Avrupa ülkeleriyle İran arasındaki nükleer yaptırım görüşmeleri sonuçsuz kaldı

Fransa, Almanya ve İngiltere'nin temsilcileri ile İranlı muhataplarının, Tahran’ın nükleer programı nedeniyle yeniden BM yaptırımlarının devreye sokulmasını engellemek için yürüttükleri görüşmeler sonuçsuz kaldı.

Konuyla ilgili bilgi sahibi bir diplomat, Cenevre’de salı günü yapılan toplantının “nihai bir sonuca varılmadan” sona erdiğini aktardı. Diplomat, görüşmelere dair kamuoyuna konuşma yetkisi olmadığı için isminin gizli tutulmasını istedi.

Diplomat ayrıca, Avrupa ülkelerinin “snapback mekanizması” olarak bilinen yaptırım sürecini harekete geçirmeden önce ay sonuna kadar bir çözüm bulunması için çabaların süreceğini belirtti.

Snapback mekanizması

2015 tarihli nükleer anlaşmaya göre snapback mekanizmasının devreye sokulması, anlaşma öncesinde yürürlükte olan geniş kapsamlı BM yaptırımlarının yeniden uygulanması anlamına geliyor. Bu yaptırımlar arasında konvansiyonel silah ambargosu, balistik füze geliştirme kısıtlamaları, malvarlığı dondurmaları, seyahat yasakları ve nükleer teknoloji üretimine yönelik yasaklar bulunuyor.

Bu görüşmeler, Avrupa ülkeleri ile İran arasında 25 Temmuz’da İstanbul’da yapılan toplantının devamı niteliğinde.

Artan kaygılar

Avrupalı ülkelerin İran’ın nükleer programına dair endişeleri, özellikle Haziran ayında yaşanan 12 günlük İran-İsrail çatışması sırasında İran’ın nükleer tesislerinin bombalanmasının ardından daha da arttı. Tahran, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile işbirliğini tamamen kesmiş durumda.

Bu durum, İran’ın nükleer faaliyetlerinin boyutu ve özellikle silah yapımına çok yakın yüzde 60 saflıkta uranyum stoku hakkında uluslararası toplumu belirsizlik içinde bıraktı.

İran programının barışçıl olduğunu iddia ediyor, ancak bu seviyede uranyum zenginleştiren tek nükleer silaha sahip olmayan ülke konumunda.

ABD, UAEA ve diğer gözlemciler, İran’ın 2003’e kadar gizli bir nükleer silah programı yürüttüğünü belirtiyor.

Son tarih yaklaşıyor

Avrupa ülkeleri, ABD ile birlikte, İran’ın birkaç koşulu yerine getirmemesi halinde (örneğin ABD ile müzakerelere yeniden başlaması, UAEA denetçilerinin tesislere girişine izin vermesi, 400 kilogramın üzerindeki yüksek düzeyde zenginleştirilmiş uranyum stokunu açıklaması) ağustos sonuna kadar snapback mekanizmasını devreye sokma konusunda mutabık kalmıştı.

Snapback mekanizmasının özelliği, herhangi bir ülkenin İran’ın yükümlülüklere uymadığını tespit etmesi halinde BM Güvenlik Konseyi’nin daimi üyeleri Rusya ve Çin dahil hiçbir üye tarafından veto edilemeden yaptırımların yeniden yürürlüğe girmesini sağlaması.

İran ise Avrupalıların bu adımı atmak için hukuki dayanağı olmadığını savunuyor. Tahran’a göre, ABD’nin 2018’de anlaşmadan çekilmesinin ardından Avrupa ülkeleri de İran’a vaat edilen ekonomik faydaları sağlayamadı.