προς το χειρότερο και τα δημοσιονομικά προβλήματα της Ουκρανίας βαθύνουν. Η ανελέητη καταστροφή από τη Ρωσία σταθμών παραγωγής ενέργειας και πολιτικών υποδομών αυξάνει τον λογαριασμό που διογκώνεται.

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει εκφράσει την ελπίδα ότι ο πόλεμος θα μπορούσε να τερματιστεί το επόμενο έτος "με διπλωματικά μέσα", μια διαδικασία στην οποία η Φον Ντερ Λάιεν είναι πιθανό να διαδραματίσει εξέχοντα ρόλο δεδομένης της ιδιότητας της Ουκρανίας ως υποψήφιας προς ένταξη στην ΕΕ. Αυτές οι συνομιλίες για την ένταξη θα εισέλθουν σε αχαρτογράφητο έδαφος εάν η Ρωσία διατηρήσει τα κατεχόμενα εδάφη στα ανατολικά.

"Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο στενότερος εταίρος της Ουκρανίας. Η Ουκρανία είναι τώρα μια υποψήφια χώρα", δήλωσε στο Euronews ο Ντέιβιντ Μακάλιστερ, ο ευρωβουλευτής που προεδρεύει της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. "Αυτό σημαίνει επίσης ότι, φυσικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συμμετάσχει σε μεγάλο βαθμό στην ανοικοδόμηση μιας ειρηνικής και ευημερούσας Ουκρανίας".

Τι να περιμένετε: Σκληρές ερωτήσεις και κρίσιμες αποφάσεις για το μέλλον της Ουκρανίας.

Οι δασμοί του Τραμπ

Μία από τις βασικές ιδεολογικές αρχές της Φον Ντερ Λάιεν είναι η ισχυρή πίστη στη διατλαντική συμμαχία. Οι στενοί δεσμοί της με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν μαρτυρούν αυτό.

Αυτή η πεποίθηση θα τεθεί σύντομα υπό σοβαρή πίεση όταν ο Ντόναλντ Τραμπ, ο ευμετάβλητος δισεκατομμυριούχος με την έντονη απέχθεια για το πολυμερές σύστημα, επιστρέψει στον Λευκό Οίκο και κάνει πράξη την απειλή του να επιβάλει σαρωτικούς δασμούς σε όλα τα ξένα αγαθά.

Οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της ΕΕ: Πέρυσι, η ΕΕ εξήγαγε αγαθά αξίας 502 δισ. ευρώ και εισήγαγε 344 δισ. ευρώ, με αποτέλεσμα να έχει πλεόνασμα 158 δισ. ευρώ. Ο Τραμπ δυσανασχετεί με αυτή την ανισορροπία και λέει ότι το μπλοκ θα πρέπει να πληρώσει "μεγάλο τίμημα" σε αντάλλαγμα.

Για την ΕΕ, οι δασμοί θα έρθουν στη χειρότερη δυνατή στιγμή: η υποτονική καταναλωτική ζήτηση, οι υψηλές τιμές της ενέργειας, η σφιχτή νομισματική πολιτική, οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και οι υποτονικές επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες έχουν σπρώξει το μπλοκ σε ένα επικίνδυνο σπιράλ βιομηχανικής παρακμής.

Οι εξαγωγές είναι μία από τις λίγες επιλογές που έχουν οι εταιρείες για να αμβλύνουν το πλήγμα και να διατηρήσουν τις δραστηριότητές τους στη ζωή. Εάν η τεράστια αγορά της Αμερικής γινόταν ξαφνικά γεμάτη εμπορικούς περιορισμούς, ο αντίκτυπος θα ήταν άμεσος και καταστροφικός. Οι ηγέτες της ΕΕ έχουν ήδη διατυπώσει την ιδέα να συνάψουν συμφωνία με τον Τραμπ, απευθυνόμενοι στο ένστικτο του επιχειρηματία. Η Von der Leyen πρότεινε την αύξηση των αγορών αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου για αρχή.

Οι δασμοί του Τραμπ θα συνέπιπταν με την επιδείνωση των εμπορικών εντάσεων με το Πεκίνο, το οποίο αντέδρασε οργισμένα στους πρόσθετους δασμούς του μπλοκ στα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα. Οι ευρωπαϊκές εξαγωγές χοιρινού κρέατος, κονιάκ και γαλακτοκομικών προϊόντων βρίσκονται στα διασταυρούμενα πυρά και σύντομα μπορεί να ακολουθήσουν και άλλα προϊόντα.

Κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας της φον ντερ Λάιεν, η Επιτροπή εξοπλίστηκε με νέα νομικά εργαλεία για την προστασία των οικονομικών της συμφερόντων, τα οποία θα της φανούν χρήσιμα στη δεύτερη θητεία της, λέει ο Bernd Lange, ευρωβουλευτής που προεδρεύει της επιτροπής διεθνούς εμπορίου του Κοινοβουλίου.

