Οι μεταφορές, η ενέργεια και οι πρώτες ύλες κινητήρια δύναμη της συνεργασίας ΕΕ - Κεντρικής Ασίας

Η Ευρωπαϊκή Ένωση εμβαθύνει τη δέσμευσή της με την Κεντρική Ασία, με το Ουζμπεκιστάν να αναδεικνύεται σε βασικό εταίρο σε μια σχέση που επικεντρώνεται ολοένα και περισσότερο στους διαδρόμους μεταφορών, στις κρίσιμες πρώτες ύλες και στην ενεργειακή συνεργασία.

Ο πρέσβης της ΕΕ στο Ουζμπεκιστάν Τόιβο Κλάαρ δήλωσε ότι αυτό έχει γίνει η ραχοκοκαλιά των σχέσεων ΕΕ-Κεντρικής Ασίας κατά το τελευταίο έτος.

"Οι επενδύσεις αυξάνονται, ο σχεδιασμός γίνεται πιο συντονισμένος και ο διάδρομος αρχίζει να γίνεται τόσο ταχύτερος όσο και οικονομικά βιώσιμος", δήλωσε ο Κλάαρ στο Euronews σε εκδήλωση στην Τασκένδη, αναφερόμενος στη διακασπική οδό μεταφορών που συνδέει την Κεντρική Ασία με την Ευρώπη.

Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ο διακασπιακός διάδρομος δεν αφορά μόνο τη μετακίνηση κινεζικών προϊόντων προς τα δυτικά. Σύμφωνα με τον Κλάαρ, πρωταρχικός σκοπός του είναι να δώσει στις χώρες της Κεντρικής Ασίας περισσότερες επιλογές: να εξάγουν περισσότερα προϊόντα στην Ευρώπη, να εισάγουν αγαθά υψηλότερης ποιότητας και να μειώσουν την εξάρτηση από μεμονωμένες διαδρομές ή εταίρους.

"Δεν έχει νόημα να μιλάμε μόνο με τη μία πλευρά της Κασπίας", δήλωσε, εξηγώντας γιατί η ΕΕ φέρνει όλο και περισσότερο τις χώρες της Κεντρικής Ασίας και του Νότιου Καυκάσου μαζί γύρω από ένα τραπέζι.

Η προσέγγιση αυτή αντανακλάται στις πρόσφατες συναντήσεις υπό την ηγεσία της ΕΕ με τη συμμετοχή της Κεντρικής Ασίας, του Νότιου Καυκάσου, της Τουρκίας, της Μολδαβίας και της Ουκρανίας, οι οποίες αποτελούν σημάδια ενός ευρύτερου περιφερειακού πλαισίου που διαμορφώνεται.

Πρώτες ύλες, αλλά με προστιθέμενη αξία

Ένας άλλος αυξανόμενος πυλώνας συνεργασίας είναι οι κρίσιμες πρώτες ύλες, οι οποίες είναι απαραίτητες για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση της Ευρώπης.

Η Κεντρική Ασία διαθέτει σημαντικά αποθέματα, αλλά η ΕΕ επιμένει ότι η εταιρική σχέση θα πρέπει να υπερβαίνει την εξόρυξη.

"Δεν θέλουμε να σκάψουμε μια τρύπα και να αφήσουμε ένα κουτάλι πίσω", δήλωσε ο Κλάαρ, τονίζοντας ότι οι ευρωπαϊκές εταιρείες ενθαρρύνονται να διυλίζουν υλικά σε τοπικό επίπεδο, να μεταφέρουν τεχνολογία και να εκπαιδεύουν τοπικούς εργαζόμενους.

Για την ΕΕ, οι αξιόπιστες και οικονομικά προσιτές διαδρομές μεταφοράς αποτελούν προϋπόθεση για να λειτουργήσουν αυτές οι αλυσίδες αξίας, συνδέοντας τις πρώτες ύλες, την επεξεργασία και την ευρωπαϊκή βιομηχανία σε ένα ενιαίο σύστημα.

Η συνεργασία στον τομέα της ενέργειας έχει επίσης επιταχυνθεί. Ο Κλάαρ αναφέρθηκε σε σημαντικά έργα που υποστηρίζονται από την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης ύψους 900 εκατ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για το υδροηλεκτρικό έργο Kambarata-1 στην Κιργιζία.

Μόλις ολοκληρωθεί, το Kambarata-1 αναμένεται να γίνει ένας από τους μεγαλύτερους υδροηλεκτρικούς σταθμούς στην Κεντρική Ασία, ενισχύοντας την περιφερειακή ενεργειακή ασφάλεια και υποστηρίζοντας τη μετάβαση στην ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές.

"Οι επενδύσεις αυτές αφορούν την παροχή βιώσιμης ενέργειας για την περιοχή", δήλωσε, προσθέτοντας ότι οι στόχοι της πράσινης μετάβασης διαμορφώνουν ολοένα και περισσότερο τις εταιρικές σχέσεις της ΕΕ παγκοσμίως.

Ένα νέο πλαίσιο για τη μεταρρύθμιση

Μεγάλο μέρος της συζήτησης επικεντρώθηκε επίσης στη συμφωνία ενισχυμένης εταιρικής σχέσης και συνεργασίας (EPCA ) μεταξύ της ΕΕ και του Ουζμπεκιστάν, η οποία υπεγράφη κατά την πρόσφατη επίσκεψη του προέδρου Σαβκάτ Μιρζιγιόγιεφ στις Βρυξέλλες.

Σε αντίθεση με προηγούμενες συμφωνίες, ο Κλάαρ δήλωσε ότι η EPCA ενσωματώνει στον πυρήνα της το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατική διακυβέρνηση και τη βιώσιμη ανάπτυξη, ενώ παράλληλα εισάγει σύγχρονους, συμβατούς με τον ΠΟΕ κανονισμούς για το εμπόριο, τις υπηρεσίες, τις δημόσιες συμβάσεις και την πνευματική ιδιοκτησία.

Ο Γιάβλον Βαχάμποφ, διευθυντής του Διεθνούς Ινστιτούτου για την Κεντρική Ασία, χαρακτήρισε το 2025 ως "αξιοσημείωτη χρονιά" για τις σχέσεις ΕΕ-Κεντρικής Ασίας, αναφέροντας την πρώτη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Κεντρικής Ασίας στη Σαμαρκάνδη, τις υπουργικές συναντήσεις, τα οικονομικά φόρουμ και την υπογραφή της EPCA.

Είπε ότι οι δεξαμενές σκέψης διαδραματίζουν βασικό ρόλο στη μετατροπή της διπλωματίας υψηλού επιπέδου σε πρακτικά αποτελέσματα.

"Το καθήκον μας είναι να προσθέσουμε ουσία μέσω συμβουλών πολιτικής και συστάσεων, ώστε αυτή η εταιρική σχέση να αποφέρει απτά αποτελέσματα", δήλωσε ο Βαχάμποφ στο Euronews.

Ενώ η αναθεωρημένη στρατηγική της ΕΕ για την Κεντρική Ασία βρίσκεται ακόμη στα σκαριά, ο Κλάαρ δήλωσε ότι η συνεργασία επί τόπου έχει ήδη αλλάξει δραματικά από το 2019, ιδίως στις μεταφορές, τη συνδεσιμότητα, την ενέργεια και τις πρώτες ύλες.

"Τα έγγραφα μπορεί να πάρουν χρόνο", σημείωσε, "αλλά η πραγματικότητα ήδη κινείται".