Portekiz'de gıda fiyatları son bir yılda 17 euro arttı

Portekiz’de DECO PROteste tarafından takip edilen alışveriş sepetinin fiyatı geçen yıla kıyasla şimdi 17 euro daha yüksek.

Ağustos ayının son haftasında küçük bir düşüş yaşansa da (13 sent, -yüzde 0,05), 241,17 euroya gerileyen sepet fiyatı, Portekizli tüketici koruma kuruluşunun ülkedeki 63 temel ürünün fiyatını izlemeye başladığından bu yana görülen en yüksek seviyelerden biri oldu.

Bu yılın başında, 1 Ocak’ta temel ihtiyaç sepeti 5 euro daha ucuzdu (yüzde 2,12 daha düşük). Bir yıl önce, 28 Ağustos 2024’te fiyat 16,54 euro daha düşüktü (yüzde 7,36 daha düşük). Ocak 2022’de ise tüketiciler, aynı gıda ürünlerini almak için 53,47 euro daha az (yüzde 28,48 daha düşük) ödüyordu.

En çok hangi ürünler zamlandı?

Son bir yılda, 28 Ağustos 2024 ile 27 Ağustos 2025 arasında, fiyatı en çok artan ürün yumurta oldu: 60 sent artış (yüzde 41). Örneğin, yarım düzine yumurta almak isteyenler şimdi 2,06 euro ödemek zorunda. Bir yıl önce aynı yumurta paketi 1,47 euro idi.

Yumurta, ayrıca bu yılın başından itibaren de en fazla zamlanan ürünlerden biri oldu. 1 Ocak 2025’te yumurtanın fiyatı 1,61 euro idi; bu da ağustos sonuna göre 45 sent daha az (yüzde 28 düşük). Ocak 2022’de, DECO PROteste bu analize başladığında yumurta fiyatı 1,14 euro idi; yani bugünkünden 92 sent daha düşük (yüzde 81 düşük).

Yumurtanın yanı sıra, ağustosun son haftasında bir önceki yıla (28 Ağustos 2024) kıyasla fiyatı en çok artan ürünler kıvırcık marul (yüzde 38), brokoli (yüzde 33) ve pişirmelik dana eti (yüzde 28) oldu.

20–27 Ağustos haftasında ise fiyatı en çok artan ürünler balık kroketi (yüzde 22), sosis (yüzde 13) ve soğan (yüzde 10) oldu.

Ocak 2022’ye kıyasla en büyük fiyat artışları pişirmelik dana eti (yüzde 92), yumurta (yüzde 81) ve portakalda (yüzde 71) görüldü.

Sıfır KDV’nin bitiminden bu yana fiyatlar 5,43 euro arttı

Tüketicilerin yükünü hafifletmek ve temel gıda fiyatlarındaki artışı frenlemek amacıyla Portekiz’de dönemin başbakanı Antonio Costa’nın hükümeti Mart 2023’te gıda perakendecileri ve tarım-gıda üretim sektörüyle bir anlaşma imzaladı. Bu anlaşma kapsamında 18 Nisan 2023 ile 4 Ocak 2024 arasında 40’tan fazla gıdada KDV kaldırıldı.

DECO PROteste verilerine göre, bu muafiyetin sona erdiği 4 Ocak 2024’ten sonra sıfır KDV’li 41 gıdanın bulunduğu sepetin fiyatı 27 Ağustos 2025 itibarıyla 5,43 euro arttı (yüzde 3,82 artış) ve 141,97 euro’dan 147,40 euro’ya çıktı.

4 Ocak’taki son KDV muafiyetinden bu yana en büyük fiyat artışları pişirmelik dana eti (yüzde 36), yumurta (yüzde 35) ve çipura balığında (yüzde 34) yaşandı.

Tüketici koruma kuruluşuna göre, temel ürünlerin fiyat artışı birkaç faktörle açıklanabilir.

Bunun büyük bir kısmı, Avrupa Birliği’nin (ve Portekiz’in) tükettiği tahılların önemli bir bölümünün geldiği Ukrayna’nın Rusya tarafından işgalinden kaynaklanıyor. Savaş, COVID-19 pandemisinin ve kuraklığın etkilerinden toparlanmaya çalışan tarım-gıda sektörünü baskı altına aldı.

Hammadde arzının kısıtlı olması ve üretim maliyetlerinin artması – özellikle gübre ve enerji fiyatlarının yükselmesi – uluslararası piyasalarda fiyatların yükselmesine, dolayısıyla et, meyve, sebze, kahvaltılık tahıllar ve bitkisel yağ gibi ürünlerin tüketici fiyatlarının da artmasına yol açtı.

Yumurta özelinde ise, bu artış kuş gribinin yol açtığı küresel krizle açıklanıyor. 2022’den bu yana ABD’de 170 milyondan fazla tavuk itlaf edildi ve bu da arzda ciddi bir açık yarattı.

Bu kriz sadece Portekiz’i değil, Avrupa’nın tamamını etkiledi; çünkü talep arzı aşmış durumda.