Erkeklerde anoreksiya vakaları dünya çapında artıyor

Dave Chawner’ın anoreksiya süreci gençlik yıllarında başladı.

Kilo vermekle başlayan bu süreç, çevresinden aldığı övgülerle hızla pekişti. Kısa zamanda tartıya takıntılı bir şekilde çıkıyor, kalorileri tek tek hesaplıyor ve kompülsif biçimde egzersiz yapıyordu.

Şu an iyileşme sürecinde olan Chawner, “Değerimi tartıdaki rakamlarla ölçmeye başladım. Ne kadar az yediğim, ne kadar çok egzersiz yaptığım ve yemek yemeden ne kadar uzun süre geçirdiğim benim için birer başarı ölçütüydü,” diyor.

Chawner, yeme bozukluğunun yaklaşık 16 yaşındayken, ergenliğinin son dönemlerinde yavaş yavaş geliştiğini belirtiyor. O dönemde yemekle ve bedeniyle sorunlu bir ilişkisi olduğunu fark etmediğini söylüyor.

Ancak dört yılı aşkın bir sürenin ardından hasta olabileceğini anladı. Depresyon nedeniyle doktora başvurduğunda kendisine anoreksiya tanısı kondu.

Bugün hâlâ tedavi sürecinde olan Chawner, aldığı destekler sayesinde hastalıktan giderek daha da uzaklaştığını ifade ediyor.

Chawner, bugün komedyenlik mesleğini yeme bozukluğu yaşayan insanlara yardımcı olmak için kullanıyor. Şu anda Kent Üniversitesi ile birlikte stand-up komedinin bir iyileşme aracı olarak etkilerini inceleyen bir araştırmada yer alıyor.

İyileşme sürecinde önemli bir farkındalık kazandığını söyleyen Chawner, yeme bozukluklarının yanlış giden diyetler değil, aslında birer akıl sağlığı sorunu olduğunu vurguluyor.

“Bir sosyal içicinin ne zaman alkolik olduğunu söylemek çok zor. Bence yeme bozuklukları da buna çok benziyor,” diyor. “Dengenin ne zaman bozulduğunu fark etmek gerçekten çok güç.”

Johns Hopkins Medicine verilerine göre, yeme bozuklukları, en ölümcül psikiyatrik rahatsızlıklar arasında yer alıyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde her 62 dakikada bir kişi bu hastalık nedeniyle yaşamını yitiriyor.

Genellikle kadınlar ve genç kızlarla ilişkilendirilen anoreksiya nervoza, erkeklerde ve erkek çocuklarında da giderek artan vakalarla dikkat çekiyor. Ancak bu tablo, uzun süre kamuoyunun radarına girmedi.

İngiltere'deki yeme bozukluğu yardım kuruluşu Beat’in verilerine göre ülkede 1,25 milyon kişi yeme bozukluğuyla yaşıyor ve bunların yaklaşık dörtte biri erkeklerden oluşuyor.

Erkeklerde artan vakalar

NHS England Digital’in 2021 verilerine göre, İngiltere'de yeme bozukluğu yaşayan erkek ve erkek çocuklarının hastaneye yatışları beş yıl içinde yüzde 128 arttı.

Anoreksiya; anemi, tehlikeli derecede düşük tansiyon, kemik kaybı ve organ hasarı gibi ciddi fiziksel sonuçlara yol açabiliyor.

Yeme bozukluğu yardım kuruluşu Beat’in verilerine göre, bir kişinin semptomları başladıktan sonra tedavi görmesi ortalama üç buçuk yıl sürüyor. Bu gecikmelerin temel nedeni, hastaların uzun süre hasta olduklarının farkına varmamaları.

Anoreksiya, psikiyatrik hastalıklar arasında en yüksek ölüm oranlarından birine sahip. İlk dört yılda ölüm oranı yaklaşık yüzde 5 iken, bu oran tüm vakaların yüzde 10’una kadar çıkıyor.

Uzmanlara göre anoreksiya yaşayan erkeklerin sağlık sonuçları genellikle daha ağır seyrediyor. Erkeklerde ölüm oranı sekiz kat daha yüksek; ayrıca hastaneye kaldırılma olasılıkları da daha fazla. Ölümlerin yüzde 20’si intihardan kaynaklanırken, erkeklerde intihar riski kadınlara kıyasla beş kat daha fazla.

İngiltere’de NHS bünyesinde tıbbi danışman olarak görev yapan Clive Kelly, Euronews Health’e yaptığı açıklamada şunları söylüyor: “Erkeklerin bulimia geliştirme ve kusma olasılığı çok daha yüksek. Daha fazla izolasyon yaşadıklarını, daha yoğun egzersiz yaptıklarını ve çoğunlukla çok daha paranoyak hissettiklerini anlatıyorlar. Tüm bunlar bir hadım edilme hissine yol açıyor. Erkekler artık kendilerini erkek gibi hissetmediklerini dile getiriyor. Dolayısıyla, artan fiziksel hastalık riskinin yanı sıra ciddi ölçüde psikiyatrik eş tanılar da söz konusu.”

Çifte damgalama

Erkekler için izolasyon duygusu damgalama ile pekiştiriliyor. Beat Halkla İlişkiler Sorumlusu Tom Freeston, Euronews Health'e yaptığı açıklamada, yeme bozukluklarının "kadın hastalığı" olduğuna dair uzun süredir devam eden inancın erkekleri yardım aramaktan caydırdığını söyledi.

