Yolcu uçaklarında zehirli gaz paniği: ABD alarma geçti

ABD’de artan sayıda yolcu ve kabin görevlisi, ticari uçuşlarda zehirli gazlara maruz kalıyor. Bu durum, bazı vakalarda Amerikan futbolcularının yaşadığı ölümcül beyin sarsıntılarına benzer travmatik beyin hasarlarına neden oluyor.

Wall Street Journal’ın (WSJ) haberine göre, bu gaz sızıntıları acil inişlere yol açarken, hastaneye kaldırılan yolcular da oldu. Bazı pilotlar zehirli duman nedeniyle tepki sürelerinde ve görme yetilerinde sorunlar yaşadıklarını bildirdi.

Sorunun kaynağı

İddiaya göre havacılık devleri Airbus ve Boeing, sorunun kaynağını uzun süredir biliyor.

Motorlardaki arızalar, yağ ve hidrolik sıvının motora sızmasına yol açıyor. Bu sıvılar yüksek ısıda buharlaşarak nörotoksinler, karbonmonoksit ve başka zararlı kimyasallar üretiyor.

WSJ’ye göre üreticiler bu sağlık risklerini küçümsüyor ve alınabilecek güvenlik önlemlerine maliyetleri kısmak için lobi faaliyetleriyle karşı çıkıyor.

Ticari uçakların çoğunda “bleed air” adı verilen sistem kullanılıyor. Jet motoruna çekilen dış hava sıkıştırılıp ısıtılarak kabine veriliyor. Ancak rulmanlardaki aşınma, motor yağının bu havaya karışmasına yol açabiliyor. Sonuçta kabin içine toksik bileşikler sızıyor.

Uçuş sırasında panik

Şubat ayında yaşanan bir olayda, uçuş esnasında havalandırmalardan duman gelmeye başladı. Kabin görevlileri yolculara giysilerinden nefes almalarını tavsiye etti. Pilotlar uçağın Atlanta’ya geri döneceğini açıkladı. İnceleme sonucunda, motorlardan birinin yağ haznesinin kabine buhar olarak sızdığı belirlendi.

Üreticiler sorunun “kapsamlı bir çözümü gerektirecek kadar büyük olmadığını” savunsa da sektör kaynakları endişeli. Federal Havacılık İdaresi (FAA), internet sitesinde bu tür olayların “nadir” olduğunu belirtiyor. Ancak sadece geçen yıl ABD’de 330 “fume event” (gaz sızıntısı olayı) kayda geçti.

WSJ’nin araştırması ise bu sayının aslında iki katından fazla olduğunu öne sürüyor. Habere göre en çok sorun çıkaran uçak modeli, Airbus’un A320 ailesi.

Hangi sağlık sorunları yaşanıyor?

Uzmanlar, sağlık üzerindeki etkileri yeni yeni anlamaya başlıyor. JetBlue kabin görevlisi Florence Chesson, Porto Riko uçuşunda gaz soluduğunu ve sonrasında migren, kalp ritim bozukluğu ve ışığa hassasiyet geliştirdiğini anlattı.

Meslek hastalıkları uzmanı Robert Harrison ise toksik gazlara maruz kalan 100’den fazla mürettebatı tedavi ettiğini belirtti. Harrison’a göre bu olaylar merkezi sinir sisteminde kalıcı hasara yol açabiliyor.

10 yıldır biliniyor

Birleşmiş Milletler bu sorunu 10 yıl önce resmen kabul etmişti. Ancak WSJ’nin haberine göre, üreticiler bugüne dek riski azaltacak büyük bir adım atmadı.

ABD Kongresi’nde önceki günlerde hem Cumhuriyetçilerin hem de Demokrat Parti’nin desteğiyle yeniden sunulan bir yasa tasarısı, uçaklarda özel filtrelerin takılmasını ve “bleed air” sisteminin aşamalı olarak terk edilmesini öngörüyor. Ancak geçen yılki girişim, sektörün baskısıyla engellenmişti.

Çözüm imkanı var

Aslında üreticilerin sorunu çözme imkânı var. Boeing 787 Dreamliner modeli, “bleed air” sistemini kullanmayan yeni bir hava dolaşım teknolojisine sahip. Bu sayede toksik sızıntı imkânsız hale geliyor.

Fakat WSJ’nin ulaştığı e-postalara göre Boeing yöneticileri, 787’nin bu özelliğini tanıtırken tereddüt yaşadı. Bir yönetici, “Eğer 787’nin hava arıtmasını ne kadar mükemmel ve önemli olduğunu fazla vurgularsak, diğer uçaklarımızdaki hava kalitesinin kötü olduğuna dikkat çekmiş oluruz,” ifadelerini kullandı.