Hollandalı fotoğrafçının gözünden: 'İstanbul'un Kedileri'

İstanbul’un tarihi sokaklarında, hareketli pazarlarında ve huzurlu avlularında kediler şehrin sessiz ve özgür sakinleri gibi dolaşıyor. Şehirde kediler sadece var olmakla kalmıyor, büyük çoğunlukla korunuyor ve toplumun önemli bir parçası olarak kabul ediliyor.

Türkiye'de kedilere yönelik şiddetle ilgili olumsuz haberler zaman zaman gündeme gelse de, özellikle İstanbul’da kedilerin korunması ve bakımı konusunda toplumun sergilediği dayanışma ve özen, daha umut verici ve olumlu bir tablo ortaya koyuyor. Bunun aksine, sokakta yaşayan köpeklerin durumu ise halen çözüm bekleyen önemli bir sorun olarak varlığını sürdürüyor.

İstanbul'un simgesi haline gelen kediler, Hollandalı fotoğrafçı Marcel Heijnen’in de bu bağlamda dikkatini çekmiş. Önsözü İstanbul Kedi Müzesi kurucusu Fatih Dağlı tarafından yazılan ve Heijnen'in ağustos ayının ortalarında çıkacak "İstanbul'un Kedileri" ("City Cats of İstanbul") adlı kitabı, İstanbul'un kedilerle tanınan imajına katkıda bulunmayı amaçlıyor. Ayrıca, 20 Eylül'de kitapta yer alan fotoğraflar Kedi Müzesi'nde sergilenecek.

Kedilerle yolculuğu Hong Kong’da başlayarak onların kent yaşamındaki yerlerini belgelemekle başlamış. Hong Kong ve Çin’de çektiği “Shop Cats” (Dükkan Kedileri) serisi, insanların ve hayvanların şehirlerde nasıl bir arada yaşadığını merak etmesini sağlamış. Çin’den sonra İstanbul, doğal olarak sıradaki durak olmuş. İstanbul’un meşhur kedilerini fotoğraflamakla başlayan bu serüven, zamanla kedilerin sakin ve zarif varlığıyla hareket eden bir şehre olan sevgi mektubuna dönüşmüş.

Fotoğraf sanatçısı, yönetmenliğini Ceyda Torun’un yaptığı ve 2016 yılında !f İstanbul Uluslararası Bağımsız Filmler Festivali’nde ilk gösterimini yapan "Kedi" adlı belgeselini izlemiş ve çok beğenmiş. Böylelikle ilk kez 2023 yılında birkaç günlüğüne İstanbul’a geldiğinde, yanında getirdiği kamerayla sokaklardaki kedileri fotoğraflamış ve sayılarına hayret etmiş.

İlk ziyaretinde Heijnen, kafelerde yatan, pazarların arasında koşan ve eski yapılar üzerinde güneşlenen kedilerin şehrin dokusuna nasıl işlendiğine hayran kalmış. "Bu kediler ne evcil hayvan ne de sokak kedisi; toplum tarafından ortaklaşa bakılan bir 'hibrit' formundalar. Her köşede farklı bir hikâye var: baharat pazarını yöneten turuncu bir tekir, cami basamaklarına uyum sağlayan üç renkli bir kedi. Osmanlı ihtişamı ile mütevazı arka sokaklar arasında özgürce dolaşıyorlar ve İstanbul halkı tarafından yemek paylaşımı, barınak yapımı ve sevgiyle kucaklanıyorlar. Bu ilişki kayıtsızlık değil, karşılıklı saygı ve sevgi üzerine kurulu," diyor sanatçı.

Avrupa'nın bazı şehirlerinde kediler insan görünce hızlıca uzaklaşsalar da İstanbul’da kedilerin tam tersine insanlara yaklaşıp sevdirmek istediğini söyleyen sanatçı, kendi deneyimlerinden örnek vererek, diz çöküp kamerayı uzattığında kedilerin yanına koştuğunu ve ilgiyi çok sevdiğini aktarıyor.

Röportajda Heijnen, İstanbul’un kedilerle olan ilişkisini şöyle anlatıyor: “İstanbul’da 3 dakikadan uzun bir süre kedi görmeden yürüyemiyorsunuz. Kediler sağlıklı ve bakımlı, insanlar onlara sahip çıkıyor. Sokakta birçok kişi kedilerin isimlerini bilir, onlara bakar, hatta hasta olan kedilerin tedavisini üstlenir. Bu, resmi bir görev olmasa da şehrin kültürel bir parçası.”

“İstanbul kedileri hem tarihi yapılarla hem de modern yaşamla iç içe. Bir kedi Bizans dönemi heykelinin üzerinde otururken, diğeri modern bir kafede uyuyabilir. Bu kediler şehrin ruhunu simgeliyor,” diyor.

Heijnen, İstanbul’daki kedilerin şehir kimliğine katkısını da vurguluyor: “İstanbul deyince akla artık kediler geliyor. Metroda, camide, sokakta onlar var. Bu da şehrin DNA’sının bir parçası.”

Fotoğrafçı, kedilerin romantik imajlarıyla gerçek kentsel hayatı arasındaki dengeyi de kurmaya çalışıyor: “Hem sakin, şiirsel kareler hem de pazarların, insanların, şehir hayatının hareketli görüntülerini yakalamak istiyorum. İstanbul, hem tarihî hem modern bir şehir; ikisi de anlatılmalı."

Son olarak, kitabının İstanbul’un bu zengin imajına farkındalık ve güzellik katmasını umduğunu dile getiriyor. “İstanbul’daki kediler çok bilinen bir gerçek. Benim görevim, bunu güzel fotoğraflarla, iyi ışıkla sanat haline getirmek ve Kedi Müzesi’nde sergileyerek daha da görünür kılmak,” diye ekliyor.