Savunma sanayi: Hangi Avrupa ülkeleri Ar-Ge'ye en çok yatırım yapıyor?

Avrupa Birliği’nde savunma alanındaki araştırma-geliştirme (Ar-Ge) harcamaları son beş yılda iki kattan fazla arttı. Avrupa Savunma Ajansı’na (EDA) göre bu harcamalar 2020’de 9 milyar euro (441 milyar TL) iken, 2025’te 17 milyar euro (833 milyar TL) ulaşması bekleniyor.

Eurostat, farklı metodolojiler nedeniyle daha düşük rakamlar verse de, 2018-2023 döneminde savunma Ar-Ge harcamalarının yüzde 25’ten fazla arttığını gösteriyor.

Uzmanlara göre bu artışın en büyük nedeni Rusya’nın Ukrayna’yı işgali.

Peki Avrupa’da savunma Ar-Ge’sine en çok hangi ülkeler para ayırıyor? Ve AB’nin savunma Ar-Ge harcamaları son yirmi yılda nasıl değişti?

EDA’nın Euronews Next ile paylaştığı verilere göre AB’nin savunma Ar-Ge harcamaları 2005’te, 2024 sabit fiyatlarıyla, 7,9 milyar euro (387 milyar TL) seviyesindeydi.

2024’te harcamalar önemli bir artışla 13,2 milyar euro (646,8 milyar TL) yükseldi.

Ajansın tahminlerine göre bu rakam 2025’te 17 milyar euro (833 milyar TL) çıkacak.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali itici güç oldu

İsveç Savunma Araştırma Ajansı’ndan araştırmacı Calle Hakansson Euronews Next’e, “Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik geniş çaplı işgali, Avrupa genelinde savunma harcamalarındaki artışın ve buna bağlı olarak araştırma-geliştirme (Ar-Ge) yatırımlarındaki yükselişin başlıca nedeni oldu,” diye konuştu.

Håkansson, “Gerçi Avrupa’da savunma yatırımları son on yılda zaten artıyordu, ancak Ukrayna’daki savaş büyük bir dönüm noktası oldu,” dedi.

Ayrıca NATO’nun savunma harcamaları için belirlediği GSYH’nin yüzde 3,5’i hedefinin sektörde Ar-Ge yatırımlarını daha da artıracağını ekledi.

Avrupa Savunma Ajansı, “sınıflandırma nedenleriyle” ülke bazlı veri paylaşmayı reddetti.

Eurostat ise ülke bazlı veri yayımlıyor, ancak rakamları EDA’dan çok daha düşük. Bunun nedeni verilerin 2023 yılına dayanması.

Eurostat 2023’te savunma Ar-Ge harcamasını 4,07 milyar euro (199,4 milyar TL) olarak bildirirken, EDA aynı yıl için 11 milyar euro (539 milyar TL) hesapladı.

Yine de Eurostat verileri en yüksek harcamaların hangi ülkeler tarafından yapıldığını gösteriyor.

AB harcamasının dörtte üçünü Fransa ve Almanya oluşturuyor

Fransa ve Almanya, AB savunma Ar-Ge harcamalarının dörtte üçünü yapıyor

Fransa, AB içinde savunma Ar-Ge’sine en fazla yatırım yapan ülke. 2023’te savunma sanayisi için Ar-Ge’ye 1,6 milyar euro (78,4 milyar TL) harcadı.

Almanya ise 1,4 milyar euro (68,6 milyar TL) ile hemen arkasından geldi. İki ülkenin toplam harcaması 3,014 milyar euro (147,6 milyar TL) seviyesinde. Bu da Fransa ve Almanya’nın AB savunma Ar-Ge harcamalarının yaklaşık yüzde 74’ünü tek başına karşıladığı anlamına geliyor.

İspanya, 378 milyon euro (18,5 milyar TL) ile üçüncü sırada ve AB toplamının yüzde 9,3’üne denk geliyor.

Ancak ABD Başkanı Donald Trump, İspanya’dan memnun değil. Trump Ekim 2025’te, “Yüzdelerini yüzde 5’e yükseltmeyen tek ülke onlar,” demişti.

