Rusya'da faaliyet gösteren Alman şirketleri, Ukrayna'daki savaşı finanse etme endişelerini artırıyor

Alman şirketleri, Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinden bu yana Kremlin'e yaklaşık 1,72 milyar euro vergi ödedi. Bu miktar, Ukrayna şehirlerini hedef alan 10 bin saldırı amaçlı insansız hava aracını finanse etmeye yetecek kadar. Ancak yeni bir rapora göre, savaştan önce Rusya'da faaliyet gösteren Alman firmalarının yarısından fazlası bugün hâlâ Rusya'da faaliyet gösteriyor.

Yasal olarak, Rusya'da faaliyet göstermeye devam eden yaklaşık 250 Alman şirketi hiçbir kural ihlali yapmıyor. Peynir üreticisi Hochland ve alçı üreticisi Knauf gibi bu firmaların çoğu, prensipte AB düzenlemelerini ihlal etmiyor.

Ancak eleştirmenler, Kremlin'in savaş fonuna katkıda bulunmanın ele alınması gereken bir konu olduğuna inanıyor.

Rusya'nın saldırganlığının ardındaki ekonomik kaynaklara erişimi engellemeyi amaçlayan küresel bir sivil toplum kuruluşları koalisyonu olan B4Ukraine'in direktörü Nezir Sinani, "Şirketler, ödedikleri vergilerle Rusya'nın savaş ekonomisini destekliyor," dedi.

Ülkede kalarak Rus ekonomisine doğrudan katkıda bulunduklarını, yani Rusya'nın saldırganlık savaşına da dahil olduklarını savunuyor.

Sinani, "Bu yabancı şirketler açıkça Rus ekonomisine katkıda bulunmaya ve dolayısıyla savaşı desteklemeye devam ediyor," dedi.

"Bu, kapatılması gereken bir açık," diye vurguladı.

Kiev Ekonomi Okulu (KSE), B4Ukraine ve Putin'i Sıkıştırma Girişimi'nin (Squeezing Putin Initiative) bir raporuna göre, Rusya'da faaliyet göstermeye devam eden uluslararası şirketler, yalnızca 2024 yılında Rus devletine en az 17,2 milyar euro vergi ödedi. Alman şirketleri de bunlar arasında.

Rusya'nın 2022 başlarında Ukrayna'yı tam kapsamlı işgalinden bu yana, toplam tutar 51,8 milyar euro'yu aştı.

Bir örnek, ölçeği açıkça ortaya koyuyor: B4Ukraine'e göre Rusya, Ukrayna'ya karşı savaşta bir kişiyi askere almak için sözleşme başına yaklaşık 16 bin euro ödüyor.

52 milyar euroya yakın meblağ, Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü'ne göre Rusya'nın 2025 savunma bütçesinin (125 milyar euro) neredeyse yarısına denk geliyor ve 1 milyondan fazla Rus askerini finanse etmeye yetiyor.

Alman şirketleri ne diyor?

Alman şirketleri, ABD şirketlerinden sonra Kremlin'in kasasına giren en büyük ikinci vergi mükellefi.

B4Ukraine ve Squeezing Putin Initiative ile birlikte hazırlanan rapora (KSE) göre, 2024 yılında ABD merkezli işletmeler Kremlin'e 1 milyar euro kâr vergisi öderken, Alman firmaları 513,5 milyon euro harcadı.

Rapor, 2022 ile 2024 yılları arasında Alman şirketlerinin Rusya'ya yılda 1,72 milyar euro kadar çeşitli vergi ödediğini tahmin ediyor. Sinani'ye göre bu para, Ukrayna şehirlerini yok eden füze ve bombaların finansmanını sağlıyor.

Kısacası: Rusya, bu parayla yaklaşık 10 bin adet Tahran tasarımı Shahed modeli saldırı İHA'sı satın alabilir. Bu İHA'lar, Ukrayna şehirlerine ve diğer sivil hedeflere karşı en yaygın terör araçlarından biri.

Euronews, neden Rus pazarından tamamen çekilmediklerini sormak için birkaç Alman şirketine ulaştı.

Peynir üreticisi Hochland, Euronews'e verdiği demeçte, "Yaklaşık 1.800 çalışanımıza ve ailelerine, ayrıca Rusya'daki uzun süredir ortağımız olan Hochland Group'a karşı bir sorumluluğumuz var," dedi.

Hochland Group'un Rusya'da üç tesisi bulunuyor: Biri Moskova bölgesinde, biri Ukrayna sınırına yaklaşık iki saat uzaklıktaki Belgorod bölgesindeki Prokhovka köyünde ve diğeri de Penza bölgesindeki küçük bir kasaba olan Belinski'de.

Savaşa rağmen şirket, Rusya'dan çekilmek gibi bir seçeneği olmadığı için Rusya'da faaliyetlerini sürdürüyor. Aile şirketi, "Rus hükümetinin Ukrayna halkına karşı yürüttüğü haksız savaşı şiddetle kınıyor," diyor.

