Oval Ofis'te Trump'tan Erdoğan'a: 'Yapabileceği en iyi şey Rusya’dan yakıt almamak olur'

ABD Başkanı Donald Trump, perşembe günü Beyaz Saray’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı ağırladı.

Cumhuriyetçi lider, ABD hükümetinin Ankara’ya gelişmiş savaş uçağı satışına koyduğu yasağın yakında kaldırılabileceğinin sinyalini verdi.

Trump’ın ilk döneminde, Türkiye’nin Rusya’dan bir hava savunma sistemi satın almasının ardından, NATO müttefiki Türkiye ABD’nin amiral gemisi F-35 savaş uçağı programından çıkarılmıştı.

ABD’li yetkililer, Türkiye’nin Rus yapımı S-400 hava savunma sistemini kullanmasının F-35’in kabiliyetleri hakkında veri toplanmasına yol açabileceğinden ve bu bilgilerin Rusya’nın eline geçebileceğinden endişe ediyordu.

Trump: 'Bir sonuca varacağız'

Trump, Erdoğan’la yaptığı iki saatlik görüşmeye, F-35 satış yasağının çözülebileceğine dair umut vererek başladı.

“Onun bazı ihtiyaçları var, bizim bazı ihtiyaçlarımız var ve bir sonuca varacağız. Gün sonunda ne olacağını göreceksiniz,” dedi Trump.

Ayrıca Erdoğan'a, “Ve sanırım istediğiniz şeyleri almada başarılı olacaksınız,” dedi.

Trump, basın mensuplarına yaptığı açıklamalarda, özellikle Türkiye’nin Rusya ile devam eden ekonomik ilişkilerine dikkat çekti.

Avrupa Birliği 2023’ün başında Rusya’dan deniz yoluyla petrol alımını büyük ölçüde durdurduktan sonra Türkiye, Rus yakıtlarının en büyük alıcılarından biri haline geldi.

Ocak 2023’ten bu yana Ankara, Rusya’dan 90 milyar dolardan fazla petrol, kömür ve doğal gaz satın aldı. Bu dönemde Rusya’dan daha fazla enerji alan ülkeler Çin ve Hindistan'dı.

Trump Oval Ofis'te Erdoğan'a, “Yapabileceği en iyi şey, Rusya’dan petrol ve gaz almamak olur,” dedi.

Görüşmeden sonra Trump, Erdoğan’ın Rusya’dan petrol alımını durduracağına inandığını söyledi. Fakat Erdoğan’ın görüşmede doğrudan böyle bir taahhütte bulunduğunu açıklamadı.

“Bunu kabul ettiğini söylemek istemem,” dedi Trump, “Ama eğer ben istersem, yapar.”

ABD’nin Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack, iki liderin Rusya ve F-35 programı da dahil olmak üzere ABD-Türkiye ilişkilerindeki tüm önemli konuları “çözüm yollarıyla” ele aldığını belirtti.

Türkiye’nin Rusya’dan büyük miktarda enerji alımını kesmeye yanaşıp yanaşmadığı sorulduğunda Barrack, “Onlara sormanız gerek,” yanıtını verdi.

Trump ayrıca, Erdoğan’ın hem Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin hem de Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy tarafından saygı gördüğünü belirtti.

“Bence isterse büyük bir etki yaratabilir,” dedi Trump.

Erdoğan’ı Putin üzerinde baskı kurma konusunda daha aktif olmaya yönlendirme çabası, Trump’ın bu hafta başında Ukrayna’nın savaşta kaybettiği tüm toprakları geri alabileceğine inandığını söylemesinden sonra geldi. Bu, Trump’ın Ukrayna’nın savaşı sona erdirmek için taviz vermesi çağrılarına kıyasla dramatik bir değişim olarak değerlendiriliyor.

Erdoğan, F-35’lere uygulanan kısıtlamanın kaldırılmasını görmek istediğini net bir şekilde dile getirerek, Trump’a konuyu “ayrıntılı bir şekilde görüşmeye hazır” olarak geldiğini söyledi.

Ancak Trump geçen hafta, Erdoğan’ın ziyaret planlarını duyururken sorunun çözümüne yaklaşıldığı yönünde Türkiye’ye umut verdi.

“Cumhurbaşkanı ile çok sayıda ticaret ve askeri anlaşma üzerinde çalışıyoruz. Bunların arasında Boeing uçaklarının büyük çaplı satın alımı, önemli bir F-16 anlaşması ve olumlu sonuçlanmasını beklediğimiz F-35 görüşmeleri de var,” dedi Trump sosyal medyada yaptığı paylaşımda.

Perşembe sabahı Beyaz Saray’a gelen Erdoğan’ı karşılarken bir muhabirin sorusunu yanıtlayan Trump, “Göreceksiniz,” dedi.

Bu, Erdoğan’ın 2019’dan bu yana Beyaz Saray’a yaptığı ilk ziyaretti. Trump, ABD-Türkiye ilişkilerinin sık sık zorlu olmasına rağmen, ilk döneminde Erdoğan’la “çok iyi bir ilişki” kurduğunu söylemişti.

