Araştırma: Kilo vermede ev yemekleri işlenmiş gıdalardan daha ideal

İngiltere'de yapılan yeni bir araştırmaya göre, evde minimal düzeyde işlenmiş yemekler pişiren kişiler, hazır ve ultra işlenmiş gıdalarla beslenenlere kıyasla — bu gıdalar sağlıklı olsa bile — daha fazla kilo veriyor.

Gıda uzmanları, dünya genelinde her sekiz kişiden birini etkileyen obezite krizinin başlıca nedenlerinden biri olarak uzun süredir ultra işlenmiş gıdalara dikkat çekiyor.

Bu tür gıdalar genellikle yüksek miktarda doymuş yağ, şeker ve tuz içeriyor; örnek olarak cipsler, dondurulmuş yemekler ve işlenmiş etler verilebilir. Ancak kepekli dilimlenmiş ekmek ve konserve kuru fasulye gibi temel gıdalar da bu kategoriye giriyor. Dolayısıyla ultra işlenmiş gıdalar her zaman sağlıksız sayılmıyor.

Bu durum, sağlığımız açısından esas belirleyici olanın içerik mi yoksa işleme süreci mi olduğu sorusunu gündeme getirerek, tartışmalara yol açıyor.

Nature Medicine dergisinde yayımlanan son çalışma, minimal düzeyde işlenmiş gıdaların kilo kaybı açısından daha etkili olduğunu, ancak ultra işlenmiş gıdalardan oluşan diyetlerin de beslenme kurallarına uygun hazırlandığı takdirde sağlıklı olabileceğini ortaya koyuyor.

İngiliz Kalp Vakfı beslenme sorumlusu Tracy Parker, “[Ultra işlenmiş gıdaları] diyetimizden tamamen çıkarmak çoğumuz için gerçekçi değil,” diyerek, çalışmada yer almamasına rağmen konuya ilişkin değerlendirmede bulundu.

Parker ayrıca, “Ancak dengeli bir beslenme düzenine ek olarak taze veya evde hazırlanmış yemekler gibi daha az işlenmiş gıdaların tercih edilmesi, ilave faydalar sağlayabilir,” diye ekledi.

Çalışmanın bulguları

Bulgular, İngiltere’de 55 yetişkinin katıldığı küçük çaplı bir klinik araştırmaya dayanıyor. Araştırmaya katılanların çoğu, çalışmadan önce ağırlıklı olarak ultra işlenmiş gıdalarla besleniyordu ve ortalama vücut kitle indeksleri (BMI) yaklaşık 33’tü — bu da obezite kategorisine giriyor.

Denemede katılımcılar iki gruba ayrıldı. Bir grup, ev yapımı bolonez spagetti veya yulaf gibi minimal düzeyde işlenmiş gıdalardan oluşan bir diyet uygularken; diğer grup sadece hazır lazanya veya kahvaltılık gevrekler gibi ultra işlenmiş gıdalarla beslendi. Dört haftalık bir sürenin ardından gruplar yer değiştirerek sekiz hafta daha diğer diyetle beslendi.

Her iki diyetin de, İngiltere'nin doymuş yağ, protein, karbonhidrat, tuz ve lif düzeylerine yönelik sağlık rehberlerine ve meyve-sebze tüketimi önerilerine uygun biçimde planlandığı vurgulandı. Diyetler arasındaki tek fark, yemeklerin işlenme derecesiydi.

Çalışma sonunda her iki grup da kilo verdi — ancak minimum düzeyde işlenmiş diyet uygulandığında kilo kaybı yaklaşık iki kat daha fazlaydı. Bu diyeti uygulayanlar vücut ağırlıklarının ortalama yüzde 2’sini kaybederken, ultra işlenmiş diyetle beslenenlerde bu oran yüzde 1’de kaldı.

University College London’da araştırmaya katkı sağlayan Samuel Dicken, “Yüzde 2’lik bir azalma çok büyük görünmeyebilir, ancak bu yalnızca sekiz haftada ve kişilerin kalori alımını bilinçli olarak kısıtlamadığı bir süreçte gerçekleşti,” dedi.

“Zaman içinde bu fark daha da belirginleşecektir,” diye ekledi.

Araştırmacılar, bir yıl boyunca aynı diyetlerin uygulanması durumunda, minimal işlenmiş gıdalarla beslenen erkeklerin vücut ağırlıklarının ortalama yüzde 13’ünü, ultra işlenmiş gıdalarla beslenenlerin ise yüzde 4’ünü kaybedebileceğini öngörüyor. Kadınlar için bu oranlar sırasıyla yüzde 9 ve yüzde 4 olarak tahmin ediliyor.

Diyet farklılıkları

Araştırmacılar, yağ kütlesi ve vücut suyundaki azalmalar nedeniyle minimal işlenmiş diyette daha fazla kilo verme eğiliminde olduklarını ve bunun da genel olarak daha sağlıklı bir vücut kompozisyonuna sahip olduklarını gösterdiğini söyledi.

Ayrıca minimal işlenmiş diyette daha az yeme isteği bildirdiler.

Kan basıncı, kalp atış hızı ve karaciğer fonksiyonu, kan şekeri, kolesterol ve enflamasyonu takip eden kan belirteçleri gibi diğer sağlık sonuçları söz konusu olduğunda iki diyet arasında büyük bir fark yoktu.

Bağımsız uzmanlar, insanların ultra işlenmiş diyetler uygularken kilo vermeye devam etmelerinin, bu gıdaların o kadar da kötü olmadığını gösterdiğini söyledi.

Reading Üniversitesi'nde beslenme ve gıda bilimi profesörü olan Gunter Kuhnle yaptığı açıklamada, "Çalışmanın en ilginç sonucu, her iki kolda da katılımcıların kilo vermesidir - bu da ultra işlenmiş gıdaların kilo alımına neden olduğu iddialarıyla çelişmektedir," dedi.

Çalışmada yer almayan Kuhnle, bulguların "mevcut beslenme önerilerini karşılayan bir diyetin, ultra işlenmiş olsun ya da olmasın, kilonun korunması için zararlı olmadığını gösterdiğini" sözlerine ekledi.

Çalışmanın, her iki diyeti de deneyen sadece 55 kişiyi içermesi gibi bazı sınırlamaları da var.

Bağımsız araştırmacılar, vücudun yeni beslenme alışkanlıklarına alışmasının zaman aldığı, bu nedenle ultra işlenmiş gıdaların sağlığımızı tam olarak nasıl etkilediğini anlamak için daha fazla kişiyle daha uzun süreli çalışmalar yapılması gerektiği konusunda uyardı.

Yine de araştırmacılar, sonuçların besleyici gıdalara erişimin sağlığımız ve refahımız için kritik önem taşıdığını gösteren diğer çalışmalarla uyumlu olduğunu belirtti.

Çalışmanın yazarlarından ve University College London'da şirketlerin insan sağlığını nasıl etkilediğini inceleyen bir araştırmacı olan Dr. Chris van Tulleken, dünya çapında obezite ve kötü sağlığın temel nedenlerinden biri olarak "ucuz, sağlıksız gıdaların geniş çapta bulunabilirliğine" işaret etti.

Sağlıksız seçenekleri daha az cazip hale getirmek için, örneğin uyarı etiketleri, pazarlama kısıtlamaları ve vergiler yoluyla, politik eylem çağrısında bulundu.

Çalışmanın, "politika odağını bireysel sorumluluktan obezitenin çevresel etkenlerine kaydırma ihtiyacının altını çizdiğini" söyledi.