Ουκρανία: Παιδιά που απήχθησαν από τη Ρωσία επέστρεψαν και μοιράζονται τις ιστορίες τους

Σε μια κατάμεστη αίθουσα της ουκρανικής πρεσβείας στη Ρώμη, ομάδα παιδιών ηλικίας 14 έως 18 ετών, μαζί με τους παππούδες, τις γιαγιάδες τους και άλλους συγγενείς, στάθηκαν μπροστά σε δημοσιογράφους και συνεργεία μέσων ενημέρωσης.

Ορισμένα ζούσαν σε περιοχές που ελέγχονται από τη Ρωσία ή σε κατεχόμενα τμήματα της περιοχής του Ντονέτσκ, ενώ άλλα είχαν αιχμαλωτιστεί από τις δυνάμεις της Μόσχας.

Χάρη στο «Bring Kids Back Ukraine», το πρόγραμμα που δημιούργησε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι για τον συντονισμό των προσπαθειών επιστροφής των απαχθέντων παιδιών, τα παιδιά επαναπατρίστηκαν με ασφάλεια στο έδαφος που ελέγχεται από την Ουκρανία.

Οι μαρτυρίες τους αποκαλύπτουν μια από τις πιο σκοτεινές πτυχές της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Η ρωσική προπαγάνδα και η κατήχηση, μαζί με την κράτηση, την απέλαση και σε ορισμένες περιπτώσεις τα βασανιστήρια, ήταν μεταξύ των εμπειριών που υπέστησαν κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας τους.

Οι αφηγήσεις τους αποκαλύπτουν μια συστηματική διαδικασία επανεκπαίδευσης και ρωσοποίησης, με στόχο την αφαίρεση της ταυτότητας των παιδιών της Ουκρανίας.

Σύμφωνα με το «Bring Kids Back Ukraine», οι επιχειρήσεις έχουν σχεδιαστεί είτε για να αναδιαμορφώσουν τη δημογραφική σύνθεση των κατεχόμενων από τη Ρωσία εδαφών, είτε για να μετατρέψουν τους νεαρούς Ουκρανούς σε μελλοντικούς στρατιώτες.

Οι αριθμοί συγκλονίζουν. Μιλώντας στο συνέδριο, η Ελεονόρα Μονγκέλι, αντιπρόεδρος της Ιταλικής Ομοσπονδίας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, επιβεβαίωσε ότι έως και 1,6 εκατομμύρια ουκρανικά παιδιά παραμένουν υπό ρωσικό έλεγχο.

Μέχρι σήμερα, η Ουκρανία έχει φέρει πίσω περίπου 1.600 παιδιά, με κάθε επιστροφή να γίνεται με τη μεσολάβηση τρίτου μέρους - κυρίως του Κατάρ, της Νότιας Αφρικής και του Βατικανού.

Οι ουκρανικές αρχές έχουν επαληθεύσει πάνω από 19.500 περιπτώσεις απαγωγών παιδιών από την έναρξη της πλήρους εισβολής της Ρωσίας στις αρχές του 2022.

Πρόκειται για παιδιά για τα οποία υπάρχουν λεπτομερείς πληροφορίες- είναι γνωστός ο τόπος διαμονής τους στην Ουκρανία και η θέση τους στη Ρωσία. Αλλά ο πραγματικός αριθμός πιθανότατα είναι πολύ μεγαλύτερος.

Το Εργαστήριο Ανθρωπιστικών Ερευνών του Yale εκτιμά ότι ο αριθμός των απελαθέντων παιδιών πλησιάζει τις 35.000.

Η Επίτροπος της Ρωσίας για τα δικαιώματα των παιδιών Μαρία Λβόβα-Μπέλοβα ισχυρίστηκε ότι η Ρωσία «δέχθηκε» 700.000 ουκρανικά παιδιά μεταξύ Φεβρουαρίου 2022 και Ιουλίου 2023.

