Παγκόσμια Ημέρα Κατά του AIDS: Ο αγώνας δεκαετιών απέναντι σε μια από τις πιο φονικές επιδημίες

Κάθε χρόνο από το 1988, επιστήμονες, γιατροί, οικογένειες και ακτιβιστές σε όλο τον κόσμο τιμούν την Παγκόσμια Ημέρα AIDS την 1η Δεκεμβρίου, για να θυμηθούν τα θύματα της επιδημίας HIV/AIDS και να ενισχύσουν τις προσπάθειες εξάλειψής της.

Από την αρχή της κρίσης, περίπου 44,1 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν πεθάνει από αιτίες σχετιζόμενες με τον HIV, ενώ συνολικά 91,4 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μολυνθεί.

Παρά τις μεγάλες επιστημονικές εξελίξεις, ειδικοί παγκόσμιας υγείας προειδοποιούν ότι οι πρόσφατες περικοπές χρηματοδότησης από πλούσιες χώρες μπορεί να οδηγήσουν σε αναζωπύρωση της επιδημίας σε περιοχές που επηρεάζονται περισσότερο.

Στην 37η Παγκόσμια Ημέρα AIDS, παρουσιάζονται οκτώ κρίσιμες εξελίξεις στην πορεία απέναντι σε μία από τις πιο καταστροφικές επιδημίες της σύγχρονης ιστορίας.

1981 – Οι πρώτες αναφορές κρουσμάτων

Τον Ιούνιο, οι υγειονομικές αρχές των ΗΠΑ ανέφεραν μια μυστηριώδη ασθένεια που έπληττε νέους, κατά τα άλλα υγιείς ομοφυλόφιλους άνδρες, οι οποίοι τελικά πέθαναν. Σύντομα τα περιστατικά πολλαπλασιάστηκαν, συμπεριλαμβανομένων ατόμων που έκαναν χρήση ναρκωτικών, αιμορροφιλικών και ασθενών που είχαν λάβει μεταγγίσεις.

Η Ευρώπη δημοσίευσε την πρώτη της επιδημιολογική παρακολούθηση AIDS το 1984, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο τέθηκε σε κυκλοφορία τεστ HIV το 1985.

Έτσι ξεκίνησε αυτό που θα εξελισσόταν σε μια παγκόσμια επιδημία που απορρόφησε για δεκαετίες την επιστημονική κοινότητα και τον πλανήτη.

1996 – Η θεραπεία που έσωσε εκατομμύρια ζωές

Ύστερα από χρόνια ερευνών, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι η εξαιρετικά δραστική αντιρετροϊκή θεραπεία (HAART) – ένα κοκτέιλ τριών φαρμάκων – ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματική στην αντιμετώπιση του AIDS.

Η HAART καταστέλλει τον ιό και αποκαθιστά το ανοσοποιητικό σύστημα, μετατρέποντας τη διάγνωση HIV από θανατική καταδίκη σε μια διαχειρίσιμη χρόνια πάθηση για όσους μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στη θεραπεία.

Το αποτέλεσμα ήταν θεαματικό: οι θάνατοι από AIDS μειώθηκαν δραστικά στις χώρες με πρόσβαση στα φάρμακα, ενώ ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν με HIV αυξήθηκε λόγω περισσότερων εξετάσεων και συνεχιζόμενης μετάδοσης.

2003 – Δημιουργία του PEPFAR

Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν το Προεδρικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης για την Ανακούφιση από το AIDS (PEPFAR), ύψους 15 δισ. δολαρίων για πέντε έτη, με στόχο την καταπολέμηση του HIV/AIDS σε χώρες με υψηλό φορτίο.

Μέχρι το 2025, το πρόγραμμα έχει υπολογιστεί ότι έσωσε πάνω από 26 εκατομμύρια ζωές σε 50 χώρες, καθιστώντας το τη μεγαλύτερη παγκόσμια υγειονομική παρέμβαση για μία και μόνο ασθένεια.

2011 – Αντιρετροϊκά φάρμακα μειώνουν τη μετάδοση του HIV

Σε συνέδριο στη Ρώμη, επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι τα αντιρετροϊκά φάρμακα δεν είναι μόνο θεραπευτικά, αλλά μειώνουν σημαντικά και τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού σε σεξουαλικούς συντρόφους.

2012 – Η πρώτη έγκριση του PrEP

Οι υγειονομικές αρχές των ΗΠΑ ενέκριναν το PrEP (προφύλαξη πριν από την έκθεση) με το φάρμακο Truvada, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση ακολούθησε το 2016.

Το PrEP – ένα καθημερινό χάπι για άτομα υψηλού κινδύνου όπως ομοφυλόφιλοι και αμφιφυλόφιλοι άνδρες, τρανς άτομα και εργαζόμενοι στο σεξ – μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο HIV έως και 99% μέσω σεξουαλικής επαφής και 74% μέσω ενέσεων.

Σε συνδυασμό με τα αντιρετροϊκά φάρμακα, άλλαξε την πορεία της επιδημίας σε πλούσιες χώρες. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι νέες διαγνώσεις σε γκέι και αμφιφυλόφιλους άνδρες μειώθηκαν κατά τα δύο τρίτα μεταξύ 2015 και 2020.

2020 – Οι δυσκολίες στον στόχο 90-90-90

Το 2014, το πρόγραμμα UNAIDS έθεσε τον παγκόσμιο στόχο 90%-90%-90:

• 90% των ανθρώπων με HIV να γνωρίζουν το καθεστώς τους,
• 90% εξ αυτών να λαμβάνουν αντιρετροϊκή θεραπεία,
• και 90% να έχουν κατασταλμένο ιικό φορτίο.

Η Σουηδία έγινε η πρώτη χώρα που πέτυχε τους στόχους το 2016. Όμως μέχρι το 2020, μόλις 19 χώρες είχαν φτάσει ή πλησιάσει τον στόχο.

2024 – Το εξάμηνο ενέσιμο PrEP αλλάζει τα δεδομένα

Μελέτες έδειξαν ότι μια δόση του αντιρετροϊκού λενκαπαβίρη μπορεί να προσφέρει προστασία για έξι μήνες, αντί των δύο μηνών που παρείχε προηγούμενο φάρμακο.

Η ΕΕ ενέκρινε το φάρμακο το 2025 και διεθνείς οργανισμοί κινούνται για να διατεθούν οικονομικές γενόσημες εκδοχές στις χαμηλού εισοδήματος χώρες έως το 2027.

2025 – Οι περικοπές απειλούν την πρόοδο

Απότομες αναστολές και μειώσεις ξένης βοήθειας από τις ΗΠΑ, αλλά και σημαντικές περικοπές από χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και η Γαλλία, διατάραξαν τις υπηρεσίες HIV σε πολλές χώρες.

Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι αυτές οι περικοπές μπορεί να ανατρέψουν χρόνια προόδου στον αγώνα κατά του HIV/AIDS, αλλά και άλλων μακροχρόνιων κρίσεων όπως η ελονοσία και η φυματίωση.

Σήμερα, 40,8 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με τον HIV παγκοσμίως και περίπου 630.000 πέθαναν από σχετιζόμενες αιτίες μέσα στον τελευταίο χρόνο. Η Αφρική παραμένει η πιο πληγείσα περιοχή, με πάνω από τα δύο τρίτα των παγκόσμιων κρουσμάτων.