Υπερτουρισμός και περιβαλλοντική ζημιά: H «σκοτεινή πλευρά» του sea-jetting

Το χωριό Χάλστατ στην Αυστρία αριθμεί μόλις 800 κατοίκους. Ωστόσο, τις ημέρες αιχμής κατακλύζεται από έως και 10.000 επισκέπτες, οι οποίοι σπεύδουν να φωτογραφίσουν τα αλπικά σπίτια, τις εκκλησιαστικές στέγες και τις κορυφές που φέρεται να ενέπνευσαν τα σκηνικά της ταινίας της Disney Frozen.

Η πίεση ήταν τέτοια που το 2023 οι κάτοικοι, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, έστησαν για λίγο έναν φράχτη ώστε να εμποδίσουν την πρόσβαση στο πιο πολυφωτογραφημένο σημείο του χωριού.

Το φαινόμενο αυτό, που αποκαλείται «set-jetting», περιγράφει το ταξίδι σε προορισμούς οι οποίοι εμφανίζονται ή εμπνέουν σκηνικά ταινιών και τηλεοπτικών σειρών. Και, όπως αποδεικνύεται, μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες.

Από τον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» έως το «Bridgerton»

Η επίδραση του set-jetting στην ταξιδιωτική βιομηχανία είναι αισθητή. Έρευνα του 2023 από την Expedia έδειξε ότι ταινίες και σειρές αποτελούν πλέον την ισχυρότερη πηγή ταξιδιωτικής έμπνευσης (44%), ξεπερνώντας ακόμη και τα social media (15%).

Στη Μεγάλη Βρετανία, σχεδόν οι μισοί ταξιδιώτες δήλωσαν ότι σκέφτηκαν να επισκεφθούν έναν προορισμό αφού τον είδαν σε κάποια παραγωγή, ενώ το 36% έχει ήδη προχωρήσει σε κρατήσεις.

Η Ταορμίνα στη Σικελία γνώρισε τουριστική «έκρηξη» χάρη στη δεύτερη σεζόν της σειράς The White Lotus. Το Bridgerton έστρεψε τα φώτα σε αγγλικά αρχοντικά, όπως το Χάμπτον Κορτ Παλάς, ενώ το Wednesday αύξησε την τουριστική κίνηση στη Ρουμανία.

Η παγκόσμια απήχηση των κορεατικών σειρών (K-dramas) έχει επίσης ανοίξει νέους ταξιδιωτικούς δρόμους: από τα ελβετικά θέρετρα Ιντερλάκεν και Γκρίντεβαλντ έως το Βερολίνο και το Πότσνταμ, που φιλοξένησαν σκηνές της σειράς Queen of Tears.

Η σκοτεινή πλευρά: υπερτουρισμός και περιβαλλοντική ζημιά

Όταν μικροί προορισμοί βρίσκονται στο επίκεντρο μαζικής προσοχής, τα αποτελέσματα είναι εμφανή.

Στο Χάλστατ, Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, τα μέτρα περιορισμού λεωφορείων και αυτοκινήτων δεν επαρκούν. Οι κάτοικοι εκφράζουν την κούρασή τους: «θέλουμε απλώς να μας αφήσουν ήσυχους», τόνισε ο δήμαρχος.

Ανάλογη πίεση δέχθηκε το Ντουμπρόβνικ της Κροατίας, γυρισμένο σκηνικό του Game of Thrones. Η πόλη των 41.000 κατοίκων υποδέχτηκε σχεδόν 1,5 εκατομμύριο τουρίστες το 2019 — 36 για κάθε μόνιμο κάτοικο. Το αποτέλεσμα: μποτιλιαρίσματα, ζημιές στις υποδομές και εκτόξευση τιμών ακινήτων.

Η Ταϊλάνδη αναγκάστηκε να κλείσει για σχεδόν τέσσερα χρόνια τον κόλπο Μάγια, διάσημο από την ταινία The Beach, λόγω εκτεταμένης καταστροφής κοραλλιογενών υφάλων. Όταν επαναλειτούργησε το 2022, εφαρμόστηκαν αυστηρά όρια επισκεπτών και απαγόρευση κολύμβησης.

Η «λευκή λωτός» και οι ανησυχίες για τη Γαλλία

Με τη νέα σεζόν του The White Lotus να αναμένεται στη Γαλλία το 2026 ή 2027, οι ανησυχίες για υπερτουρισμό αναζωπυρώνονται. Πιθανοί τόποι γυρισμάτων είναι το Παρίσι, η Μεζέβ και η Κυανή Ακτή, σε πολυτελή ξενοδοχεία της Four Seasons.

Η Γαλλία ήδη είναι ο πιο δημοφιλής προορισμός παγκοσμίως, με πάνω από 100 εκατ. αφίξεις το 2024. Στη Μονμάρτρη, οι κάτοικοι διαμαρτύρονται για τη «Ντιζνειφοποίηση» της γειτονιάς τους, ενώ στις Κάννες επιβάλλονται αυστηροί περιορισμοί σε κρουαζιερόπλοια.

Ωστόσο, η χώρα εφαρμόζει εδώ και χρόνια στρατηγική βιώσιμου τουρισμού, με επενδύσεις σε σιδηροδρομικές μετακινήσεις, ανάδειξη μεσαίων πόλεων και ενίσχυση του «πράσινου» ταξιδιού.

Μένει να φανεί αν το λεγόμενο «φαινόμενο White Lotus» θα ανατρέψει αυτήν την εύθραυστη ισορροπία.