Şili'de aşırı sağcı Kast'tan ezici zafer

Şili’de muhafazakar eski milletvekili José Antonio Kast, pazar günü yapılan devlet başkanlığı seçimlerinde merkez sol iktidar koalisyonunun adayını açık farkla mağlup etti. Kast’ın zaferi, ülkeyi demokrasinin yeniden tesis edildiği 1990’dan bu yana en sağcı hükümetle karşı karşıya bırakıyor.

Kast oyların yüzde 58,2’sini alırken rakibi Komünist Parti adayı Jeannette Jara yüzde 41,8’de kaldı. Seçmenler, suçla sert mücadele, yasal statüsü olmayan yüz binlerce göçmenin sınır dışı edilmesi ve Latin Amerika’nın en istikrarlı ekonomilerinden biri olan Şili’deki durgunluğun aşılması vaatlerine güçlü destek verdi. Sonuçların gelmesiyle Kast’ın destekçileri sokaklarda kutlama yaptı.

Kast, uzun zafer konuşmasında suçla mücadele vurgusunu öne çıkardı. Destekçileri Jara’yı yuhaladığında ise araya girerek “Saygı!” diye seslendi; bu tutum, kampanya dönemindeki sert üslubundan belirgin bir ayrışma olarak yorumlandı.

Kast, elde ettiği farkın kendisine 'geniş bir yetki' verdiğini, bunun aynı zamanda 'büyük bir sorumluluk' olduğunu söyledi: “Doğru ve sağlıklı bir yaşam için değerleri yeniden kazanma yolculuğuna davet ediyoruz. Bu kolay olmayacak; herkesin katkısını gerektiriyor.”

Başkent Santiago’daki bir meydanda konuşan ve Devlet Başkanı Gabriel Boric’in merkez sol hükümetinde çalışma bakanlığı yapan Jara ise yenilgiye rağmen destekçilerine seslenerek geri adım atmamaları çağrısında bulundu. Jara, Kast’ı arayarak yenilgiyi kabul ettiğini ve kampanyasından ötürü tebrik ettiğini açıkladı.

Bölgesel eğilim güçleniyor

Kast’ın seçilmesi, Latin Amerika genelinde iktidardaki hükümetlerin sandıkta cezalandırıldığı ve sağcı liderlerin güç kazandığı bir dalganın son halkası olarak görülüyor. Arjantin’den Bolivya’ya uzanan bu eğilim, ABD Başkanı Donald Trump’ın Batı Yarımküre’de ABD etkisini artırma hedefleriyle de eş zamanlı ilerliyor.

Arjantin Devlet Başkanı Javier Milei, Kast’ı ilk tebrik eden liderlerden biri oldu. Sosyal medyada “Sol geriliyor,” mesajını paylaştı. Trump yönetimi de Kast’a destek verdi. ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Kast’ın liderliğinde Şili’nin 'kamu güvenliğinin güçlendirilmesi, yasa dışı göçün sona erdirilmesi ve ticari ilişkilerin canlandırılması' gibi ortak önceliklerde ilerleyeceğini söyledi.

Yüksek kutuplaşmalı bir seçim

Kast’ın zaferi, 1990’da Augusto Pinochet diktatörlüğünün sona ermesinden bu yana ilk kez radikal sağın iktidara gelişi anlamına geliyor. O tarihten bu yana merkez sağ ve merkez sol partiler dönüşümlü olarak yönetimde bulunmuştu.

Seçimin ikinci turunda karşı karşıya gelen iki aday, ekonomi politikalarından sosyal meselelere ve devletin rolüne kadar pek çok başlıkta taban tabana zıt pozisyonlar aldı. Pinochet dönemine karşı protestolara katılan işçi sınıfı kökenli bir aileden gelen ve Boric hükümetinde sosyal politikaları savunan Jara, Kast’ın tam karşısında konumlandı.

Dindar bir Katolik ve dokuz çocuk babası olan Kast’ın Almanya doğumlu babasının Nazi Partisi üyesi olduğu, kardeşinin ise diktatörlük döneminde bakanlık yaptığı biliniyor. Kast’ın eşcinsel evlilik ve kürtaj karşıtı sert tutumu, geçmişte Jair Bolsonaro ile kıyaslanmasına yol açmış; önceki iki başkanlık denemesinde bu çizgi seçmenlerin önemli bir kısmınca reddedilmişti.

Ancak Boric döneminde kontrolsüz göç ve örgütlü suç korkularının artması, bu seçimde sert güvenlik politikalarına desteği güçlendirdi. Kast’ın destekçileri arasında serbest piyasa yanlısı iş insanları, orta sınıf aileler ve askeri diktatörlüğü yücelten aşırı sağ gruplar yer aldı. Zafer konuşması sırasında Pinochet fotoğrafları taşıyan gençler dikkat çekti.

Kast üzerindeki baskı artıyor

Güvenlikte El Salvador Devlet Başkanı Nayib Bukele’den ilham alacağını söyleyen Kast, yüksek güvenlikli yeni cezaevleri inşa etmeyi ve çete üyelerinin dış dünyayla bağlantılarını kesmeyi planlıyor. Ordu ve polisin yetkilerinin genişletilmesi ve güç kullanımında görevlilere daha fazla koruma sağlanması da vaatleri arasında.

Göçte ise ABD’de Trump’ın söylemlerine benzer biçimde, yasadışı yollardan ülkeye giren yüz binlerce kişinin sınır dışı edilmesini ve kuzey sınırına derin hendeklerle desteklenen büyük bir bariyer kurulmasını savunuyor.

Ekonomide kamu istihdamını küçültüp bazı bakanlıkları kapatarak 18 ayda 6 milyar dolarlık harcama kesintisi hedefleyen Kast, buna rağmen sosyal yardımları kaldırmayacağını söylüyor. Ekonomistler bu planı gerçekçi bulmuyor. Kurumlar vergisinin düşürülmesi ve bürokrasinin azaltılmasıyla 1990’lardaki hızlı büyüme dönemine dönüş vaadi öne çıkıyor.

Ancak Kast’ın Cumhuriyetçi Partisi’nin Kongre’nin her iki kanadında da çoğunluğu bulunmuyor. Bu nedenle vaatlerini hayata geçirmek için merkez sağ partilerle uzlaşması gerekecek.