Filistinlilerin en popüler lideri serbest bırakılırsa ne olur?

Çarşamba akşamı yapılan açıklamayla, İsrail ve Hamas’ın ABD Başkanı Donald Trump’ın Gazze için hazırladığı barış planının ilk aşamasını uygulamayı kabul ettiği duyuruldu. Bu gelişmeyle birlikte, Hamas’ın esir takası anlaşmasına önde gelen Filistinli mahkûmların dahil edilmesi yönündeki talebi yeniden gündeme geldi.

Listede yer alan en dikkat çekici isimlerden biri, İsrail makamları tarafından müebbet hapis cezalarına çarptırılan ve yirmi yılı aşkın süredir cezaevinde bulunan Marvan Barguti oldu. İsrail, Barguti’yi hâlâ bir “terör planlayıcısı” olarak görüyor.

İsrail istihbarat kaynakları Euronews’e, Hamas’ın tüm çabalarına rağmen Barguti’nin serbest bırakılmasının son barış görüşmelerinde İsrail için bir “kırmızı çizgi” olduğunu söyledi.

Bu bilgi, İsrail hükümeti sözcüsü Shosh Bedrosian tarafından da doğrulandı. Bedrosian, perşembe günü gazetecilere yaptığı açıklamada, “Şu anda size şunu kesin olarak söyleyebilirim: Barguti bu takasın bir parçası olmayacak,” dedi.

Tarihin tekerrür etmesinden endişe eden İsrail için en yüksek profilli Filistinli mahkûmların serbest bırakılması çok büyük bir risk.

Hamas'ın üst düzey liderlerinden Yahya Sinvar 2011'deki bir takasta serbest bırakılmış ve Gazze'deki mevcut savaşı tetikleyen 7 Ekim 2023'te İsrail'in güneyine yapılan saldırının baş mimarlarından biri olmuştu.

İsrail, Kanal 14'e göre İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Ulusal Güvenlik Bakanı Ben Gvir'e "Mervan Barguti liderliğindeki terör sembollerinin" hiçbir koşulda serbest bırakılmayacağına dair güvence verdi.

Mervan Barguti kimdir?

Filistinliler için 66 yaşındaki Marvan Barguti, İkinci İntifada sırasında sık sık şiddet içeren gösterilere ve Fetih’in silahlı kanadı olan Tanzim’e liderlik eden, seçilmiş bir yetkili olarak ulusal bir kahraman.

Uzun yıllardır yapılan kamuoyu yoklamaları, Barguti’nin en çok sevilen Filistinli siyasi figür olduğunu ve 2005’ten bu yana yapılmayan başkanlık seçimleri gerçekleşse kolayca kazanacağını gösteriyor.

Halen görevdeki Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’tan çok daha popüler olan Barguti, Ramallah merkezli PCPSR’nin Mayıs 2025’te yaptığı ankette üç muhtemel başkan adayı — Barguti, Abbas ve Hamas lideri Halid Meşal — arasında öne çıktı; katılımcıların yüzde 50’si oyunu Barguti’ye vereceğini belirtti.

7 Ekim saldırısından önce yapılan varsayımsal liderlik anketlerinde, Arap Barometresi’ne göre Barguti, o dönemin Hamas lideri olan ve daha sonra Tahran’da İsrail’in düzenlediği bir saldırıda öldürülen İsmail Haniye’yi yüzde 61’e karşı yüzde 34’le geride bırakmıştı.

Her ne kadar Barguti kendisini “asker değil, siyasetçi” olarak tanımlasa da, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, 2017’de alaycı bir şekilde, “Barguti’ye lider ve milletvekili demek, (Beşar) Esad’a çocuk doktoru demek gibidir,” diyerek Suriye’nin devrik liderine gönderme yapmıştı.

İkinci İntifada’ya öncülük ettikten sonra Barguti, 2002’de tutuklandı ve iki yıl sonra İsrail mahkemeleri tarafından beş kez müebbet hapis ve ayrıca 40 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Gerekçe, beş İsraillinin ölümüne yol açan saldırıları organize etmek oldu.

Diğer suçlamalar arasında, Malha Alışveriş Merkezi yakınında erken patlayan bir araba bombası saldırısı girişimi (iki intihar eylemcisinin ölümüyle sonuçlandı) ile bir terör örgütüne üyelik ve faaliyet yürütmek de bulunuyor.

Barguti, İsrail kurumlarının meşruiyetini tanımadığı için savunma yapmayı reddetti; ancak kendisine atfedilen olaylarla bağlantısını da kabul etmedi.

Marvan Barguti, kendisiyle görüşmeyi kabul eden her İsrailli siyasetçiyle konuştuğunu iddia eden bir isim olarak, 1967 sınırları temelinde Doğu Kudüs, Batı Şeria ve Gazze’de bir Filistin devleti kurulmasını destekledi. Bu, Hamas’a kıyasla daha ılımlı bir tutumdu; İsrail’den “gelecekteki komşumuz” diye bahsetti.

