Η Γαλλία επιστρέφει το κομμένο κεφάλι του βασιλιά στη Μαδαγασκάρη μετά από 128 χρόνια

Το φερόμενο ως κρανίο ενός βασιλιά της Μαδαγασκάρης που αποκεφαλίστηκε από γαλλικά αποικιακά στρατεύματα, μαζί με τα λείψανα δύο άλλων μελών του λαού Σακαλάβα (Sakalaua), επεστράφησαν στη Μαδαγασκάρη από τη γαλλική κυβέρνηση την Τρίτη.

Τα γαλλικά στρατεύματα αποκεφάλισαν τον βασιλιά Τοέρα (Toera) το 1897 και μετέφεραν το κρανίο του στη Γαλλία ως πολεμική λεία. Το κρανίο τοποθετήθηκε στη συνέχεια στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Παρισιού, μαζί με εκατοντάδες άλλα ανθρώπινα λείψανα από το νησί του Ινδικού Ωκεανού.

«Αυτά τα κρανία εισήλθαν σε εθνικές συλλογές υπό συνθήκες που ήταν σαφώς προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και σε ένα πλαίσιο αποικιοκρατικής βίας», δήλωσε η Ραχίντα Νάτι, υπουργός Πολιτισμού της Γαλλίας.

Η ομόλογός της στη Μαγαδασκάρη, Βελαμιράντι Ντόνα Μάρα (Velamiranti Donna Mara) χαιρέτισε την απόφαση ως μια «χειρονομία τεράστιας σημασίας» που σηματοδοτεί «την αρχή μιας νέας εποχής συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών».

«[Αυτά τα κομμάτια] είναι ο αόρατος και ανεξίτηλος κρίκος που ενώνει το παρόν μας με το παρελθόν μας. Η απουσία τους αποτελεί, για περισσότερο από έναν αιώνα, 128 χρόνια, μια ανοιχτή πληγή στην καρδιά του νησιού μας», είπε.

Τον Αύγουστο του 1897, μια γαλλική δύναμη που στάλθηκε για να επιβάλει τον αποικιακό έλεγχο στο βασίλειο Menabé του λαού Σακαλάβα στη δυτική Μαδαγασκάρη σφαγίασε έναν τοπικό στρατό.

Ο βασιλιάς Toera σκοτώθηκε και αποκεφαλίστηκε: το κεφάλι του στάλθηκε στο Παρίσι όπου τοποθετήθηκε στα αρχεία του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας.

Μια Μικτή Επιστημονική Επιτροπή επιβεβαίωσε ότι αυτά τα κρανία ανήκουν στον λαό Σακαλάβα , αλλά τόνισε ότι μπορεί να ειπωθεί μόνο με «μεγάλη πιθανότητα» ότι ένα από αυτά ανήκε στον βασιλιά Τοέρα.

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έχει αναγνωρίσει μερικές από τις φρικαλεότητες της Γαλλίας στο παρελθόν στην Αφρική.

Κατά τη διάρκεια επίσκεψής του τον περασμένο Απρίλιο στο Ανταναναρίβο, την πρωτεύουσα της Μαδαγασκάρης, μίλησε για την προσπάθεια «να ζητήσει συγχώρεση» για τον «αιματηρό και τραγικό» αποικισμό της Γαλλίας. Μετά από περισσότερα από 60 χρόνια αποικισμού, η Μαδαγασκάρη κήρυξε την ανεξαρτησία της το 1960.

Τα λείψανα πρόκειται να επιστραφούν στο νησί και να ταφούν την Κυριακή.

Αιματηρή και τραγική αποικιοκρατία

Η Γαλλία αγωνίστηκε τα τελευταία χρόνια να αντιμετωπίσει το αποικιακό της παρελθόν, φέρνοντας πίσω μερικά απομεινάρια των κατακτήσεων της αυτοκρατορίας.

Ωστόσο, προηγούμενοι νόμοι είχαν κάνει αυτή τη διαδικασία πολύ δύσκολη και έπρεπε να ψηφιστεί ξεχωριστός νόμος για κάθε αποκατάσταση. Για παράδειγμα, το 2002, όταν η Νότια Αφρική απαίτησε την επιστροφή των λειψάνων της «Venus Hottentot», μιας γυναίκας που εκτέθηκε στην Ευρώπη τον 19ο αιώνα ως ανθρώπινη περιέργεια.

Για να επιταχύνει τη διαδικασία, το γαλλικό κοινοβούλιο ψήφισε νόμο το 2023 που θα διευκόλυνε τον επαναπατρισμό ανθρώπινων λειψάνων. Στο Μουσείο του Ανθρώπου στο Παρίσι, περίπου το ένα τρίτο των 30.000 δειγμάτων περιέχουν κρανία και σκελετούς και χώρες όπως η Αυστραλία και η Αργεντινή έχουν επίσης ζητήσει τον επαναπατρισμό των προγόνων τους.

Η Γαλλία ψήφισε επίσης ξεχωριστό νόμο εκείνο το έτος για την επιστροφή έργων τέχνης που λεηλατήθηκαν από τους Ναζί σε Εβραίους ιδιοκτήτες και κληρονόμους.

Ωστόσο, ένας νόμος για τη διευκόλυνση της αποκατάστασης πολιτιστικών αγαθών που λεηλατήθηκαν κατά την αποικιακή εποχή δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί. Εάν εγκριθεί, η νομοθεσία θα διευκόλυνε την αποκατάσταση έργων που αποκτήθηκαν μεταξύ 1815 και 1972 μέσω κλοπής, λεηλασίας, εξαναγκασμού ή βίας.

Η νέα έκδοση του νομοσχεδίου παρουσιάστηκε σε κυβερνητική συνεδρίαση στα τέλη Ιουλίου και η υπουργός Πολιτισμού της Γαλλίας εξέφρασε την ελπίδα ότι το σχέδιο θα εγκριθεί «γρήγορα».