Συτιλίδης στο euronews: Chevron και F-35, η νέα γεωπολιτική εξίσωση Ελλάδας - Τουρκίας

Σε συνέντευξή του στην ελληνική υπηρεσία του euronews, ο Τζον Συτιλίδης, γεωπολιτικός στρατηγικός αναλυτής στην Trilogy Advisors LLC και πρώην σύμβουλος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, υπογράμμισε ότι η απόφαση της Chevron να υποβάλει προσφορές για έρευνες νοτίως της Κρήτης και κοντά στην Πελοπόννησο δείχνει την εκτίμηση της εταιρείας ότι στην περιοχή μπορεί να εντοπιστούν σημαντικά αποθέματα φυσικού αερίου.

Όπως τόνισε, μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να αποφέρει σημαντικά έσοδα στην ελληνική οικονομία αλλά και να ενισχύσει τη θέση της Αθήνας έναντι της Άγκυρας, σε μια περίοδο που η Τουρκία επιδιώκει συμφωνίες με τη Λιβύη που αμφισβητούν ευθέως τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα.

«Μόλις πριν από δύο εβδομάδες, η Chevron υπέβαλε προσφορές για μια σειρά ερευνητικών δραστηριοτήτων νότια της Κρήτης, κοντά στην Πελοπόννησο, στη δυτική πλευρά της ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Και το έκανε επειδή εκτιμά ότι υπάρχουν ιδιαίτερα σημαντικά αποθέματα φυσικού αερίου, τα οποία θα μπορούσαν να υγροποιηθούν για εξαγωγές όχι μόνο προς την Ελλάδα, αλλά και σε άλλες αγορές. Πρόκειται για μια πολλά υποσχόμενη και ενθαρρυντική κίνηση από την πλευρά της Chevron» ανέφερε χαρκατηριστικά ο Τζον Συτιλίδης.*

Εν συνεχεία είπε ότι «Αν τα αποθέματα είναι εκμεταλλεύσιμα, θα μπορούσαν να προσφέρουν μια σημαντική πηγή εσόδων για την ελληνική οικονομία. Παράλληλα, η εξέλιξη αυτή αποκτά βαρύνουσα σημασία στο πλαίσιο της διαμάχης Ελλάδας – Τουρκίας για θέματα κυριαρχίας και ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Άγκυρα επιχειρεί αυτήν την περίοδο να συνάψει συμφωνία για αποκλειστική οικονομική ζώνη με την κυβέρνηση της Βεγγάζης στην ανατολική Λιβύη, κάτι που θα συνιστούσε κατάφωρη παραβίαση των θαλάσσιων δικαιωμάτων της Ελλάδας».

Πρόσθεσε δε πως «Η Chevron, από εταιρική σκοπιά, δεν θέλει να εμπλακεί σε νομικές ή κυριαρχικές διαμάχες μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Ωστόσο, η αμερικανική κυβέρνηση θα θελήσει να υπερασπιστεί μια μεγάλη πολυεθνική των ΗΠΑ και να καταστήσει σαφές σε Αθήνα και Άγκυρα ότι πρόκειται για ελληνικά ύδατα και ότι η Chevron έχει κάθε δικαίωμα να πραγματοποιήσει έρευνες εκεί».

«Παραμένει δύσκολο να εκτιμηθεί αν η υπόθεση της Chevron είναι καθοριστικός παράγοντας. Είναι γνωστό, πάντως, ότι ο πρόεδρος Ερντογάν επιδιώκει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο την επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35· ένα ζήτημα που αναμένεται να ρίξει βαριά σκιά στις ιδιωτικές συνομιλίες στον Λευκό Οίκο. Ταυτόχρονα, τις τελευταίες ημέρες ο πρέσβης Τομ Μπαράκ έθιξε το θέμα της «νομιμοποίησης» του Ερντογάν, το οποίο αναδείχθηκε και στη συνάντηση των δύο ηγετών στο Οβάλ Γραφείο» είπε ο κ. Συτιλίδης.

Ο ρόλος του Ερντογάν και η εικόνα στο εσωτερικό

Ο Συτιλίδης σχολίασε ότι στη συνάντηση του Ταγίπ Ερντογάν με τον Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, το βασικό ζητούμενο για την Τουρκία ήταν η επανένταξη στο πρόγραμμα των F-35.

Ο Τούρκος πρόεδρος, είπε, επιδιώκει να ενισχύσει την εικόνα του τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως στενό συνομιλητή του Αμερικανού προέδρου.