Bununla birlikte, şirket Euronews'e yaptığı açıklamada, "2024'te kârlılıkta önemli bir düşüş" yaşanmasına rağmen, Hochland'ın Rusya operasyonlarını satmayı planlamadığını belirtti.

Şirket, eğer çekilirse "Rus devletinin daha fazla kazanç sağlayacağını" belirterek, Hochland'ın "Rusya'nın Batı değerler topluluğuna geri döneceğine dair umudunu henüz kaybetmediğini" söyledi.

Rusya'dan ayrılmanın maliyeti

Rusya'dan ayrılmak giderek daha maliyetli hale geldi. Devlet haber ajansı Interfax'ın haberine göre, Maliye Bakanı Anton Siluanov'a göre Rusya, 2024 yılında yabancı şirketler için çıkış sürecinin daha pahalı hale geleceğini duyurdu. Bir işletme satışının değerine uygulanan vergi yüzde 15'ten yüzde 35'e çıkarıldı.

Şirketlerin varlık satışlarında sunmaları gereken indirim oranı da yüzde 50'den yüzde 60'a çıkarıldı. Rus iş dünyası haber ajansı RBK'ya göre, 50 milyar rubleyi (yaklaşık 526 milyon ABD doları) aşan işlemler için şirketlerin artık Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in onayına ihtiyacı var.

Hochland, Avrupa genelinde ek merkezler işletiyor: Almanya'da dört, Polonya'da üç, Romanya'da iki ve Bulgaristan, Belçika ve İspanya'da birer tane.

Euronews'in sorusu üzerine Hochland, toplam gelirinin ne kadarının Rusya'dan geldiğini veya orada ne kadar vergi ödediğini açıklamadı.

Rusya Federal Vergi Dairesi'ne göre, yabancı şirketler için Rusya'daki kurumlar vergisi oranı, yerli şirketlerle aynı olan yüzde 25.

Ancak Rusya'daki şirketler yalnızca vergi ödemekle kalmıyor, aynı zamanda kâr da elde ediyor. KSE, 2024 yılında Rusya'daki Alman şirketlerinin toplam cirosunun yaklaşık 21,7 milyar dolar olduğunu tahmin ediyor.

Temmuz ayı başı itibarıyla KSE, yalnızca 503 uluslararası şirketin (yüzde 12) faaliyetlerini satarak veya tasfiye ederek Rusya'dan tamamen çekildiğini bildirdi.

Bunların neredeyse üçte biri (yüzde 33,2 veya 1.387 şirket) faaliyetlerini askıya aldı veya çekilme planlarını açıkladı. Bu arada, 2 bin 287 şirket (yüzde 54,8) Rusya pazarında faaliyetlerini sürdürüyor.

B4Ukraine'e göre, işgalden önce faaliyet gösteren Alman şirketlerinin yüzde 55'i hâlâ Rusya'da faaliyet gösteriyor. 135 şirket daha faaliyetlerini durduracaklarını veya geçici olarak küçüleceklerini resmen açıkladı. Sadece 74 şirket satış veya tasfiye yoluyla çekilmelerini tamamladı.

Ancak Sinani, Alman şirketlerinin müdahalesinin salt vergi ödemelerinin çok ötesine geçtiği konusunda uyarıyor. "Bu şirketler Rusya'da kalarak ülkenin savaş makinesine karışma riskiyle karşı karşıya kalıyorlar," diye açıkladı.

Knauf suçlamaları reddediyor

Knauf'a yöneltilen suçlama tam da bu. Alman kamu yayın kuruluşu ARD'nin siyasi dergisi Monitor'un araştırmasına göre, şirket, Rusya'nın Mariupol'ü yeniden inşa etmesinde rol oynadı. Knauf'un bir dağıtımcısının, Rusya Savunma Bakanlığı adına şirketin malzemelerini kullanarak bir konut projesi inşa ettiği ve bunu kamuoyuna duyurduğu bildiriliyor.

Rusya'nın 2022 baharında gerçekleştirdiği yıkıcı kuşatmanın ardından, Ukrayna'nın Azak Denizi kıyısındaki liman kenti harabeye döndü ve çok sayıda sivil öldürüldü veya sürgüne gönderildi.

Bugün Rus medyası, Moskova'nın Mariupol'ü bir Rus kasabasına dönüştürmeyi planladığı için şehri devasa bir şantiye olarak tasvir ediyor. Şantiyelerden gelen görüntülerde, Rusya'daki en aktif Alman şirketlerinden biri olan Knauf logosu taşıyan çantalar sıklıkla görülüyor.

Knauf, Euronews'e verdiği demeçte, "Bu savaşı veya Rus ordusunun silahlanmasını doğrudan veya dolaylı olarak desteklediğimiz yönündeki tüm iddiaları kesinlikle reddediyoruz," dedi.

