Irak'ın Musul kentinde savaştan zarar gören tarihi yapılar, UNESCO öncülüğündeki restorasyon projesinin ardından yeniden açılıyor

850 yılı aşkın bir süredir Musul'u tanımlayan sembollerden biri olan Büyük Nuri Camisi'nin eğik minaresi, 2017 yılında Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) tarafından yıkılana kadar ayakta kaldı.

IŞİD militanlarının püskürtülmesinden yaklaşık sekiz yıl sonra minare, tarihi kenti yeniden canlandırmayı amaçlayan kapsamlı ve uluslararası finansmanlı bir restorasyon çalışmasının parçası olarak yeniden inşa edildi.

Musul halkı için minarenin restorasyonu son derece önemli bir anlam taşıyor. Ömür boyu Musul'da yaşayan Saad Muhammed Jarjees, minarenin bir zamanlar penceresinin önünde sürekli duran simgesel bir yapı olduğunu söylüyor. Yıllar süren çatışmalar boyunca minarenin ayakta kalışını izlemiş - ta ki bir sabah minare yok olana kadar.

"İslam Devleti işgali sırasında her sabah ona bakar ve tepesinde onların bayrağının dalgalandığını görürdüm," diye hatırlıyor. "O bayrağın ineceği günü özlemle beklerdik. Bu özgürleştiğimiz anlamına gelirdi. Sonra bir sabah uyandığımızda minarenin tamamının gittiğini gördük."

Devlet Eski Eserler ve Miras Kurulu Müdürü Ruwaid Allayla, "El-Hadba Minaresi Musul halkı için en sembolik yerlerden biridir ve bugün bu sembol tamamen hayata döndürülmüştür," dedi.

Savaştan zarar görmüş bir alanı yeniden inşa etmenin zorlukları

El-Hadba Minaresi'nin yeniden inşası, UNESCO'nun öncülüğünde, Iraklı miras ve Sünni dini otoritelerle iş birliği içinde, geleneksel teknikler ve enkazdan kurtarılan malzemeler kullanılarak gerçekleştirilen özenli bir süreçti.

Allayla, "Miras otoritesi, olağanüstü değerini ve özgünlüğünü korumak ve UNESCO'nun Dünya Mirası listesinde kalmasını sağlamak için yeniden inşada orijinal malzemelerin kullanılmasını sağladı," dedi.

Saha mühendisi Omar Taqa, savaş kalıntılarını temizlemekten eserleri enkazdan titizlikle ayırmaya kadar çok büyük zorluklar yaşandığını anlattı. Ekibin ayrıca, orijinalin özünü koruyacak bir alan tasarlamak için ayrıntılı mühendislik ve tarihi çalışmalar yürütmesi gerektiğini söyledi.

Çarşamba günü şehri ziyaret eden UNESCO Genel Direktörü Audrey Azoulay, Büyük Nuri Camisi ile El-Hadba Minaresi, El-Tahira Süryani Katolik Kilisesi ve El Sa'a kiliseleri de dahil olmak üzere restore edilen diğer yerleri gezdi.

"Çatışma sonrası bir ortama yapılan bu müdahalenin karmaşıklığı açısından eşi benzeri görülmemişti," dedi. "Eski Kent'in yüzde 80'i yıkılmıştı. İlk ekibimiz 2018'de sahaya vardığında bir harabe alanıyla karşılaşmıştı."

Restore edilen diğer tarihi yapılar

Yeniden inşa çalışmaları caminin ötesine uzanıyor. Musul'un IŞİD tarafından tahrip edilen Hristiyan mekânları da paralel olarak restore ediliyor.

Şehir 2003'ten önce yaklaşık 50.000 Hıristiyan'a ev sahipliği yapıyordu. IŞİD 2014'te kontrolü ele geçirdiğinde birçoğu kaçtı ve bugün 20'den az Hristiyan aile kalıcı sakin olarak kaldı.

İlk olarak 1862 yılında Musul'un Eski Şehri'nin kalbinde açılan El-Tahira Kilisesi, 2017 yılında şehrin IŞİD tarafından işgali sırasında ciddi hasar gördü. Çatı çökmüş, revakların büyük bir kısmı yıkılmış ve dış duvarların önemli bir kısmı moloz yığınına dönüşmüştü.

Süryani Katolikler Musul Başpiskoposu Mar Benedictus Younan Hanno, yeni restore edilen kilisede yaptığı konuşmada, yeniden inşanın binalardan çok daha fazlası olduğunu söyledi.

Hanno, "Bugün kiliseleri yeniden inşa etmenin temel amacı atalarımızın yaşadığı tarihi yeniden canlandırmaktır," dedi. "Musullu Hristiyanlar bu kiliseye geldiklerinde, eğitim gördükleri, vaftiz edildikleri ve dua ettikleri yeri hatırlıyorlar. Bu da onları geri dönmeye teşvik edebilir."

UNESCO Direktörü Azoulay da bu düşünceyi yineleyerek Musul'da kilise çanlarının yeniden çalmasının önemine işaret etti: "Bu, şehrin çoğulcu bir kimlik olan gerçek kimliğine geri döndüğü mesajını veriyor. Bu kilisenin, çoğunluğu Müslüman olan ve bu toplum için kiliseyi restore etmekten mutluluk duyan Iraklılar tarafından yeniden inşa edilmiş olması çok önemli bir umut işareti."

Büyük Nuri Camisi'nin resmi açılışının önümüzdeki haftalarda yapılması ve açılışa Irak Başbakanı Muhammed Şiya el Sudani'nin de katılması bekleniyor.