«Με την παρουσία των ΜΜΕ, ο πρόεδρος Τραμπ δεν σταμάτησε να μιλά για τον σεβασμό που τρέφει προς τον πρόεδρο Ερντογάν, για το πόσο “καταπληκτικός ηγέτης” είναι και για την “τεράστια επιρροή” του. Κάποιος φαίνεται πως ψιθύρισε στο αυτί του Αμερικανού προέδρου ότι για τον Ερντογάν το πιο σημαντικό είναι να εμφανίζεται ως ένας από τους στενότερους συμμάχους του Ντόναλντ Τραμπ σε αυτή τη δύσκολη γωνιά του πλανήτη. Αυτό θα του προσέδιδε μεγαλύτερη επιρροή, όχι μόνο απέναντι στους γείτονές του στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, αλλά και απέναντι στο εγχώριο εκλογικό του σώμα» είπε στο euronews o Τζον Σιτιλίδης.

«Θυμίζουμε ότι ο βασικός στόχος του προέδρου Ερντογάν είναι να παραμείνει στην εξουσία και μετά τη λήξη της τρέχουσας θητείας του, παρότι τυπικά δεν επιτρέπεται να θέσει ξανά υποψηφιότητα. Είναι σχεδόν βέβαιο, όμως, ότι θα βρει τρόπο να το επιχειρήσει» πρόσθεσε.

Το μεγάλο παζάρι: F-35 και κυρώσεις

Σύμφωνα με τον Συτιλίδη, η Άγκυρα προσήλθε στην Ουάσινγκτον με προτάσεις αγοράς αμερικανικών αεροσκαφών και ενεργειακών προϊόντων αξίας δεκάδων δισ. δολαρίων, σε μια προσπάθεια να δελεάσει τον Τραμπ με ένα «μεγάλο πακέτο συμφωνίας».

Ωστόσο, μια πιθανή επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35 θα δημιουργούσε σοβαρές ανησυχίες για την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ.

«Εδώ και χρόνια προειδοποιώ τους φίλους μου στην περιοχή ότι το καθεστώς των κυρώσεων κατά της Τουρκίας δεν είναι δεδομένο. Η Άγκυρα θα συνεχίσει να αναζητά δημιουργικούς τρόπους για να τις άρει. Οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές και σύμμαχοι της Τουρκίας στην Ουάσινγκτον πίεζαν όχι μόνο την πρώτη κυβέρνηση Τραμπ να μην επιβάλει κυρώσεις, αλλά το ίδιο συνέβη και επί Μπάιντεν. Είδαμε φίλους της Τουρκίας στη Γερουσία των ΗΠΑ αλλά και στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ υπό τον Άντονι Μπλίνκεν να αναζητούν εναλλακτικές προκειμένου να πείσουν τον πρόεδρο Μπάιντεν να άρει τις κυρώσεις που σχετίζονται με το πρόγραμμα των F-35. Αυτές οι προσπάθειες απέτυχαν» είπε στο euronews ο Τζον Συτιλίδης.

«Σήμερα, βλέπουμε τον πρόεδρο Τραμπ να είναι διατεθειμένος να εντάξει το ζήτημα σε μια ενδεχόμενη «μεγάλη συμφωνία» με την Τουρκία. Ο ίδιος ο πρόεδρος Ερντογάν, με έξυπνο τρόπο, ήρθε στην Ουάσινγκτον προσφέροντας ένα πακέτο αγορών: αεροσκάφη Boeing αξίας 50 δισ. δολαρίων, μαχητικά Lockheed Martin F-15, αλλά και αμερικανικό υγροποιημένο φυσικό αέριο, γνωρίζοντας ότι ο πρόεδρος Τραμπ υπερηφανεύεται για την ιδιότητά του ως «deal maker». Από την τουρκική πλευρά, το αντάλλαγμα θα ήταν η άρση ή έστω η σταδιακή άρση των κυρώσεων και η επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35» ανέφερε χαρακτηριστικά.

«Μια τέτοια εξέλιξη, όμως, θα δημιουργούσε τεράστια στρατηγικά προβλήματα τόσο στην ελληνική Πολεμική Αεροπορία όσο και στην ασφάλεια του Ισραήλ. Γι’ αυτό και θα υπάρξουν έντονες αντιδράσεις από τους υποστηρικτές της Ελλάδας, του Ισραήλ, της Κύπρου και άλλων χωρών της Μέσης Ανατολής, που παραμένουν δύσπιστες απέναντι στις φιλοδοξίες της Τουρκίας να αυξήσει την επιρροή της στην περιοχή» τόνισε.