Başka bir konuşmasında ise: “Açık konuşmak gerekirse, belki de onları NATO’dan atmalısınız.”

Trump uzun süredir NATO üyelerine kendi savunma harcamalarını artırmaları çağrısı yapıyor. 32 NATO üyesi arasında gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYİH) yüzde 5’i hedefini yükseltmeyi kabul etmeyen tek ülke İspanya olmuştu.

Hollanda ve İsveç birlikte yaklaşık yüzde 9’luk paya sahip

Hollanda ve İsveç, ilk beşi tamamlayan ülkeler. Hollanda savunma Ar-Ge’sine 200 milyon euro (9,8 milyar TL) harcarken, İsveç 176 milyon euro (8,6 milyar TL) ile onu izledi. Bu iki ülke, 2023’te AB toplam savunma Ar-Ge harcamalarının yüzde 9,2’sini oluşturdu.

AB’nin “dört büyük” ekonomisinden biri olan İtalya ise ilk beşe giremedi. Norveç’in 136 milyon euro (6,6 milyar TL) ile altıncı sırada yer aldığı listede İtalya, 73 milyon euro (3,6 milyar TL) ile yedinci sırada bulunuyor.

Altı AB ülkesi savunma Ar-Ge’sine hiç harcama yapmadığını bildirirken, diğer altı ülke 10 milyon euronun (490 milyon TL) altında harcama yaptı.

Hükümetlerin farklı öncelikleri

Avrupa Dış İlişkiler Konseyi’nden (ECFR) politika uzmanı Rafael Loss, Fransa ve Almanya’nın 2023’te AB savunma harcamalarının yüzde 43’ünü oluşturduğunu, ancak savunma Ar-Ge harcamalarında paylarının yüzde 75’e ulaştığını belirtti.

Loss Euronews Next’e yaptığı açıklamada şunları söyledi:

“Bu büyük ölçüde hükümetlerin savunma bütçelerini nasıl harcadığına dair farklı önceliklerini yansıtıyor. NATO tahminlerine göre örneğin İtalya ve İspanya, savunma bütçelerinin en büyük bölümünü personel giderlerine ayıran ülkeler.”

Loss ayrıca, savunma Ar-Ge’sinin sivil inovasyon ekosisteminden beslendiğini ve onu beslediğini vurguladı. Büyük yükseköğretim yapısına ve güçlü kamu finansmanına sahip Almanya ve Fransa’nın, çeşitli ve yenilikçi savunma Ar-Ge sektörlerini sürdürebilmek için iyi bir konumda olduğunu söyledi.

Hakansson ise Avrupa’nın en gelişmiş savunma sanayisinin büyük bölümünün altı ülkede yoğunlaştığını hatırlattı: Fransa, Almanya, İngiltere, İtalya, İspanya ve İsveç.

Hakansson, “Dolayısıyla en Ar-Ge yoğun faaliyetlerin çoğu bu ülkelerden çıkıyor,” dedi.

EDA’nın sınıflandırmasına göre, 2024’te AB’nin 27 üyesinin toplam savunma harcaması 343 milyar euroya (yüzde 19 artış) ulaştı ve bu, savunma harcamalarını GSYH’nin yüzde 1,9’una çıkardı.

Eurostat’a göre 2023’te AB ülkelerinin genel kamu savunma harcaması 227 milyar euro, yani GSYH’nin yüzde 1,3’ü seviyesindeydi.

EDA’nın “Defence Data 2024-2025” raporu, artış eğiliminin, güvenlik ortamının değişmesi karşısında üye ülkelerin askerî kapasitelerini güçlendirmeye odaklandığını gösterdiğini vurguluyor.

EDA ayrıca savunma harcamalarındaki yükselişin, üye devletler arasındaki sınırlı ortak projelerle birleştiğinde, “iş birliğini artırmak, AB fonlarını daha etkin kullanmak ve harcama verimliliği ile Avrupa ülkeleri arasındaki silah sistemlerinin uyumluluğunu geliştirmek için benzersiz bir fırsat” yarattığını ifade ediyor.