Evde yapılan bağırsak mikrobiyom testleri işe yarıyor mu?

Evde yapılan bağırsak mikrobiyomu testleri, meraklılara içgörüler, kronik hastalara güçlenme hissi ve sağlıklı yaşam tutkunlarına da uzun ömre giden iddia edilen bir yol sunan yeni bir trend haline geliyor.

Özel şirketler, bağırsaklarınızdaki bakterilerin envanterini çıkarma sözü veren ve fiyatı 90 euro ile 460 euro arasında değişen, hatta daha bile pahalıya mal olabilen testler sunuyor.

Peki, mikrobiyom testleri gerçekten faydalı bilgiler sağlayabiliyor mu?

Giderek daha fazla hasta, doktor randevularına evde yaptığı test sonuçlarıyla gelirken, gastroenterologlar bu testlerin sınırları olduğu konusunda uyarıyor.

Bağırsaklar: Hakkında pek az şey bilinen bir dünya

Bağırsaklarımızın içinde, bütünüyle bakterilerden oluşan ekosistemler yiyeceklerimizi sindirmemize, temel vitaminleri emmemize, iltihaplanmayla mücadele etmemize ve daha pek çok şeye yardımcı oluyor. Araştırmalar, sağlıklı bir bağırsak mikrobiyomunun karaciğer hastalığı ve diyabet gibi durumların önlenmesinde rol oynayabileceğini ve hatta ruh sağlığını etkileyebileceğini gösteriyor.

Wisconsin-Madison Üniversitesi sağlık sisteminde çalışan gastroenterolog Dr. Mark Benson'a göre, bağırsak mikrobiyomu son derece karmaşık ve ona dair bildiklerimiz "henüz erken aşamada."

“Ancak diyabet, karaciğer hastalığı, obezite ve iltihaplı bağırsak hastalığı gibi çeşitli hastalıklarla ilişkili bağırsak mikrobiyomunda değişiklikler olduğuna dair giderek artan kanıtlar var,” diye ekledi.

Öte yandan, pek çok durumda, bağırsak mikrobiyomundaki değişikliğin hastalığın nedeni mi yoksa sonucu mu olduğu belirsiz. Üstelik, her kişinin bağırsak mikrobiyomu bir parmak izi gibi benzersiz. Hatta aynı kişinin bağırsağının içinde bile değişiklik gösterebiliyor.

30 yıldır bağırsak mikrobiyomu ve irritabl bağırsak sendromu gibi bağırsak-beyin etkileşim bozukluklarını araştıran Houston Methodist Hastanesi'nin Gastroenteroloji ve Hepatoloji Bölüm Şefi Dr. Eamonn Quigley, "İnsanlar arasındaki değişkenliğin büyük bölümünü anlamıyoruz," dedi.

Bağırsak mikrobiyomu testleri nasıl çalışıyor?

Çoğu durumda bir mikrobiyom testi, genellikle bir svap (sürüntü çubuğu) ya da mendil kullanılarak bir dışkı örneği alınmasını içeriyor. Örnekler analiz için bir laboratuvara gönderiliyor.

Ardından şirketler, kişinin bağırsak mikrobiyal bileşiminin "ideal bir değerle" nasıl kıyaslandığını gösteren veya dengenin bozulduğu noktaları ortaya koyan bir rapor sunuyor.

Bu doğrudan tüketiciye yönelik testler klinik kullanım için tasarlanmamış ve federal düzeyde denetlenmiyor. Bu nedenle ne kadar güvenilir olduklarını söylemek neredeyse imkânsız. Farklı şirketler testleri için farklı standartlar ve yöntemler belirleyebiliyor.

Doktorlar test sonuçlarıyla ne yapabilir?

Hekimler bazen dışkı testleri istiyor ancak bu testlerde genellikle enfeksiyonlar, gıda kaynaklı hastalıklar ya da antibiyotik kullanımına bağlı iltihaplanma veya kanser gibi belirli sorunlara bakıyorlar.

Hastalar kendi satın aldıkları testlerin sonuçlarıyla geldiklerinde ise, doktorların verebileceği pek az tavsiye var.