ABD’li yetkililer, Erdoğan yönetiminde Türkiye’nin insan hakları sicili ve Rusya ile bağları konusunda kaygılarını dile getirmişti. Türkiye’nin Gazze ve Suriye nedeniyle ABD’nin bir diğer önemli müttefiki İsrail ile yaşadığı gerilimler de ilişkileri zaman zaman zora sokmuştu.

Erdoğan ise F-35 satışına yönelik yasağın kaldırılmasını istediğini açıkça belirtti.

Bu hafta Fox News kanalında yayınlanan "Special Report with Bret Baier" programında, “Bunun stratejik ortaklığa yakıştığını düşünmüyorum, doğru bir yol da değil,” dedi.

Türk yetkililer, jetler için şimdiden 1,4 milyar dolar ödeme yaptıklarını söylüyor.

Demokrat Başkan Joe Biden’ın 4 yıllık döneminde, ABD yönetimi Erdoğan’la yakın temastan kaçındı. Bu mesafeli tutumun nedeni, Türkiye’de demokrasinin gerilemesi ve Ankara’nın Rusya ile kurduğu yakın ilişkilerdi.

Muhalefet partileri ve insan hakları örgütleri, Erdoğan’ı demokrasiyi zayıflatma ve ifade özgürlüğünü kısıtlamakla suçladı.

Uluslararası gözlemciler, insan hakları savunucuları, gazeteciler, muhalif siyasetçiler ve başkalarına yönelik asılsız soruşturmaların ve davaların Türkiye’de hala ciddi bir sorun olduğunu belirtiyor.

Ancak Trump, Erdoğan’ı Ukrayna ve Gazze’deki savaşlara son vermek için çabalarında kritik bir ortak ve güvenilir bir arabulucu olarak görüyor. Trump yönetimi ayrıca, Suriye’ye yönelik yaklaşımda da Türkiye ile büyük ölçüde aynı çizgide. Her iki ülke de, geçtiğimiz aralık ayında Suriye lideri Beşar Esad’ın devrilmesinin ardından bu ülkeye yönelik politikalarını yeniden şekillendirdi.

Trump ve Avrupalı liderler, bir zamanlar yabancı terör örgütü olarak tanımlanan bir isyancı grubun komutanı olan Suriye'nin geçici Devlet Başkanı Ahmed eş-Şara'yı "kucaklama" konusunda Erdoğan’ın izinden gitti.

Trump’ın Dışişleri Bakanı Marco Rubio, pazartesi günü Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda eş-Şara ile görüştü.

Erdoğan, çalkantılı bir dönemde Türkiye’yi bir “istikrar sahası” olarak göstermeye çalışıyor. Ona göre Türkiye, Avrupa’nın güvenliği için kritik bir ülke ve Ukrayna, Suriye ile ABD’nin başlattığı küresel ticaret savaşı gibi konularda taraflar arasında köprü kurabilir.

Ayrıca Türkiye'nin Karadeniz bölgesinde hem Ukrayna hem de Rusya ile ilişkilerini sürdürerek güvenilir bir arabulucu olarak ortaya çıktığına inanıyor.

Komşu Suriye’de Türkiye, iç savaş sırasında desteklediği muhalif grupların geçtiğimiz aralık ayında iktidara gelmesiyle etkili bir aktör haline geldi. Ancak Esad’ın düşüşü, Türkiye ile İsrail arasındaki gerilimi daha da artırdı. Çıkarların çatışması, iki ülkeyi olası bir yüzleşmeye sürüklüyor.

Trump ise İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’ya Ankara ile ilişkilerinde “makul” olma çağrısı yaptı.

Erdoğan, salı günü Trump’ın Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda düzenlediği toplantıya katıldı. Trump, Gazze’de yaklaşık 2 yıldır süren savaşın ele alındığı görüşme için sekiz Arap ve Müslüman ülkenin liderlerini bir araya getirdi.

Türk lider, İsrail’in savaşı yönetme biçimini sert şekilde eleştirdi.

Savaş, Hamas’ın 7 Ekim 2023’te İsrail’in güneyine düzenlediği, çoğu sivil bin 200 kişinin öldüğü ve 251 kişinin rehin alındığı baskınla başlamıştı. Halen 48 rehinenin, yarısından azının hayatta olduğu, Gazze’de tutulduğu tahmin ediliyor.

Gazze'de Hamas kontrolündeki Sağlık Bakanlığı ise, savaşta ölenlerin sayısının 65 bini aştığını açıkladı. BM de ölümlerin 3'te 2'sinden fazlasının kadın ve çocuk olduğunu aktardı.

Erdoğan, salı günü BM’de yaptığı konuşmada bir kez daha İsrail’i hedef aldı ve İsrail güçlerini "soykırım" yapmakla suçladı. İsrail ve ABD tarafları ise bu iddiayı reddetti.

“Bu bir terörle mücadele değil,” dedi Erdoğan. “Bu bir işgal, sürgün, soykırım, yaşamı yok etme, kitlesel yıkım politikasıdır ve 7 Ekim olayları bahane edilerek yürütülmektedir.”