Danimarka zorla doğum kontrolüne tabi tutulan Grönlandlı kadınlara tazminat ödeyecek

Danimarka hükümeti, bilgileri ya da rızaları dışında doğum kontrolü uygulanan Grönlandlı kadınlara tazminat ödeyecek.

Geçtiğimiz yıl Grönland'da 1960'lı yıllardan itibaren kendilerine zorla gebeliği önleyici rahim içi araç (RİA) takıldığını iddia eden 143 kadın, 1992 yılına kadar Grönland'ın sağlık sisteminden sorumlu olan Danimarka'ya dava açtı.

Danimarka tarafından on yıllardır yürütülen resmi hükümet kampanyası, kadınların hamile kalmasını önleyerek Grönland'ın nüfus artışını kontrol altına almayı amaçlıyordu.

Ağustos ayında Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen kamuoyundan özür dileyerek geçmişin değiştirilemeyeceğini ancak "sorumluluk alabileceğimizi" söyledi.

Kaç kadına maddi tazminat teklif edileceği ise henüz belli değil.

Devam eden dava 143 kadını kapsarken, medyada yer alan araştırmalar ve hükümet tarafından hazırlanan yeni bir rapor, binlerce Grönlandlı kız ve kadının bu uygulamadan etkilenmiş olabileceğini ortaya koydu.

Danimarka ve Grönland üniversiteleri tarafından yürütülen bağımsız rapor, 1970 yılı sonuna kadar en az 4 bin 70 kadın ve kız çocuğuna RİA takıldığını ortaya koydu ancak "tam olarak kaç tane olduğunu bilmiyoruz."

Araştırmacılar, "Bu, yaklaşık olarak doğurganlık çağındaki her bir Grönland doğumlu kadına karşılık geliyor" dedi.

Araştırmacılar, kişisel tanıklıklar, tıbbi kayıtlar ve tarihi belgelere dayanarak, 349'u sağlık komplikasyonlarıyla ilgili olmak üzere 410 kadına RİA takılması vakasını ayrıntılı olarak incelemişlerdir.

Mağdurlardan biri, 12 yaşında yatılı okuldayken yapılan işlemi hatırlıyor.

Araştırmacılara "Okul müdürü geldi ve hepimizin hastaneye gitmesi gerektiğini söyledi," dedi. "Bize hiçbir açıklama yapılmadı, ne olduğu hakkında bilgi bile verilmedi."

Yazarlar, uygulamanın Danimarka yasalarını ve uluslararası insan hakları standartlarını ihlal etmiş olabileceğini söyledi ancak uygulamanın herhangi bir yasayı ihlal edip etmediği konusunda nihai kararı mahkemelerin vermesi gerektiğini vurguladı.

Pazartesi günü Frederiksen, bu hafta Grönland lideri Jens-Frederik Nielsen ile yapacağı görüşme öncesinde mağdurlara tazminat ödeneceğini ima ederek, Danimarka'nın "geçmişle uzlaşma için gerekli koşulları yaratabileceğini" söyledi.

Frederiksen, Danimarka hükümetinin, zorla doğum kontrolü uygulananlar da dahil olmak üzere "sistematik ayrımcılığa maruz kalan" Grönlandlılara bireysel ödemeler sağlamak için bir "uzlaşma fonu" oluşturacağını da açıkladı.

Davaya katılan mağdurlar toplamda yaklaşık 43 milyon Danimarka kronu (yaklaşık 5,8 milyon euro) tazminat talep etti.

İki hükümet, Grönland'ın başkenti Nuuk'ta mağdurların bir temsilcisiyle işbirliği içinde planlanan bir etkinlikte başka bir resmi özür yayınlamayı planlıyor.

Frederiksen, görevde bulunduğu 6 yıl boyunca hükümetin geçmişteki suiistimalleri için Grönlandlılardan 2 kez özür diledi ancak daha önce mağdurlar için maddi tazminat teklif etmemişti.

Grönlandlı Çocuklar Projesi olarak bilinen bir diğer olayda ise 22 Grönlandlı çocuk ailelerinden alınıp Danimarka’ya götürüldü. Frederiksen 2020 yılında konuya ilişkin açıklamasında, fiilen “Danimarkalı olmaya zorlandılar,” demişti.

Frederiksen yönetiminin özür dilemesini sağlayan avukatlar şu anda başka davalar üzerinde çalışıyorlar. Bu davalar arasında babalarının soyadlarını ya da miras haklarını alamadan doğan 26 Grönlandlı ve Grönland'dan Danimarka'ya evlatlık giden çocuklar da yer alıyor.

Araştırmacılar, hükümetin kamuoyu önünde özür dilemesinin, hükümetin istismarına uğrayan mağdurların maddi tazminat talep etmelerine kapı açtığını belirtiyor.