Şirket, "Knauf'un Rusya Savunma Bakanlığı veya ona bağlı herhangi bir makamla sözleşmeli bir ilişkisi bulunmamaktadır," açıklamasında bulundu.

Knauf, Rusya'daki iştiraklerinin devlet kurumlarına ürün tedarik etmediği konusunda ısrarcı. Şirket, Rus yapımı malzemelerinin neredeyse yalnızca bağımsız inşaat perakendecilerine satıldığını belirtiyor. Şirket, perakendecilerin ürünlerini satın aldıktan sonra hangi müşterilere satış yaptığını kontrol etme imkânına sahip olmadığını iddia ediyor.

Knauf, 2024 yılında Rusya pazarından çekilme niyetini de açıkladı. Ancak şirket, Euronews'e yaptığı açıklamada, potansiyel bir alıcıyla yapılan görüşmelerin ne yazık ki başarısız olduğunu söyledi. Knauf, "Müzakere ortağı görüşmeleri sonlandırdı" dedi. Şirket şu anda çıkışını gerçekleştirmek için başka seçenekler araştırıyor.

Şirket, "Çekilme kararımızı duyurduğumuzdan beri Knauf Grubu, Rusya operasyonlarından herhangi bir kâr elde etmedi," dedi. Rusya'daki faaliyet, yerel yönetim tarafından ayrı olarak yönetiliyor.

Knauf ayrıca Ukrayna'nın yeniden inşasına olan bağlılığını vurguladı. Kiev'de 420 çalışanı olan bir tesis işletiyor ve Batı Ukrayna'da iki yeni tesis inşa ediyor.

Euronews'e konuşan şirket, Ukrayna'yı ürün bağışları ve okullar, klinikler ve diğer tesisler için yenileme projeleri aracılığıyla destekliyor.

'Anahtarları teslim edin ve hemen gidin'

Alman hükümeti ve halkı bugüne kadar Ukrayna'ya 44 milyar euro askeri, insani ve mali yardım sağladı. Ancak Sinani, Rusya'da faaliyet göstermeye devam eden birçok Alman şirketinin, varlıklarını sürdürerek bu desteği baltaladığını söyledi.

Rusya'ya yönelik ekonomik yaptırımlar da daha az etkili; çünkü uluslararası şirketler Rus ekonomisini beslemeye devam ediyor.

Şirketlerin Rusya'nın savaş ekonomisini yalnızca vergilerle değil, aynı zamanda sağladıkları tedarik zincirleri, teknoloji ve eğitimlerle de desteklediğini açıkladı.

Rusya'nın 24 Şubat 2022'de Ukrayna'ya topyekûn savaş başlatmasından bu yana AB, Kırım'ın ilhakı nedeniyle 2014'te uygulamaya konulan yaptırımlara ek olarak Rusya'ya ağır yaptırımlar uyguladı ve bu da Donbas'taki savaşı ve Minsk anlaşmalarının uygulanamamasını körükledi.

Bu önlemler arasında bireylere yönelik yaptırımlar, diplomatik ve vize kısıtlamaları ve Rusya üzerinde azami baskı kurmayı amaçlayan ekonomik yaptırımlar yer alıyor.

Ancak neredeyse üç yıl sonra savaş devam ediyor. Peki yaptırımlar neden istenen etkiyi yaratmadı?

Sinani, "Bazı insanların yaptırımların işe yaramadığına inanmasının tek nedeni, tam olarak uygulanmamış olmalarıdır," diyor. Ona göre, AB yaptırım listesinde yer almayan ancak yine de Rus ekonomisine ve dolaylı olarak savaşa katkıda bulunan şirketler.

B4Ukraine direktörü, "Rus ekonomisini destekleyen Alman şirketlerinin sayısı haksız yere yüksek," diyor. Bu şirketleri Rus pazarından hızlı bir şekilde çıkmaya itecek yeterli hükümet baskısı veya desteği olmadığını savunuyor.

Sinani, "Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik saldırganlığının başlamasından 11 yıl sonra, Rusya'nın savaş makinesinin finansmanıyla doğrudan bağlantılı bir pazardan şirketlerin çekilmesinde çok az ilerleme görüyoruz," dedi.

Tam bir çekilme çağrısında bulunuyor. Nasıl mı? "Anahtarları bırakın ve hemen ayrılın." Diğer şirketlerin bunu nasıl yaptığına dair artık yeterince örnek olduğunu söylüyor. Sinani, Rusya'da iş yapmaya devam etmek için hiçbir sebep olmadığına ikna olmuş durumda.

"Şirketlerin ödediği bedel, ülkeyi terk etmenin maliyetinden çok daha yüksek, çünkü bu bedel yüz binlerce insanın canıyla ölçülüyor," diye sözlerini tamamladı.