Kuş gribi Avrupa için risk mi? Uzmanlar H5N1'i inceliyor

Dünya genelinde artan kuş gribi vakaları, bu virüsün insanlar için daha ciddi bir tehdide dönüşme potansiyelini inceleyen bilim insanlarının dikkatini çekiyor.

Kuş gribi, bilinen adıyla H5N1, genellikle kuşlarda yaygın olsa da insanlarda nadiren görülür ve genellikle enfekte hayvanlarla yakın temas halinde bulaşır. Ancak, virüsün insanlar arasında yayılmak üzere mutasyon geçirme ihtimali bilim çevrelerinde endişe yaratıyor.

ABD'de süt sığırlarında görülen kuş gribi salgını ve düzinelerce insan vakası, bu konudaki ilgiyi artırmıştı. Bu ay Kanada'da kaydedilen ilk insan vakası ise, virüsün insandan insana yayılma potansiyeline dair bir işaret olup olmadığını araştıran bilim insanları arasında alarm zillerini çaldı.

Kanadalı sağlık yetkilileri, British Columbia’da ağır bir hastalık nedeniyle hastaneye kaldırılan bir gençte ülkenin ilk H5N1 kuş gribi vakasının tespit edildiğini açıkladı.

Son güncellemelerde, gençle bağlantılı başka bir vaka ya da insandan insana bulaşma tespit edilmediği belirtilirken, hastanın durumunun kritik olduğu bildirildi.

Fransa Pasteur Enstitüsü Solunum Yolu Enfeksiyonları Ulusal Referans Merkezi Başkanı Dr. Marie-Anne Rameix-Welti, Euronews Health’e yaptığı açıklamada, bu vakanın özellikle ciddi bir endişe kaynağı olduğunu belirtti. Gencin durumunun ciddiyetine, bilinen bir bulaşma kaynağı olmamasına ve virüsün genetik dizisindeki belirli mutasyonlara dikkat çekti.

"Virüs dizisi, memelilere bulaştığında beklenen bazı adaptasyon işaretleri gösteriyor," diyen Rameix-Welti, hemaglutinin üzerinde, H5 virüslerinde nadiren görülen bir mutasyonun tespit edildiğini ekledi. Bu mutasyon, virüsün konak hücrelere bağlanma yeteneğini etkileyebilecek potansiyele sahip.

Pirbright Enstitüsü Kuş Virolojisi Grubu Başkanı Prof. Ian Brown ise vakayı, British Columbia’da devam eden büyük bir kuş gribi salgınıyla ilişkilendirdi. Brown, bu salgında virüsün nispeten yeni bir genotipinin dolaştığını belirtti ve uluslararası toplumun virüsteki bazı genetik değişikliklerden endişe duyduğunu söyledi.

"Bu değişiklikler, virüsün insanları enfekte etme yeteneğini artırabileceğine işaret ediyor olabilir," diyen Brown, virüsün yine de insanlara bulaşma konusunda aşması gereken birçok engel bulunduğunu vurguladı.

Kanadalı yetkililer, gence bulaşan virüsün, Kanada’da yabani kuş ve kümes hayvanı popülasyonlarında dolaşan bir tür olduğunu ve Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) sığırlarda görülen virüsten farklılık gösterdiğini bildirdi. British Columbia yetkilileri ise virüsle bağlantılı yapılan insan, hayvan ve çevresel testlerin negatif sonuç verdiğini belirtti.

Kuş gribine ilişkin mevcut küresel durum nedir?

Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü'ne (WOAH) göre, Ekim 2024'te 88 yüksek patojenik kuş gribi salgını bildirilmiştir ve bu sayı şu anda artmaktadır.

Aynı ay yaklaşık 1,7 milyon kuş veya kümes hayvanı öldü veya itlaf edildi.

Rameix-Welti, kuş gribiyle ilgili olarak son üç ila dört yılda görülen şeyin "virüsün çok önemli bir genetik çeşitlenmesi, son derece geniş bir coğrafi dağılım" ve daha uzun bir sezon olduğunu söylüyor.

"Avrupa'da, daha önce sadece (kuş göçü) sırasında görülürken, şimdi tüm yıl boyunca rastlayabiliyoruz," dedi ve artık önemli sayıda memeli türünü de etkilediğini sözlerine ekledi.

ABD'de, Mart ayından bu yana 15 eyalette yaklaşık 675 sürünün enfekte olduğu süt sığırları arasında salgın devam ediyor.

Çoğunluğu çiftlik çalışanları arasında olmak üzere 55 insan vakası görülmüş, ancak geçen hafta Kaliforniya'da bir çocukta görülen ilk vaka rapor edildi.

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (Centers for Disease Control and Prevention - CDC), çocukta hafif semptomlar görüldüğünü ve kişiden kişiye yayılma olduğuna dair bir kanıt bulunmadığını ancak enfeksiyon kaynağının henüz tespit edilemediğini açıkladı.

Avrupa'da insanlarda H5N1 vakasına rastlanmamış ve sığırlarda da enfeksiyon görülmemiştir. Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezleri (European Centers for Disease Control and Prevention - ECDC), ABD'de dolaşımda olan genotipin de bölgede tespit edilmediğini belirtti.

Brown, "Avrupa'daki mevcut durum, göçmen kuşların Avrupa'ya çok daha fazla sayıda gelmesi nedeniyle riskin daha yüksek olduğu sonbahar/kış dönemine geri dönüyor olmamızdır," dedi.

Oxford Üniversitesi Pandemi Bilimleri Enstitüsü'nde epidemiyoloji ve veri bilimi profesörü olan Moritz Kraemer, bir e-postada "enfekte kuşların Avrupa'ya seyahat etmesi ve sığırlara yakın bir yerde dinlenmesi durumunda giriş yollarının ne olabileceğini anlamak için bazı çalışmaların devam ettiğini" ekledi.

"İnsanlarda bulaşmanın sınırlı olması nedeniyle, risk esas olarak sığır ve kuş popülasyonları için. Sığırlarda hızlı yayılmanın önlenmesi Avrupa için temel bir öncelik olmalı," diye ekledi.

Kuş gribi nasıl evrim geçirerek insanlar için daha büyük bir tehdit haline gelebilir?

Hem CDC hem de ECDC genel nüfus için riskin düşük olduğunu söyledi. Bilim insanları, insanları etkileyecek şekilde gelişip gelişmeyeceğini görmek için virüsü yakından izliyor.

Brown, "Bu enfeksiyonlar kuş popülasyonlarında, özellikle de evcil kuş popülasyonlarında ne kadar uzun süre kalırsa, bu kuşlara mesleki olarak bakabilecek veya bu endüstride yer alabilecek insanlara maruz kalma fırsatını artırır," dedi.

İnsanlarda görülen vakalar şimdiye kadar çoğunlukla hafif seyretti ve insanlar genellikle konjonktiviti bir semptom olarak bildirdiler, ancak bilim insanları virüsün grip semptomlarına neden olabileceğine veya insanlar arasında bulaşabileceğine dair bir sinyal arıyorlar.

Rameix-Welti, bunun çok endişe verici olacağını, çünkü insan popülasyonunda önceden var olan bir bağışıklık bulunmadığını, dolayısıyla virüsün bir pandemiye dönüşme riski taşıdığını sözlerine ekledi.

Ancak şu anda "büyük bir risk" aşamasında olmadığımızı, ancak "oldukça hızlı geliştiği için izlenmesi gereken bir durum" olduğunu belirtti.