Stanford Üniversitesi'nden hekim-bilim insanı Dr. Sean Spencer, "Hastalar için bu testler cazip, havalı. Bir sürü veri sunuyorlar," dedi.

Spencer'a göre, doktorlar için asıl hayal kırıklığı mikrobiyomu değiştirecek araçların eksikliği.

Spencer, Quigley ve Benson mikrobiyom testlerinin sonuçlarını kendilerine getiren hastalarla karşılaşmış. Ancak Spencer’a göre, doktorların bağırsak mikrobiyotasını değiştirmek için ellerinde kanıtlanmış yalnızca iki araç var: antibiyotikler ve diyet.

Quigley, bazen testlerin, doktorlara faydalı olabilecek, bağırsaktaki iltihaplanma düzeyi ya da pankreas işlevine dair bir ölçüm gösterdiğini belirtti. Ancak bunun ötesinde, "Çoğu kişi aslında parasını boşa harcıyor," dedi.

Testin yanında 'önerilen' takviyeler de pazarlanıyor

Evde yapılan mikrobiyom testlerini satan şirketler, belirli bir durumu tedavi etmediklerini belirtiyor. Ancak Science Policy Forum'da Mart 2024'te yayımlanan bir makaleye göre bunların yaklaşık yüzde 45'i müşterilere sonuçlarla birlikte önerdikleri takviyeleri de satıyor. Bunlardan biri, bağırsak mikrobiyomu testleri satan ve test sonuçlarına önerilen yaşam tarzı değişikliklerinin yanı sıra kendi takviyelerine ilişkin önerileri de ekleyen bir sağlıklı yaşam şirketi olan Thorne.

Baş Bilim Sorumlusu Nathan Price bunun bir çıkar çatışması olduğunu düşünmediğini söyledi. Müşterilerin herhangi bir şey satın almaya "zorunlu tutulmadığını" ancak birçoğunun çözüm aradığını belirtti. Thorne'un testi, kullanımın ardından probiyotiklerin zaman içinde sonuçları değiştirip değiştirmediğini takip edebiliyor.

Probiyotikler ve diğer takviyeler, ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından ilaç olarak kabul edilmiyor; bu da hangilerinin işe yaradığı ve iddialarının doğruluğu konusunda akıllarda birçok soru işareti bırakıyor. Atopik dermatit, yüksek kolesterol ve irritabl bağırsak sendromu gibi çeşitli kronik sağlık durumlarını probiyotiklerle tedavi etme potansiyeline ilişkin araştırmalar karışık sonuçlar verdi ya da sınırlı bir etki gösterdi.

Bir başka şirket olan Tiny Health, kendi testlerine dayanarak takviye markaları öneriyor ancak bunları satmıyor ve satış ortaklığından da para kazanmıyor. Şirketin baş sağlık sorumlusu ve integratif pediatrist olan Dr. Elisa Song bunun kendisi için önemli bir çizgi olduğunu söyledi.

"Tiny Health'in probiyotik satmaması gerektiğini çok net ifade ettim çünkü böyle bir çıkar çatışması olmamalı," diyen Song şunu da ekledi: "Bilim temiz kalmalı."

Bağırsak sağlığınızı iyileştirmek için teste ihtiyacınız yok

Doktorlar, sırf merak için bu testleri yapmanın pek zararı olmadığında hemfikir ama bağırsak sağlığını iyileştirmek için buna ihtiyaç olmadığının da altını çiziyor.

Benson, "Bu sonuçlara dayanarak tedaviyi kayda değer ölçüde değiştirmez ya da bir sürü pahalı takviye almazdım," dedi.

Bunun yerine bolca bitki bazlı lif ve protein tüketmek, uyku kalitesini artırmak, hareket etmek ve kanlı dışkı, geçmeyen kabızlık ve ishal ya da şiddetli ağrı gibi ciddi bağırsak belirtileri için doktora görünmek öneriliyor.

Araştırmacılar, tedavilerin mikrobiyomu doğrudan hedefleyebileceği bir geleceğe umutla baksa da o günün henüz gelmediğini belirtiyorlar.