Η εμπειρία των στρατοπέδων «φιλτραρίσματος»

Τα «στρατόπεδα διήθησης», ένα σύστημα που χρησιμοποιεί η Μόσχα για τον έλεγχο και τη διαλογή των Ουκρανών στα προσωρινά κατεχόμενα εδάφη - είναι μια άλλη σκληρή πραγματικότητα που θυμήθηκαν τα περισσότερα από τα παιδιά που επέστρεψαν στις οικογένειές τους.

Οι εγκαταστάσεις αυτές, που λειτουργούν ουσιαστικά ως σημεία ελέγχου, λειτουργούν από την έναρξη της εισβολής για να ανακρίνουν πολίτες, να ερευνούν τα πράγματά τους και να αξιολογούν την «αφοσίωσή» τους.

Οι άνθρωποι αναγκάζονται να περνούν από αυτά όταν μετακινούνται μεταξύ πόλεων ή όταν περνούν από περιοχές που ελέγχονται από την Ουκρανία σε περιοχές που ελέγχονται από τη Ρωσία.

«Ελέγχουν για τατουάζ για να δουν αν κουβαλάς ουκρανικά σύμβολα», λέει η Γιούλια Ντβονιτσένκο, η οποία κρατήθηκε για δύο χρόνια στα κατεχόμενα από τη Ρωσία εδάφη.

«Ψάχνουν το τηλέφωνό σου για να δουν αν έχεις φωτογραφίες ή αριθμούς τηλεφώνων στρατιωτών , οτιδήποτε συνδέεται με την Ουκρανία. Και στις δύο περιπτώσεις, δεν σας αφήνουν να περάσετε και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε φυλάκιση».

Η διέλευση από αυτά τα στρατόπεδα έχει συχνά ως αποτέλεσμα να διαλύονται οικογένειες, με τα ανήλικα παιδιά να χωρίζονται από τους συγγενείς τους. Αυτό συνέβη στη Λουντμίλα Σιρίκ και στον εγγονό της, Ολεξάντρ, ο οποίος πλέον βρίσκεται στο πλευρό της.

Αφού τραυματίστηκε σοβαρά κατά τη διάρκεια βομβαρδισμών στη Μαριούπολη το 2022, ο Ολεξαντρ και η οικογένειά του αιχμαλωτίστηκαν από τις ρωσικές δυνάμεις.

Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, χωρίστηκε από τη μητέρα του. Εκτοπίστηκε στο κατεχόμενο Ντονέτσκ, τελικά εντοπίστηκε και η γιαγιά του τον έφερε πίσω στην Ουκρανία.

Η ιστορία της Βερόνικα

Η ιστορία της Βερόνικα Βλάσοβα, η οποία συμφώνησε να μιλήσει στο Euronews, περιγράφει τι μπορεί να συμβεί στα απαχθέντα ουκρανικά παιδιά.

Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος το 2022, οι ρωσικές δυνάμεις περικύκλωσαν το χωριό της στην περιοχή Χερσώνα στη νότια Ουκρανία. Καθώς δεν υπήρχαν διαθέσιμες οδοί εκκένωσης, η ίδια και η θεία της αναγκάστηκαν να διαφύγουν στη Ρωσία.

Η Βλάσοβα ήταν 13 ετών. Πέρασε αρκετούς μήνες στη χώρα, με τις αρχές να εμποδίζουν τις προσπάθειές της να φύγει. Κρατήθηκε σε στρατόπεδο διήθησης, όπου ήταν υποχρεωμένη να παρακολουθήσει το σχολείο.

«Τα ρωσικά παιδιά με εκφόβιζαν επειδή ήμουν Ουκρανή», δήλωσε στο Euronews. «Αναγκάστηκα να τους πω ότι αγαπώ τη Ρωσία, αλλιώς θα με χτυπούσαν».

Θυμάται επίσης πώς οι τοπικές αρχές προσπάθησαν να την πείσουν ότι δεν είχε μέλλον στην Ουκρανία. «Όταν η αστυνομία με ανέκρινε, μου έλεγαν συνεχώς ότι η Ουκρανία δεν υπάρχει πια, ότι η Ρωσία ήταν η μόνη επιλογή και ότι ήταν καλύτερα για μένα να μείνω».