"Έχουμε να αντιμετωπίσουμε δύο εμπορικούς εταίρους, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα, οι οποίοι εφαρμόζουν πραγματικά κάποιες αθέμιτες μεθόδους. Ο κ. Τραμπ θα ορίσει κάποιους δασμούς. Πρέπει να ακονίσουμε τα όπλα μας απέναντι σε αυτό και να έχουμε κάποια αμυντικά μέτρα (έτοιμα)", δήλωσε ο Lange στο Euronews.

"Σχετικά με την Κίνα, βλέπουμε ένα είδος ηγεμονίας όσον αφορά τη βιομηχανική πολιτική με πολλές παράνομες επιδοτήσεις. Πρέπει να αντιδράσουμε".

Τι να περιμένουμε: Μια αμυντική Επιτροπή, με ένα ανήσυχο βλέμμα στον Λευκό Οίκο.

Από το πράσινο στο καθαρό

Λίγο μετά την ξαφνική άφιξη της φον ντερ Λάιεν το 2019, απευθύνθηκε στον Τύπο για να παρουσιάσει την πρώτη της πρόταση-ορόσημο: την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, την οποία ως γνωστόν χαρακτήρισε ως τη στιγμή της Ευρώπης "ο άνθρωπος στο φεγγάρι". Αυτό που ακολούθησε ήταν μια σειρά από μακρόπνοες, φιλόδοξες προτάσεις για να κατευθυνθεί το μπλοκ προς την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050.

Αλλά η μεγάλη ώθηση είχε ένα μεγάλο τίμημα: Μια δεξιά αντίδραση που οι διαμαρτυρίες των αγροτών έστειλαν σε υπερδιέγερση. Έκτοτε, η φον ντερ Λάιεν έχει προσαρμόσει την αφήγησή της ώστε να ταιριάζει με το νέο κυρίαρχο ρεύμα. Οι κατευθυντήριες γραμμές για τη δεύτερη θητεία της μιλούν ελάχιστα για την Πράσινη Συμφωνία και περισσότερο για την "Καθαρή Βιομηχανική Συμφωνία", η οποία αναμένεται να παρουσιαστεί τις πρώτες 100 ημέρες.

Προτίθεται επίσης να συγκαλέσει έναν "στρατηγικό διάλογο" για το μέλλον της ευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας, η οποία περνάει βαθιές αναταράξεις και περικόπτει χιλιάδες θέσεις εργασίας.

Είναι ενδεικτικό ότι κανένα από τα χαρτοφυλάκια του νέου της Κολλεγίου δεν έχει στον τίτλο του τη λέξη "πράσινο", παρόλο που η ίδια τονίζει ότι πρέπει να τηρηθούν όλες οι δεσμεύσεις για το κλίμα.

Μια άλλη "συμφωνία" που η φον ντερ Λάιεν θα αναλάβει να κάνει πραγματικότητα είναι η "Νέα Ευρωπαϊκή Συμφωνία Ανταγωνιστικότητας" που οι ηγέτες ενέκριναν πρόσφατα σε μια προσπάθεια να θεραπεύσουν την οικονομική στασιμότητα της ΕΕ, την οποία ο Μάριο Ντράγκι περιέγραψε ως "αργή αγωνία".

Μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει δεσμεύσεις για την απελευθέρωση του "πλήρους δυναμικού" των ενιαίων αγορών, την εξαπόλυση μιας "επανάστασης απλούστευσης", την ανάπτυξη "ανατρεπτικών τεχνολογιών", την προώθηση της "στρατηγικής ενεργειακής κυριαρχίας" και την οικοδόμηση μιας οικονομίας "αποδοτικής ως προς τους πόρους". Η Επιτροπή θα κληθεί να μεταφράσει αυτή τη φιλόδοξη ρητορική σε απτές προτάσεις.

Τι να περιμένετε: Μεγάλη έμφαση στην τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης και τη μείωση της γραφειοκρατίας, σε συνδυασμό με μια προσπάθεια να διατηρηθεί ζωντανή η Πράσινη Συμφωνία.

Αμφιλεγόμενη καινοτομία για τη μετανάστευση

Όταν το μπλοκ ολοκλήρωσε τον Μάιο τη σκληρά διεκδικούμενη μεταρρύθμιση για τη διαχείριση της άφιξης των αιτούντων άσυλο, οι Βρυξέλλες, ίσως πολύ αφελώς, πίστεψαν ότι αυτό θα ήταν αρκετό για να μειώσει τη θερμοκρασία της συζήτησης και να επικεντρώσει τα μυαλά στην εφαρμογή.

Έκαναν λάθος.

Αμέσως μετά την έγκριση της αναθεώρησης, μια ολοένα και μεγαλύτερη ομάδα κρατών μελών εμφανίστηκε ζητώντας "καινοτόμες λύσεις" για τον περιορισμό της παράτυπης μετανάστευσης. Οι γραμμές άρχισαν να συγκλίνουν γύρω από μη δοκιμασμένα, μη λεπτομερή σχέδια για τη μετακίνηση ενός μέρους των διαδικασιών ασύλου από το εσωτερικό στο εξωτερικό της επικράτειας της ΕΕ. Με άλλα λόγια: Εξωτερική ανάθεση.

