Filistin'in tanınması dalgası: İki devletli çözüm için bir ivme yaratabilir mi?

Bazı Batılı ülkelerin Filistin devletini tanıma kararı, Birleşmiş Milletler merkezinde düzenlenen bir konferansa katılan dünya liderlerinin belirttiğine göre, iki devletli çözümün onaylanması yönünde bir ivme yaratabilir.

Konferansa eş başkanlık yapan Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, pazartesi günü ülkesinin Filistin’i tanıdığını ilan etti. Bu açıklama, BM Genel Kurulu’ndaki kalabalık tarafından uzun süre alkışlandı.

Macron, “Zamanı geldi. Bu yüzden, ülkemin Orta Doğu’daki tarihî taahhüdüne, İsrail halkı ile Filistin halkı arasındaki barışa sadık kalarak, bugün Fransa’nın Filistin Devleti’ni tanıdığını ilan ediyorum,” dedi.

Fransız lider ayrıca kararın, İsrail’in Filistin topraklarına yönelik saldırısının iki yılına yaklaşırken Gazze Şeridi’nde giderek kötüleşen insani kriz ortamında alındığını vurguladı.

Bu acı dolu dönemin her iki taraf için de sona ermesi adına acil eyleme ihtiyaç olduğunu söyleyen Macron, “Burada olmamızın sebebi zamanı gelmiş olmasıdır. Hamas’ın elinde bulunan 48 rehinenin serbest bırakılmasının zamanı geldi. Savaşın, Gazze’deki bombardımanların, katliamların ve göç eden halkın durdurulmasının zamanı geldi,” diye konuştu.

"Barış için zamanın geldiğini" belirten Macron, “Zaman geldi çünkü aciliyet her yerde. Barış için zaman geldi çünkü artık ona ulaşamayacak noktaya yaklaşıyoruz. İşte bu yüzden buradayız. Kimileri çok geç der, kimileri çok erken. Kesin olan bir şey var: Daha fazla bekleyemeyiz,” sözlerini ekledi.

Fransız lider konuşması sırasında, Filistin'in egemen ve bağımsız bir devlet olarak tanınmasına ve iki devletli çözümün onlarca yıllık çatışmaya uygulanabilir bir son olarak görülmesine her zaman karşı çıkan İsrail'e yönelik dostluk mesajları verdi.

Ancak Macron’un açıklamaları sıcak karşılanmadı. İsrail, bu adımı “utanç verici ve hayal kırıklığı” olarak niteledi.

İsrail’in BM Daimi Temsilcisi Danny Danon, “İyi günler. (Fransa) Cumhurbaşkanı (Emmanuel) Macron ve meslektaşları sözde konferans için toplandığında birkaç dakika içinde bir tiyatro izleyeceğiz. Bu bir tiyatro çünkü hepimiz biliyoruz ki bunun gerçekle bir ilgisi yok,” dedi.

Danny Danon sözlerine şöyle devam etti:

“Hamas bu konferansı övüyor ve bunu 7 Ekim’in meyvesi olarak tanımlıyorsa, ortada bir sorun var demektir. Bir terör örgütü burada olup biteni destekliyorsa bu utanç vericidir.”

“Cumhurbaşkanı Macron ve diğer liderlere şunu söylemek isterim: Hayal kırıklığına uğradık. 8 Ekim’de İsrail’in yanındaydınız. Rehinelerden bahsettiniz. Bugün ise yolunuza devam ediyorsunuz. Rehineleri geride bırakmaya çalışıyorsunuz. Biz onları unutmayacağız.”

Fransa, bir gün önce Filistin’i resmen tanıyan İngiltere, Kanada, Avustralya ve Portekiz’in ardından bu karara katıldı. Söz konusu ülkeler kararlarını ayrı ayrı yaptıkları açıklamalarla duyurmuştu.

Ancak bu adım, İsrailli siyasetçilerin sert tepkisini çekti. Başbakan Binyamin Netanyahu, kararı “teröre verilen büyük bir ödül” olarak nitelendirerek, 7 Ekim 2023’te Hamas’ın İsrail’in güneyine düzenlediği ve 1129 kişinin hayatını kaybettiği, 251 kişinin rehin alındığı saldırıya atıfta bulundu.

Netanyahu, “7 Ekim’deki korkunç katliamın ardından Filistin devletini tanıyan liderlere açık bir mesajım var: Siz teröre büyük bir ödül veriyorsunuz. Ve size bir mesajım daha var: Bu olmayacak. Ürdün’ün batısında bir Filistin devleti kurulmayacak,” dedi.

Daha sert bir ton kullanan Netanyahu, BM Genel Kurulu’na hitap etmek ve ABD Başkanı Donald Trump ile görüşmek üzere bulunduğu Amerika ziyaretinin ardından bu kararlara yanıt vereceklerini de söyledi: “Ülkemizin kalbine bir terör devleti dayatma girişimine yanıt, ABD’den dönüşümün ardından verilecektir. Bekleyin.”

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres ise Netanyahu’nun sözlerini reddederek, “Filistinlilerin devlet kurma hakkı bir ödül değil, haktır” ifadelerini kullandı.

Filistin devletini tanıyan ülkelerin sayısı artacak mı?

Avrupa ülkelerinden Malta, Belçika, Lüksemburg, Andorra ve San Marino’nun da salı günü başlayacak BM Genel Kurulu Üst Düzey Haftası sırasında Filistin devletini tanıyacaklarını açıklamaları bekleniyor.