Η πιο τραυματική στιγμή ήρθε όταν τη χώρισαν από τη θεία της και τη μετέφεραν σε ορφανοτροφείο, όπου η Βλάσοβα πέρασε δύο εβδομάδες στην απομόνωση. «Ήταν πολύ δύσκολο για μένα», θυμάται. «Ένιωθα μοναξιά και δεν είχα κανέναν να μιλήσω».

Σήμερα, 16 ετών, η Βλάσοβα ζει στο Κίεβο αφού επέστρεψε με ασφάλεια στην Ουκρανία. Λόγω των όσων υπέστη, έχει διαγνωστεί με διάφορες ψυχολογικές παθήσεις και επί του παρόντος λαμβάνει ιατρική περίθαλψη.

Οι μακροχρόνιες επιπτώσεις των απαγωγών

Ο Μαξίμ Μαξίμοβ, επικεφαλής των προγραμμάτων του «Bring Kids Back Ukraine», δήλωσε ότι το πραγματικό ζήτημα δεν είναι μόνο το πόσα παιδιά έχουν επιστραφεί, αλλά το τι βίωσαν και πώς τα αντιμετωπίζουν μόλις επιστρέψουν.

«Είναι το ίδιο πράγμα που κάνουν όταν επιτίθενται στην κυριαρχία της Ουκρανίας και σε αυτό που πιστεύουμε», δήλωσε ο Maksymov στο Euronews.

«Το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά. Η Ρωσική Ομοσπονδία θέλει να διασφαλίσει ότι από μικρή ηλικία μέχρι να γίνουν 18 ετών, τα παιδιά διδάσκονται ορισμένες ''αλήθειες" για τον κόσμο -ότι όλοι είναι εχθροί και κανείς δεν μπορεί να εμπιστευτεί», εξήγησε.

«Αυτό τα καθιστά εξαιρετικά ευάλωτα. Δεν ξέρουν ποιον να εμπιστευτούν και είναι πολύ αποπροσανατολισμένα»

Παρά την ψυχολογική υποστήριξη που παρέχεται, πολλά παιδιά συνεχίζουν να υποφέρουν από τις μακροχρόνιες συνέπειες της αιχμαλωσίας.

«Ένα πράγμα που μας λένε οι ψυχολόγοι», δήλωσε ο Μαξίμοβ, «είναι ότι τα παιδιά γίνονται εξαιρετικά υπάκουα - σαν να έχουν χάσει εντελώς την ελεύθερη βούλησή τους»

Μιλώντας στο ίδιο συνέδριο, η Ιρίνα Βερεσνούκ, αναπληρώτρια επικεφαλής του γραφείου του Προέδρου Ζελένσκι, δήλωσε ότι η Ουκρανία επιθυμεί η Αγία Έδρα να ενεργήσει ως επίσημος διαμεσολαβητής με τη Ρωσία για να διευκολύνει τις διαπραγματεύσεις σχετικά με την επιστροφή των αμάχων.

Επιστολή του Ζελένσκι παραδόθηκε στον Πάπα Λέοντα ΙΔ' πριν από τη συνάντηση της Παρασκευής μεταξύ του ποντίφικα και της αντιπροσωπείας των παιδιών που επέστρεψαν, ζητώντας να επισημοποιηθεί η πρωτοβουλία που έχει ήδη ξεκινήσει ο μακαριστός Πάπας Φραγκίσκος.

Επί Πάπα Φραγκίσκου, ο καρδινάλιος Ματέο Ζούπι είχε διατελέσει παπικός απεσταλμένος για ανθρωπιστικά θέματα.

«Για να μπορέσουμε να πετύχουμε περισσότερα, πρέπει να επισημοποιήσουμε αυτή τη διαδικασία με το Βατικανό», δήλωσε ο Vereshchuk. «Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο καταθέτουμε επίσημο αίτημα».

Αυτό το κείμενο μεταφράστηκε με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης και ελέγχθηκε από την συντακτική μας ομάδα. Αναφορά προβλήματος : [feedback-articles-el@euronews.com].