Avrupa Sayıştayı: AB plastik atık vergisinde hata yaptı

Avrupa Sayıştayı (ECA) 16 Eylül'de yayınladığı bir raporda, hükümetlerin Avrupa Birliği'nin (AB) yeni plastik ambalaj vergisine yeterince hazırlıklı olmadıklarını belirtti.

Denetçiler, 2021 yılında uygulamaya konulan tedbirler kapsamında üye devletlerin ürettikleri her bir kilogram geri dönüştürülmemiş plastik ambalaj atığı için 0.80 euro ödemeleri gerektiğini ancak Avrupa Komisyonu'nun hesaplama ve kontrollerin blok genelinde aynı olmasını sağlaması gerektiğini ifade etti.

Bu gelir kaynağı, bloğa giren mallara uygulanan gümrük vergileri, KDV'nin bir kısmı ve her ülkenin GSYH'sini yansıtan ayrı bir ödeme ile birlikte yılda yaklaşık 150 milyar euro değerindeki AB bütçesinin finanse edilmesine yardımcı oluyor. Ancak Lüksemburg merkezli Sayıştay, verginin dayanağı olan istatistiklerin güvenilir olup olmadığı konusunda ciddi soru işaretleri bulunduğunu belirtti.

Denetimden sorumlu ECA üyesi Lefteris Christoforou, verilerin toplanma ve Brüksel'e gönderilme biçiminde "çok fazla zayıflık" olduğunu söyledi.

Christoforou, "Bu nedenle Avrupa Komisyonu'ndan bu durumu derhal düzeltmesini ve gelecekteki potansiyel AB gelir kaynakları hazırlanırken alınan derslerden faydalanmasını istiyoruz," dedi.

Sadece beş üye ülke AB ambalaj mevzuatının 2018 güncellemesini ulusal hukuka doğru bir şekilde aktarmıştı, bu da diğer 22 ülkenin AB yürütme organı tarafından yasal işlemle karşı karşıya olduğu anlamına geliyordu. Ancak denetçiler, "plastik" ve "ambalaj "ın nasıl tanımlanacağı gibi temel konularda bile sorunların devam ettiğini açıkladı.

Denetimi yöneten Jose Parente, mart ayında kabul edilen ancak henüz yürürlüğe girmeyen mevzuatın merkezileştirilmesine yönelik yeni bir revizyonun tespit edilen tüm sorunları çözmeyeceğini ifade etti.

Euronews'e konuşan Parente, doğrudan uygulanabilir bir yönetmeliğe geçişin "geri dönüşüm faaliyetlerinin etkinliği konusunda yapılan kontrollerin sayısını azaltmayacağını" söyledi. "Bazı üye devletler uyumlu olsa da, [kuralları] uyumlu bir şekilde uygulamıyorlardı ve bu durum tüzüğün uygulanmasıyla çözülecek gibi görünmüyor."

Atık hacimlerinin ve geri dönüşüm oranlarının hesaplanmasındaki eksiklikler muhtemelen bütçede gelir açığına yol açtı ancak Parente, üye devletlerin plastik atıkları bilerek eksik bildirdiklerine dair bir kanıt bulamadığını belirtti.

Verilerin kesinleştirilmesi iki yıl sürmüş olsa da, 2021'de netleştirilen 5.9 milyar euronun tahminlerin yaklaşık 1.1 milyar euro altında kaldığı tespit edildi, bu da gelecekteki katkıların yukarı doğru ayarlanması gerektiği anlamına geliyor.

Rapora göre geçen yıl plastik vergisinden elde edilen gelir 7.2 milyar euroya ya da AB bütçesinin yüzde 4'üne ulaştı.

Suç dalgası

Denetçiler daha önce AB'nin geri dönüşüm hedeflerinin suç çetelerini yasadışı atıkları artırmaya teşvik edebileceği konusunda uyarıda bulunmuşlardı ve AB polis teşkilatı Europol'ün de bir artış olduğunu doğruladığı görülüyor.

"Geri dönüştürülmüş olarak beyan edilen ve çöp sahasında bulunan veya yakılan birkaç plastik [vakası] var," diyen Parente, sorunun genel ölçeğini tahmin edemediğini de sözlerine ekledi.

"Komisyon riski değerlendirmeli ve riski azaltmak için gerekli önlemleri almalıdır," diyen Parente, AB yürütme organından 2027 yılına kadar izleme faaliyetlerini iyileştirmesini istedi.

Denetçiler, Komisyon'un ayrıca atık akışlarına ilişkin ölçümler yerine üretim verilerinin kullanılmasına ilişkin kuralları belirlemesi gerektiğini, zira bunun büyük veri tutarsızlıklarına yol açabileceğini söyledi.

Komisyon rapora verdiği yanıtta, "verilerin karşılaştırılabilirliğini ve güvenilirliğini artırma ihtiyacının farkında olduğunu" ve 2026 yılına kadar yeni bir metodolojinin uygulamaya konulacağını söyledi ancak bazı eksikliklerin hükümetlerin yeni vergiyi hızlı bir şekilde benimsemesinden ve geriye dönük olarak uygulamasından kaynaklandığını savundu.

Ancak AB yürütme organı, hükümetler tarafından belirlenen kuralların kendi denetim yetkilerini sınırladığını ve atıkların gerçekten geri dönüştürülüp dönüştürülmediğini kontrol etmesini engellediğini söyledi.

Komisyon, ECA'ya verdiği yazılı yanıtta, "Sadece üye devletler bu riskleri azaltacak denetim ve kontrolleri gerçekleştirebilir," dedi.