«Δεν είναι η κατάλληλη στιγμή να «επιβραβευθεί» η Τουρκία με πρόσβαση στα F-35, τη στιγμή που διαθέτει ακόμη το ρωσικό αντιαεροπορικό σύστημα S-400. Αυτό όχι μόνο υπονομεύει την ανάγκη του ΝΑΤΟ να διαφυλάξει την τεχνολογική υπεροχή του προγράμματος F-35 και άλλων μαχητικών αεροσκαφών, αλλά ουσιαστικά θα αποτελούσε επιβράβευση μιας ανησυχητικής στροφής της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής: απομάκρυνση από τη Συμμαχία, από τον ευρωατλαντικό άξονα και υιοθέτηση μιας αυτόνομης στρατηγικής που συχνά έρχεται σε αντίθεση με τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή».

Η διπλωματική τακτική του Τραμπ

Ο Συτιλίδης τόνισε ότι ο Τραμπ συνδυάζει φιλοφρονήσεις με σκληρές πιέσεις. Υπενθύμισε το επεισόδιο με τον πάστορα Μπράνσον το 2018, όταν οι αμερικανικές κυρώσεις έφεραν την τουρκική οικονομία στα όρια κατάρρευσης, αλλά και το ζήτημα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης που τέθηκε μετά από παρέμβαση του Οικουμενικού Πατριάρχη.

Νέα πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα

Αναφερόμενος στον διορισμό της Κίμπερλι Γκίλφοιλ ως πρέσβειρας των ΗΠΑ στην Αθήνα, ο Συτιλίδης τη χαρακτήρισε θετική εξέλιξη.

Ως στενό πρόσωπο της οικογένειας Τραμπ με άμεση πρόσβαση στον πρόεδρο, θεωρεί ότι μπορεί να συμβάλει στη σύσφιξη των ελληνοαμερικανικών σχέσεων, εφόσον υπάρξει σύγκλιση στρατηγικών στόχων.

«Ας έχουμε υπόψη ότι η Γκίλφοϊλ ανήκει στον στενό κύκλο του προέδρου Τραμπ πολύ πριν τη σχέση της με τον γιο του. Είναι πιστή στον Τραμπ για πάνω από 10–15 χρόνια, ιδιαίτερα ευφυής και εξαιρετικά ικανή επικοινωνιολόγος. Αξίζει να σημειωθεί ότι έχει άμεση πρόσβαση στο προσωπικό κινητό του προέδρου Τραμπ, κάτι που εκείνος δεν συνηθίζει να δίνει» ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Συτιλίδης.

«Φυσικά, στο πλαίσιο της διπλωματικής πρακτικής, δεν πρόκειται να παρακάμψει τον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο – θα ακολουθεί την ιεραρχία, όπως συμβαίνει με κάθε πρέσβη. Όμως η προσωπική σχέση εμπιστοσύνης με τον Τραμπ δείχνει ότι ο Αμερικανός πρόεδρος έχει απόλυτη πίστη στις δυνατότητές της» πρόσθεσε.

«Ο Τραμπ προσεγγίζει τη διπλωματία με τη λογική του επιχειρηματία. Στο βαθμό που θεωρεί ότι «μπορεί να κάνει δουλειές» με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, η σχέση θα παραμείνει καλή. Αν, αντιθέτως, ο Μητσοτάκης ακολουθήσει περισσότερο την ευρωπαϊκή γραμμή, που συχνά έχει δημιουργήσει προστριβές με τον Τραμπ και τον αντιπρόεδρο Βανς – όπως σε ζητήματα ελευθερίας του λόγου, μεταναστευτικής πολιτικής ή κλιματικών στρατηγικών που, κατά τον Τραμπ, καταστρέφουν τις ευρωπαϊκές οικονομίες – τότε θα υπάρξουν εντάσεις» είπε ο κ. Συτιλίδης.

«Η Ελλάδα, βέβαια, λόγω της γεωγραφίας και του ανάγλυφου, μπορεί να αξιοποιήσει στο έπακρο την ηλιακή και αιολική ενέργεια, σε αντίθεση με άλλες χώρες όπως η Γερμανία ή το Ηνωμένο Βασίλειο, που αποβιομηχανοποιούνται λόγω των κλιματικών πολιτικών τους» υπογράμμισε.

