Αφγανιστάν: Σαρωτικές περικοπές της διεθνούς βοήθειας - Κλιμακώνεται η ανθρωπιστική κρίση

Οι δραστικές περικοπές στη διεθνή βοήθεια περιορίζουν σοβαρά τη δυνατότητα του ΟΗΕ να στηρίξει εκατοντάδες χιλιάδες ευάλωτους Αφγανούς που επιστρέφουν, ενώ η ανθρωπιστική ανταπόκριση βρίσκεται ήδη σε οριακό σημείο έπειτα από μια σειρά φονικών σεισμών, προειδοποιεί η επικεφαλής της αποστολής του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (IOM) στο Αφγανιστάν, μιλώντας στο Euronews.

Μόνο φέτος, περίπου 2 εκατομμύρια Αφγανοί έχουν επιστρέψει από το Ιράν και το Πακιστάν – οι περισσότεροι από το Ιράν – με έως και 40.000 άτομα την ημέρα να διασχίζουν τα σύνορα τον περασμένο Ιούλιο, στο αποκορύφωμα της κρίσης.

Κάποιοι επιστρέφουν οικειοθελώς, όμως πολλοί απελαύνονται βίαια. Το Πακιστάν έχει επιταχύνει τις απελάσεις στο πλαίσιο του λεγόμενου «Σχεδίου Επαναπατρισμού Παράνομων Αλλοδαπών», θέτοντας ως προθεσμία την 1η Σεπτεμβρίου για τους Αφγανούς που διαθέτουν κάρτες καταγραφής της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ.

Παράλληλα, καταγράφεται μαζική επιστροφή Αφγανών – ανάμεσά τους και προσφύγων – από το Ιράν, μετά την δωδεκαήμερη σύρραξη μεταξύ Ιράν και Ισραήλ, με την Τεχεράνη να επικαλείται λόγους εθνικής ασφάλειας και να συνδέει Αφγανούς στη χώρα με τις ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες.

Πολλοί από όσους επιστρέφουν φτάνουν χωρίς τίποτα, έχοντας άμεση ανάγκη από στέγη, οικονομική βοήθεια και στήριξη για να ξαναχτίσουν τη ζωή τους.

«Επιστρέφουν σε μια “νέα χώρα”. Δεν ξέρουν πώς να κινηθούν μέσα στο σύστημα ή ποιες είναι οι συνθήκες», δήλωσε η Μιούνγκ Παρκ, επικεφαλής της αποστολής IOM στο Αφγανιστάν. «Πολλοί είναι χωρίς έγγραφα, και ακόμη κι όταν τα διαθέτουν, συχνά τους τα κατάσχουν στα σύνορα».

Η Παρκ εξηγεί ότι οι ανάγκες είναι βασικές: μετρητά, στέγη και πρόσβαση σε ευκαιρίες απασχόλησης. «Πολλοί θέλουν να μείνουν και να δουν πώς θα τα καταφέρουν. Όμως γρήγορα διαπιστώνουν ότι δεν υπάρχουν ευκαιρίες διαβίωσης και δεν έχουν σπίτια».

Οι περικοπές στη βοήθεια αφήνουν αβοήθητη την πλειονότητα των επιστρεφόντων

Οι ευρείες περικοπές στη δυτική ανθρωπιστική και αναπτυξιακή βοήθεια – με χαρακτηριστική την απόφαση του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ να παγώσει τη χρηματοδότηση τον Φεβρουάριο – πλήττουν τις επιχειρήσεις αρωγής παγκοσμίως, με το Αφγανιστάν να επηρεάζεται ιδιαίτερα.

Μέσα στο 2025, έχουν περικοπεί 1,7 δισ. δολάρια σε αμερικανική βοήθεια προς το Αφγανιστάν, γεγονός που ανάγκασε περίπου 50 διεθνείς οργανισμούς να περιορίσουν ή να αναστείλουν εν μέρει τις δραστηριότητές τους.

Ο ΟΗΕ είχε ήδη προειδοποιήσει ότι η μείωση της χρηματοδότησης θα μπορούσε να αποτελέσει «θανατική καταδίκη» για εκατομμύρια ανθρώπους.

«Έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη δουλειά μας – όχι μόνο του IOM, αλλά όλων των ανθρωπιστικών οργανώσεων στη χώρα», τονίζει η Παρκ. «Χρειάστηκε να πάρουμε πολύ δύσκολες αποφάσεις για απο-προτεραιοποίηση (...) και αυτό πριν ακόμη από τον σεισμό και τις μαζικές επιστροφές που δεν είχαμε προβλέψει από Ιράν και Πακιστάν».

Ο οργανισμός έχει καθιερώσει εννέα κριτήρια ευαλωτότητας ώστε να κατευθύνει την περιορισμένη βοήθεια σε όσους έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη. «Το 2023, όταν επέστρεψαν περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι από το Πακιστάν, μπορέσαμε να βοηθήσουμε σχεδόν όλους. Σήμερα, μπορούμε να στηρίξουμε μόλις το 20% με 30% όσων πληρούν τα κριτήρια», εξηγεί.

Οι πρόσφατοι σεισμοί στα ανατολικά σύνορα της χώρας, που σκότωσαν πάνω από 2.200 ανθρώπους, επιδείνωσαν την κρίση, με τον ΟΗΕ να προειδοποιεί ότι ορισμένες πληγείσες περιοχές δεν έχουν ακόμη προσεγγιστεί. Έχει εκδοθεί επείγουσα έκκληση για σχεδόν 140 εκατομμύρια δολάρια με στόχο τη στήριξη μισού εκατομμυρίου ανθρώπων.

Οι γυναίκες επιστρέφουν αντιμέτωπες με τεράστια εμπόδια

Ο ΟΗΕ προειδοποιεί ότι οι γυναίκες που επιστρέφουν αντιμετωπίζουν αυξανόμενους κινδύνους, καθώς οι περιορισμοί των Ταλιμπάν στα δικαιώματα γυναικών και κοριτσιών εντείνονται.

«Είναι τεράστιες οι προκλήσεις, ειδικά για τις γυναίκες που γυρίζουν από το Ιράν. Είναι μορφωμένες, εκτεθειμένες σε μια πιο ανοιχτή κοινωνία, όπου πήγαιναν σχολείο, εργάζονταν, είχαν πανεπιστημιακό υπόβαθρο. Επιστρέφοντας στο Αφγανιστάν, βιώνουν άγχος και αβεβαιότητα για το πώς θα προσαρμοστούν σε μια κοινωνία χωρίς ελευθερία για εργασία και εκπαίδευση», σημειώνει η Παρκ.

Σύμφωνα με το IOM, οι γυναίκες αποτελούν περίπου το ένα τρίτο των επιστρεφόντων από το Ιράν και το ήμισυ όσων επιστρέφουν από το Πακιστάν.

Την Πέμπτη, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες ανακοίνωσε ότι παγώνει τη βοήθεια προς τους επιστρέφοντες, μετά την απόφαση των Ταλιμπάν να απαγορεύσουν στις Αφγανές υπαλλήλους της να εργαστούν.

Σε ανακοίνωσή του, ο ΟΗΕ κατήγγειλε ότι «οι de facto αφγανικές δυνάμεις ασφαλείας εμπόδισαν τις εθνικές γυναίκες υπαλλήλους και συνεργάτιδες του ΟΗΕ να εισέλθουν στα κτίρια του Οργανισμού στην Καμπούλ», με αστυνομική παρουσία να καταγράφεται επίσης στη Χεράτ και στη Μαζάρ-ι-Σαρίφ.

Το IOM διευκρινίζει ότι, αν και επηρεάστηκε, συνεχίζει να παραμένει «δεσμευμένο σε μια αρχών ανταπόκριση στη χώρα», στηρίζοντας ευάλωτους Αφγανούς – άνδρες, γυναίκες και παιδιά – μέσω προγραμμάτων ανθρωπιστικής και αναπτυξιακής βοήθειας που παρέχονται από άνδρες και γυναίκες εργαζόμενους σε όλη την επικράτεια.