Η φον ντερ Λάιεν, επιδέξια αναγνώστρια των πολιτικών ανέμων, πήδηξε στο άρμα και άνοιξε την πόρτα -τουλάχιστον να διερευνήσει- την ιδέα της δημιουργίας κέντρων κράτησης σε χώρες εκτός ΕΕ για τη μεταφορά αιτούντων άσυλο των οποίων οι αιτήσεις έχουν απορριφθεί. Οι ΜΚΟ κατακεραύνωσαν γρήγορα το σχέδιο, προειδοποιώντας ότι θα τροφοδοτούσε ανεξέλεγκτες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η πρόεδρος υποσχέθηκε επίσης νέα νομοθεσία για την επιτάχυνση των απελάσεων, την αναθεώρηση της έννοιας των "ασφαλών τρίτων χωρών", την πάταξη της εργαλειακής μετανάστευσης και την υπογραφή περισσότερων συμφωνιών με γειτονικές χώρες που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, ακολουθώντας το μοντέλο της Τυνησίας.

"Είδαμε τη φον ντερ Λάιεν να κάνει βήματα προς τη λάθος κατεύθυνση", λέει ο Χουάν Φερνάντο Λόπες Αγκιλάρ, ένας σοσιαλιστής ευρωβουλευτής με μακρά εμπειρία στη μεταναστευτική πολιτική.

"Δεν υπάρχει τίποτα στη νομοθεσία της ΕΕ που να επιτρέπει στα κράτη μέλη να εξωτερικεύουν τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τις μεταναστευτικές ροές ή τις αιτήσεις ασύλου. Αντιθέτως, θέτει δεσμευτικές υποχρεώσεις".

Τι να περιμένουμε: Αμφιλεγόμενα σχέδια για τον περιορισμό της παράτυπης μετανάστευσης που θα δοκιμάσουν τα όρια του ευρωπαϊκού και του διεθνούς δικαίου.

Το κουτί της Πανδώρας

Η στήριξη της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας, η ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων, η αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η προώθηση της τεχνολογίας αιχμής, η αντιμετώπιση των εμπορικών αντιποίνων, η δημιουργία κέντρων κράτησης σε μακρινές χώρες - τίποτα από αυτά δεν είναι φθηνό.

Αλλά από πού θα πρέπει να προέλθουν τα χρήματα;

Η Φον Ντερ Λάιεν θα είναι εκείνη που θα απαντήσει στο απόλυτο ερώτημα όταν ανοίξει το κουτί της Πανδώρας και παρουσιάσει την πολυαναμενόμενη πρότασή της για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό (2028-2034), η οποία αναμένεται να φτάσει κάποια στιγμή πριν από τις καλοκαιρινές διακοπές.

Ο προϋπολογισμός θα πρέπει με κάποοιον μαγικό τρόπο να συνθέσει παραδοσιακούς φακέλους που κάποιες πρωτεύουσες φυλάσσουν με ζήλο (Κοινή Αγροτική Πολιτική, ταμεία συνοχής) και στρατηγικές επενδύσεις που άλλες πρωτεύουσες θέλουν να δώσουν προτεραιότητα (κλίμα, καινοτομία, έρευνα, άμυνα), ενώ θα πρέπει να λάβει υπόψη εξωτερικούς παράγοντες που είναι αδύνατο να υπολογιστούν (πόλεμος στην Ουκρανία, ανθρωπιστικές κρίσεις, φυσικές καταστροφές, μεταναστευτικές ροές, δημογραφικές αλλαγές).

Ο κολοσσιαίος κατάλογος των δαπανών πρόκειται να επαναφέρει την εκρηκτική συζήτηση για το κοινό χρέος, το οποίο ο Μάριο Ντράγκι θεωρεί "απαραίτητο" για την αντιμετώπιση της πληθώρας των προκλήσεων.

Η Φον ντερ Λάιεν, η οποία ασπάστηκε πλήρως τον κοινό δανεισμό για τη δημιουργία του ταμείου ανάκαμψης COVID ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ, έχει μέχρι στιγμής κινηθεί προσεκτικά στο επίμαχο θέμα, φοβούμενη την επίπληξη από λιτές χώρες, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία.

Ωστόσο, αν η βιομηχανική παρακμή της ΕΕ συνεχιστεί, αν ο ρωσικός επεκτατισμός συνεχιστεί, αν η κλιματική κρίση πάρει διαστάσεις σπιράλ, ίσως δεν έχει άλλη επιλογή από το να πάρει θέση στη συζήτηση.

Τι να περιμένουμε: Μια φλογερή μάχη μεταξύ των κρατών μελών, με αυξανόμενες εκκλήσεις να εκσυγχρονιστεί ο προϋπολογισμός και να εξαρτηθούν όλα τα κονδύλια της ΕΕ από το κράτος δικαίου.