Τα κενά στο σύστημα σημαίας πλοίων "βυθίζουν" τις κυρώσεις κατά Ρωσίας, Ιράν και Βόρειας Κορέας

Οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας, της Βόρειας Κορέας και του Ιράν θα συνεχίσουν να αποτυγχάνουν αν δεν μεταρρυθμιστεί δομικά το παγκόσμιο σύστημα ναυτικής σημαίας, σύμφωνα με νέα έκθεση του Royal United Services Institute (RUSI), μιας δεξαμενής σκέψης με έδρα το Λονδίνο.

Η μελέτη υπογραμμίζει την αυξανόμενη εξάρτηση της Ρωσίας και του Ιράν σε τακτικές αποφυγής, όπως η απόκρυψη της ιδιοκτησίας των πλοίων, η απενεργοποίηση των συστημάτων αναγνώρισης, η εγγραφή σε επιεική κράτη σημαίας και η χρήση ψευδών σημαιών, προκειμένου να αποφύγουν τον εντοπισμό και την επιβολή των κυρώσεων.

"Η ευκολία με την οποία τα πλοία μπορούν να αποκτήσουν σημαίες χωρίς έλεγχο, να αποφύγουν τη διαφάνεια της ιδιοκτησίας και να διαφύγουν από τις ενέργειες επιβολής έχει δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για ένα ολόκληρο παράλληλο ναυτιλιακό οικοσύστημα", έγραψαν οι συντάκτες της έκθεσης, Gonzalo Saiz και Tom Keatinge.

Σχεδόν 700 πλοία υπέστησαν κυρώσεις μόνο το περασμένο έτος, ωστόσο η διαδικασία εγγραφής πλοίων παραμένει μια "κρίσιμη αδυναμία" στην επιβολή διεθνών κυρώσεων. "Τα σκάφη που διαγράφονται από ένα νηολόγιο για παραβίαση κυρώσεων μπορούν συχνά να εξασφαλίσουν νέα σημαία μέσα σε λίγες ημέρες", σημείωσαν οι Saiz και Keatinge της RUSI.

Τα υφιστάμενα μέτρα έχουν αποδειχθεί ανεπαρκή, καθώς αντιδρούν κυρίως στις παραβιάσεις αντί να τις αποτρέπουν, αναφέρει η έκθεση. Προσθέτει ότι "η διπλωματική πίεση, η ενισχυμένη επιτήρηση και η εθνική επιβολή έχουν αποφέρει αποτελέσματα, αλλά τα μέτρα αυτά παραμένουν αντιδραστικά και ασυντόνιστα".

Στο επίκεντρο του προβλήματος βρίσκεται ο λεγόμενος σκιώδης στόλος. Πρόκειται για σκάφη που χρησιμοποιούνται από το Κρεμλίνο για να παρακάμψει το δυτικό ανώτατο όριο τιμών στο ρωσικό πετρέλαιο, βασική πηγή εσόδων για τον πόλεμο της Μόσχας στην Ουκρανία.

Οι αναλυτές του RUSI υποστηρίζουν ότι η θαλάσσια διακυβέρνηση πρέπει να βελτιωθεί "ριζικά", προειδοποιώντας ότι ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΙΜΟ) δεν διαθέτει τα εργαλεία και την εξουσία για να σταματήσει το "flag hopping", μια πρακτική όπου τα πλοία αλλάζουν εθνικές σημαίες για να αποκρύψουν την ταυτότητά τους και να συνεχίσουν να διακινούν ατιμώρητα πετρέλαιο και αγαθά που έχουν υποστεί κυρώσεις.

Η αλλαγή σημαίας δεν είναι κάτι καινούργιο, αλλά έχει επιταχυνθεί από τότε που η Ρωσία ξεκίνησε την πλήρους κλίμακας εισβολή της στην Ουκρανία πριν από τρία και πλέον χρόνια. "Πολλά κράτη σημαίας επιτρέπουν την εγγραφή με ελάχιστη δέουσα επιμέλεια, αποτυγχάνοντας να επαληθεύσουν την πραγματική κυριότητα ή να αξιολογήσουν τον κίνδυνο κυρώσεων", διαπιστώνει η έκθεση.

Ορισμένα μεγάλα νηολόγια, όπως ο Παναμάς και η Λιβερία, έχουν αυστηροποιήσει την εποπτεία υπό διπλωματική πίεση. Από το 2019, ο Παναμάς έχει διαγράψει περισσότερα από 650 σκάφη. Αλλά αυτές οι προσπάθειες έχουν υπονομευθεί από μικρότερα νηολόγια -συμπεριλαμβανομένων του Καμερούν, της Γκάμπια, της Ονδούρας, της Σιέρα Λεόνε και της Τανζανίας- που συνεχίζουν να προσφέρουν σημαίες με ελάχιστο έλεγχο.

Το σύστημα αποδυναμώνεται περαιτέρω από τις ιδιωτικές υπηρεσίες νηολόγησης, οι οποίες συχνά λειτουργούν με ελάχιστη εποπτεία και εκτός της επικράτειας του κράτους σημαίας που εκπροσωπούν.

Σύμφωνα με το RUSI, μόνο η συστημική μεταρρύθμιση, υποστηριζόμενη από την Ομάδα Δράσης Χρηματοοικονομικής Δράσης (FATF), τον διεθνή παρατηρητή κατά του ξεπλύματος χρήματος με την εξουσία να "κατονομάζει και να ντροπιάζει" τους παραβάτες, προσφέρει μια αξιόπιστη πορεία προς τα εμπρός.

"Εάν το φαινόμενο του σκιώδους στόλου δεν αντιμετωπιστεί επειγόντως, θα συνεχίσει να επεκτείνεται, παρασύροντας περισσότερα πλοία, φορτία και δικαιοδοσίες σε ένα σύστημα που ανταμείβει την αδιαφάνεια έναντι της συμμόρφωσης", καταλήγει η έκθεση.

Σε διάφορες δέσμες κυρώσεων, η ΕΕ έχει βάλει στη μαύρη λίστα συνολικά 444 πλοία που ανήκουν στον σκιώδη στόλο. Σε όλα αυτά απαγορεύεται η πρόσβαση σε λιμένες και υπηρεσίες της ΕΕ.