«Σε κάθε περίπτωση, ο Τραμπ και ο Μητσοτάκης είχαν πολύ καλή σχέση κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ, και εκτιμώ ότι θα τη συνεχίσουν. Η Γκίλφοϊλ θα αποτελέσει βασικό κρίκο για την περαιτέρω ενίσχυση και εμβάθυνση των σχέσεων ανάμεσα στην Ουάσινγκτον και την Αθήνα» τόνισε.

Αλλαγή δεδομένων για την Ουκρανία

Τέλος, ο Συτιλίδης σημείωσε ότι ο Τραμπ εμφανίζεται απογοητευμένος από τον Βλαντίμιρ Πούτιν και μεταφέρει πλέον το βάρος της υπόθεσης της Ουκρανίας στην Ευρώπη. Όπως είπε, ο Αμερικανός πρόεδρος προσανατολίζει την στρατηγική των ΗΠΑ σε δύο άξονες: την «αναβίωση του Δόγματος Μονρόε» στη Δυτική Ημισφαίριο και τον περιορισμό της Κίνας στην Ανατολική Ασία.

«Ο πρόεδρος Τραμπ εμφανίζεται απογοητευμένος από τον Πούτιν, αλλά ταυτόχρονα αναγνωρίζει ότι αυτό είναι πρωτίστως ζήτημα ευρωπαϊκής ασφάλειας, όχι αμερικανικής. Αν προσέξει κανείς προσεκτικά τη διατύπωση στην ανάρτησή του στα κοινωνικά δίκτυα, ουσιαστικά μεταθέτει το μέλλον του πολέμου στην Ουκρανία στη ΝΑΤΟϊκή συμμαχία, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην ίδια την Ευρώπη. Έχει ξεκαθαρίσει επίσης ότι, όπως έχει “εμπορευματοποιήσει” τη λύση άλλων προβλημάτων που σχετίζονται με την Ουκρανία, λέει στην Ευρώπη: αν θέλετε να συνεχίσετε να αγοράζετε αμερικανικά όπλα και να τα στέλνετε στο Κίεβο, κάντε το. Οι αμερικανικές αμυντικές βιομηχανίες θα αποκομίσουν μεγάλα κέρδη. Αλλά οι ΗΠΑ δεν θα παρέχουν πλέον όπλα δωρεάν, όπως έγινε επί προεδρίας Μπάιντεν» ανέφερε χαρκατηριστικά.

Πρόσθεσε ότι «Έτσι, αυτό πλέον θα είναι ένα ευρωπαϊκό ζήτημα, ενώ η Ουάσινγκτον, υπό τον Τραμπ, επικεντρώνεται στην εδραίωση του νεοσύστατου Υπουργείου Πολέμου —όπως μετονομάστηκε από το Υπουργείο Άμυνας— για την ασφάλεια του δυτικού ημισφαιρίου. Βλέπουμε πλέον μια στρατηγική που θυμίζει το Δόγμα Μονρόε 2.0, επιστρέφοντας 200 χρόνια πίσω, με στόχο την αποκατάσταση της αμερικανικής κυριαρχίας στο δυτικό ημισφαίριο και την αποστολή σαφούς μηνύματος προς την Κίνα και τη Μόσχα ότι δεν επιτρέπεται να παρεμβαίνουν στην “αυλή” της Αμερικής».

«Παράλληλα, θα υπάρξει προσπάθεια ενίσχυσης της αμερικανικής παρουσίας στην περιοχή του Ινδο–Ειρηνικού μέσω στενότερης συνεργασίας με συμμάχους όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, η Ταϊβάν, οι Φιλιππίνες και η Ταϊλάνδη, αλλά και με εταίρους όπως η Ινδία και η Ινδονησία. Στόχος είναι να ανασχεθούν οι επιθετικές κινήσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας στην Ανατολική Ασία, στον Ειρηνικό και στον Ινδικό Ωκεανό» τόνισε ο κ. Συτιλίδης.

«Με λίγα λόγια, δύο θα είναι οι βασικές στρατηγικές προτεραιότητες της Ουάσινγκτον υπό τον Τραμπ: το δυτικό ημισφαίριο και η Ανατολική Ασία, με την Ουκρανία να μεταφέρεται στην ευρωπαϊκή ατζέντα».