2006’da hapisteyken, Hamas, Filistin İslami Cihad ve diğer grupların liderleriyle birlikte Mahkûmların Ulusal Uzlaşı Belgesi’ni kaleme aldı ve Filistinliler arasında birlik çağrısı yaptı.

Bir zamanlar “yaşlı, zayıf ve toplumdan kopuk” diye tanımladığı Fetih hareketini (Yaser Arafat’ın kurduğu parti) yeniden güçlendirebilecek, hatta Hamas destekçileri de dâhil olmak üzere Filistinlileri farklı siyasi çizgilerden bir araya getirebilecek biri olarak görülüyor.

Ancak, son yirmi yılda hapisten çok az ve dağınık açıklama yaptığı için düşünceleri hakkında fazla şey bilinmiyor.

Uluslararası Kriz Grubu’nun İsrail-Filistin kıdemli analisti Amjad Iraqi, Euronews’e şunları söyledi: “Onun etrafında oluşmuş bir ikonografi ve efsane var. Ama gerçekte çok az insan onun kendisini tanıyor, sesini duymuş ya da uzun zamandır görmüş durumda.”

Iraqi, “Bu adam yaklaşık 20 yıldır hapiste. Bugün siyasette nerede durduğunu, bugünkü duruma nasıl bakacağını gerçekten bilen çok az insan var,” diye ekledi.

'Barguti üzerinden bir Mesih kompleksi kuramazsınız'

En az iki yıldır hiç kimse Barguti ile görüşemedi.

2023 Ekim’inde başlayan İsrail-Hamas savaşından bu yana Barguti tecrit altında tutuluyor ve Filistinli mahkûm hakları gruplarına göre ağır kötü muameleye maruz bırakılıyor. Ailesi, güvenliği konusunda endişelerini dile getirdi.

Barguti en son ağustos ayında görüldü. İsrail Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben Gvir, hücresini ziyaret ettiğinde kayda alınmış ve “Bizi yenemeyeceksin,” demişti.

Ben Gvir, kamuoyuna servis edilen videoda şu sözlerle Barguti’ye sesleniyordu:

“İsrail halkıyla uğraşan, çocuklarımızı öldüren, kadınlarımızı öldüren herkes — onları yok edeceğiz. Bunu bilmelisiniz; tarihin her döneminde böyle oldu.”

Filistin tarafında ise göz ardı edilemeyen soru şu: Fetih ve Abbas, halk desteğini tamamen kaybettikleri bir dönemde popüler bir figür tarafından gerçekten meydan okunmasını ister mi?

Aynı zamanda, Filistin ulusal hareketinde yer edinmeye devam eden Hamas’ın da böyle bir rakibi hoş karşılamayacağını uzmanlar belirtiyor.

Amjad Iraqi, “İleride serbest kalsa bile onun ne yapabileceğine dair çok fazla varsayım var. İçinde bulunduğu parti halk desteğini büyük ölçüde kaybetmiş durumda; kendisini belki de hiç olmadığı kadar parçalanmış bir ulusal hareketin içinde bulacak," diye konuştu.

Washington Yakın Doğu Politikaları Enstitüsü’nde Terörle Mücadele ve İstihbarat Reinhard Programı Direktörü Dr. Matthew Levitt’e göre, Hamas’ın Marvan Barguti’nin serbest bırakılmasını talep etmesi aslında onun şahsından çok, örgütün imajını ve nüfuzunu koruma çabasıyla ilgili.

Levitt, Euronews’e yaptığı açıklamada, “Hamas, tarihsel olarak sadece kendi üyelerinin değil, İsrail hapishanelerindeki önde gelen Filistinlilerin serbest bırakılmasını da talep etti. Böylece sadece kendi kadrolarını değil, tüm Filistinlileri savunan bir hareket görüntüsü vermeye çalıştı,” dedi.

“Barguti’nin serbest bırakılacak isimler arasında görünmemesi, Hamas’ın müzakerelerde güçlü bir konumda olmadığının açık göstergesi,” diye ekledi.

Uzmanlar ise tek bir kişinin Barguti dahil Filistin’in siyasi ya da diğer sorunlarının çözümü olamayacağı görüşünde.

Amjad Iraqi, “Barguti üzerinden bir ‘Mesih kompleksi’ kurulamaz,” diyerek şu değerlendirmeyi yaptı:

“Evet, bireysel liderler önemlidir. Ancak onlarca yıldır başkalarının değiştiremediği bir tabloyu tek bir kişiden düzeltmesini beklemek, ona fazlasıyla ağır bir yük yüklemek olur.”