Bu adımların ardından Filistin’i tanıyan BM üyesi ülke sayısının 160’a yaklaşacağı, bunun da son yıllardaki en büyük tanıma dalgalarından biri olacağı belirtiliyor. Sürecin, iki devletli çözüm için ivme kazandırabileceği değerlendiriliyor.

AB Konseyi Başkanı Antonio Costa, pazartesi günü yaptığı konuşmada 27 üyeli AB’nin bölgede barıştan yana olduğunu vurgulayarak, bu yöndeki girişiminden ötürü Fransa’ya teşekkür etti.

Costa, “Orta Doğu’da barış için kritik bir dönemeçte bizi bir araya getiren Fransa ve Suudi Arabistan’ın girişimine teşekkür etmek istiyorum. Bölge bugüne kadar çok fazla savaş, şiddet, terörizm ve ölüm gördü,” diye konuştu.

Costa ayrıca, “Bugün Gazze’de bir insani felaketle karşı karşıyayız. Aileler parçalanıyor; açlık savaş silahı olarak kullanılıyor. Bu felakete son verilmesi gerekiyor,” ifadelerini kullandı.

Filistin Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas, ABD'nin Filistinli temsilcilere etkinliğe katılmaları için ülkeye giriş vizesi vermemesinin ardından pazartesi günü video bağlantısı yoluyla sahneye çıktı.

Konferansta bir konuşma yapan Abbas, tanıma konusundaki kıvılcımdan duyduğu memnuniyeti dile getirdi ve bu konuda hâlâ kararsız olan diğer ülkeleri de aynı tutumu izlemeye çağırdı.

Abbas, "Filistin Devletini tanıyan ülkelerin tutumlarını takdir ediyor ve henüz tanımamış olanları da bunu yapmaya çağırıyoruz," sözlerini dile getirdi.

Batı'nın Gazze'nin geleceğine ilişkin endişelerini hafifletmek amacıyla, Filistin Yönetimi'nin bölgenin yönetiminden sorumlu tek organ olacağını vurgulayarak Hamas ve diğer silahlı grupların silahlarını bırakacağını belirten Abbas şöyle devam etti:

"Hamas'ın yönetimde bir rolü olmayacak. Diğer gruplarla birlikte silahlarını Filistin Yönetimi'ne teslim etmelidir çünkü biz silahsız tek bir devlet, tek bir hukuk ve tek bir meşru güvenlik gücü istiyoruz."

Filistin lideri ayrıca hükümetinin İsrail'in Gazze'de işlediği suçları, antisemitizmi ve sivillerin yakalanıp öldürülmesini kınadığını yineledi. Aynı kınamayı iki yıl önceki saldırı planları nedeniyle Hamas'a da yöneltti.

Abbas ayrıca Filistin'in Birleşmiş Milletler'e tam üyeliği için destek talep etti. Ancak devlet statüsünün tanınması büyük ölçüde sembolik olarak görüldüğünden ve tam üye olma süreci çalkantılı olabileceğinden bu durum karmaşık bir hâl alabilir.

BM, yeni üyelik başvurularını oylama için Güvenlik Konseyi'ne gönderir. Başarılı başvuru sahiplerinin, konseyin beş daimi üyesinden herhangi birinin veto etmemesi de dahil olmak üzere, konseyden en az dokuz olumlu oy alması gerekiyor.

Washington ise Filistin devletine karşıtlığını kararlılıkla sürdürüyor ve dolayısıyla Filistin'in tam üyeliğini engellemek için veto yetkisini kullanması muhtemel.

Umutlar hâlâ zayıf

Sahadaki tablo, Filistin’in iki devletli çözüme doğru ilerlemediğini gösteriyor.

İsrail, uluslararası hukuka aykırı kabul edilen işgal altındaki Batı Şeria’daki yerleşimlerini genişletmeye devam ediyor. Bu durum, Filistinlilerin bölgede yönettiği sınırlı toprakları daha da daraltırken, BM’nin 1967 sınırları temelinde benimsediği iki devletli çözüm ihtimalini de zayıflatıyor.

Aşırı sağcı İsrail Maliye Bakanı Bezalel Smotrich, Batı Şeria’nın yüzde 80’inden fazlasının ilhak edilmesini önermiş, bu girişim Başbakan Binyamin Netanyahu tarafından da desteklenmişti.

Netanyahu daha önce “Gerçekten de Yahudi yerleşimlerini Yahudiye ve Samiriye’de iki katına çıkardık ve bu yolda devam edeceğiz,” ifadeleri kullanmıştı.

Gazze’deki saldırılar da durma belirtisi göstermiyor. Özellikle Gazze Şehri’nin kuzeyinde İsrail güçlerinin günler önce “Hamas’ın kalesi” olarak tanımladığı bölgelere yönelik operasyon başlatmasının ardından şiddetli bombardıman sürüyor.

Hamas yönetimindeki Gazze Sağlık Bakanlığı’na göre savaşta şimdiye kadar 65 binden fazla Filistinli hayatını kaybetti.

Bakanlığın verileri sivil ve savaşçı ölümlerini ayırmıyor. Ancak BM, bağımsız olarak doğrulayabildiği ölümlerin üçte ikisinden fazlasının kadınlar ve çocuklar olduğunu belirtiyor.