Güneş dışında ilk kez bir yıldızın rüzgarı gözlemlendi

Astronomlar, Dünya’dan 133 ışık yılı uzaklıktaki M tipi bir yıldızdan gelen güçlü bir koronal kütle atımının (CME) radyo sinyalini tespit etti.

Şimdiye kadar başka yıldızlarda CME oluştuğuna dair dolaylı işaretler bulunsa da bu, Güneş dışında doğrudan bir CME’nin kaydedildiği ilk keşif olarak tarihe geçti.

Güneş'te meydana gelen CME'lere genellikle Güneş fırtınası veya Güneş rüzgarı adı veriliyor. Bu plazma dalgaları Güneş'ten çıkıp Dünya'ya yönelerek GPS sistemlerine ve uydulara zarar verebiliyor. Güneş dışında bir yıldızda aynı sürecin izlenebilmesi bu yüzden önemli bir ilerleme.

Ancak bu bilimsel ilerleme, söz konusu yıldızın yaşanabilir bölgesindeki gezegenlerin atmosfere sahip olma ihtimalini de oldukça düşürüyor. Aynı durum benzer yıldızlar için de geçerli olabilir.

Bu hafta art arda patlamalar yaşanmıştı

Bu hafta Güneş’ten gelen art arda CMElere bağlı olarak Kuzey Amerika’da gökyüzü auroralarla (kuzey ışıkları) aydınlanmıştı. Güneş’teki CMElere, yıldız yüzeyindeki manyetik alanların bükülmesi sonucunda oluşan Güneş patlamaları neden oluyor. Patlamalar, Güneş’in manyetosferinden dev plazma bulutları koparıp uzaya savuruyor. Bunlar Dünya'nın manyetik alanıyla etkileşime girdiğinde kuzey ışıklarını da meydana getirebiliyor.

Bilim insanları uzun süredir başka yıldızlarda da benzer süreçlerin yaşandığından şüphe ediyordu. Yıldız lekeleri ve dev patlamalar, özellikle kırmızı cüceler üzerinde sık sık gözlemleniyor. Yine de bugüne kadar bir CME’nin yıldızdan tamamen kaçıp uzaya yayıldığı doğrudan tespit edilememişti.

Hollanda Radyo Astronomisi Enstitüsü’nden (ASTRON) Dr. Joe Callingham, IFL Science'a yaptığı açıklamada gözlemin önemini şöyle anlattı:

“Astronomlar başka bir yıldızda CME tespit etmeyi onlarca yıldır bekliyordu. Daha önce dolaylı kanıtlar vardı, ancak malzemenin gerçekten yıldızdan ayrılıp uzaya çıktığı hiç doğrulanmamıştı. Bunu ilk kez başardık.”

Callingham ve ekibi, Güneş’teki CME şok dalgalarının yaydığı radyo sinyallerine benzeyen bir patlama aradı ve StKM 1-1262 adlı kırmızı cücede tam da bu sinyali buldu.

Güneş’tekilerin yüzde 99,95’inden daha hızlı

StKM 1-1262, daha önce dikkat çekmeyen bir kırmızı cüceydi. Araştırmada incelenen 5 bin yıldız arasında CME tespit edilen tek yıldız buydu. Patlama, saniyede 2 bin 400 kilometre hızla seyreden dev bir plazma fırtınasıydı. Bu hız, Güneş’te gözlemlenen CMElere kıyasla olağanüstü yüksek.

Ama bu aynı zamanda büyük bir sorunu da beraberinde getiriyor: Bu kadar güçlü ve sık CME’ler, bu yıldızın yaşanabilir bölgesindeki gezegenlerin atmosferini hızla yok edebilir.

Güneş’ten gelen CME’lerden Dünya’yı koruyan, güçlü manyetik alan ve Güneş’e olan uzaklığı. Ancak StKM 1-1262 çok daha sönük bir yıldız olduğu için yaşanabilir bölgedeki gezegenler ona beş kat daha yakın olmak zorunda. Bu kadar yakındaki gezegenlerin atmosferi, tekrar eden dev CMElere karşı savunmasız.