Freeston, "Bu tür bir sessizlik ve ardından utanç, birçok erkeğin mücadelelerini açıklamayı geciktirdiği anlamına geliyor ve aslında bu, erkeklerin daha geç ve daha az sıklıkla teşhis edilme olasılığının daha yüksek olduğunu gösteren araştırmalar olduğu anlamına geliyor" dedi.

Beat tarafından 2023 yılında yapılan bir ankete göre, İngiltere'deki erkeklerin yüzde 53'ünün kendileri gibi birinin yeme bozukluğu geliştiremeyeceğini düşündüğünü, katılımcıların yüzde 69'unun ise yeme bozukluğu olan erkekleri hiç duymadığını sözlerine ekledi.

Şili'deki Adolfo Ibanez Üniversitesi Psikoloji Fakültesi Yeme Davranışı Araştırma Merkezi'nde doçent olan Emilio Compte, Euronews Health'e yaptığı açıklamada, "Ruh sağlığı sorunları olan insanlar, ruh sağlığı sorunları olduğu için damgalanmaya maruz kalıyor, ancak bu damgalanma yeme bozukluğu olan erkekler arasında iki katına çıkıyor" dedi.

Kişiye özel tedaviler

Klinisyenler, yeme bozukluğu olduğundan şüphelenen erkekler için tanı araçlarının ve erkek anoreksiyası konusundaki farkındalığın geliştirilmesi gerektiğini söylüyor.

Örneğin, tanı kılavuzları 2013 yılına kadar genellikle amenoreyi (adet görmeme) içeriyor ve bu da erkeklerin uygun bir tanı almasını zorlaştırıyor.

Uzmanlara göre erkekler, çoğunlukla kadın odaklı tedavi ortamlarında kendilerini “iğdiş edilmiş” hissettiklerini bildiriyor. Çoğu zaman, kadın vakalarında görülen “zayıflık arayışı” üzerinden değerlendirilseler de erkeklerde anoreksiya genellikle zayıflık kadar kaslılık arayışıyla da bağlantılı olabiliyor.

Araştırmacılar Compte ve Freeston, mevcut değerlendirme araçlarının hala ağırlıklı olarak zayıflığa odaklandığını, erkeklerin kaslılık dürtülerini yeterince dikkate almadığını vurguluyor. Compte, “Tüm sistem erkekleri anoreksiya nervoza tanısı almaktan dışladı. Bu da ‘erkek olduğum için yeme bozukluğum olamaz’ düşüncesini güçlendirdi” diyor.

NHS danışmanı Clive Kelly ise engelli, trans, ikili olmayan ya da etnik azınlık kökenli erkeklerin özellikle savunmasız durumda olduğuna dikkat çekiyor: “Herkese uyan tek tip bir yaklaşım benimsemek yerine her bireyin hem fizyolojisini hem de psikolojisini anlamamız gerekiyor.”

Kelly’ye göre, erkek hastalarda tıbbi riskler de farklılık gösterebiliyor. Özellikle gastroparezi (midenin düzgün boşalamaması) erkeklerde daha sık görülüyor ve yeniden besleme programına başlanmadan önce teşhis edilmezse ölümcül olabiliyor. “Mide içeriğinin akciğerlere kaçması sonucu ölen genç erkek vakalarına tanık oldum” diyen Kelly, bu nedenle erkekler için mide taramasının hayati önem taşıdığını vurguluyor.

Cinsiyete dayalı tedavi ortamları da erkekler için ek bir engel oluşturabiliyor. Grup terapilerinde tek erkek olmak, kadın merceğinden çerçevelenmiş deneyimlerle ilişki kuramamak, iyileşmeyi desteklemek yerine dışlanma duygusunu pekiştirebiliyor.

Compte ise erkek beden imajına dair tartışmaların, kadınlarla ilgili alanlarda kaydedilen ilerlemenin onlarca yıl gerisinde olduğunu belirterek sosyal medyanın bu baskıları daha da yoğunlaştırdığı uyarısında bulunuyor: “Beden imajı kaygılarıyla ilgili kadınlarda yapılan pek çok çalışmayı erkekler arasında da tekrarlamamız gerektiğini düşünüyorum. Beden çeşitliliğini kabul etmek sadece kadınlar için değil, erkekler için de önemlidir.”

'Eğlenceye' indirgendi

Chawner, tedaviye ilk başta direndiğini ancak bir hemşirenin sözlerinin bakış açısını değiştirdiğini anlatıyor: “Bana, ‘Dizüstü bilgisayarınızı şarj etmeden çalışmasını beklemezsiniz. Neden beyninizin onu beslemeden çalışmasını bekliyorsunuz?’ dedi. Bu sert sevginin, yerinde ve uzman bir şekilde kullanılması çok önemliydi.”

İki buçuk yıllık tedavinin ardından Chawner, hala yeme bozukluğu ile yaşasa da bugün kendisini “her zamankinden daha uzakta” hissettiğini belirtiyor.

Anoreksiya hastası erkeklere yönelik damgalamanın hâlâ var olduğunu kabul eden Chawner, buna rağmen sistemde erkek olmanın kendisine avantaj sağladığını düşünüyor: “Rahatsız edici gerçek şu ki, kadın olsaydım ve aynı ölçütlerle doktorlara gitseydim, aldığım tedavinin yarısını bile alabileceğimi sanmıyorum.”

Uzmanlar ise erken müdahalenin kritik önem taşıdığını vurguluyor. Yeme bozukluklarının ciddi bir akıl hastalığı olduğunu ancak tedavi edilebilir olduğunu ve tam iyileşmenin mümkün olduğunu belirtiyorlar.

Compte, “Size yardım etmek isteyen insanlar her zaman vardır. Ne kadar erken yardım isterseniz o kadar iyi olur,” dedi.