«Δεν θα μας αγοράσει»: Πώς αντιδρούν οι Γροιλανδοί στις εξαγγελίες Τραμπ για το νησί τους

Η Κουπανούκ Όλσεν είναι η δημοφιλέστερη influencer της Γροιλανδίας. Με περισσότερους από 500.000 followers στο TikTok και 300.000 στο Instagram, τα χαρούμενα βίντεό της προωθούν τη ζωή στο νησί της Αρκτικής διαδίδοντας το τοπικό φαγητό, τον πολιτισμό, τη γλώσσα και τις παραδόσεις.

Αλλά τις τελευταίες εβδομάδες, τα σχόλια κάτω από τις αναρτήσεις της έχουν γίνει πολύ πιο πολιτικά. Και γι' αυτό ευθύνεται ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ.

Τώρα, η 39χρονη Όλσεν δεν μπορεί να αποφύγει την επίμαχη συζήτηση:

Στις 7 Ιανουαρίου, ο Τραμπ επανέλαβε την επιθυμία του να αποκτήσουν οι ΗΠΑ το αυτόνομο έδαφος της Δανίας για «σκοπούς εθνικής ασφάλειας» και αρνήθηκε να αποκλείσει τη χρήση οικονομικού εμπάργκο ή στρατιωτικής βίας για την επίτευξη του στόχου του. Την ίδια ημέρα, ο γιος του Ντόναλντ Τραμπ Τζούνιορ ταξίδεψε στο νησί για μια «προσωπική ημερήσια εκδρομή», όπως την χαρακτήρισε.

Η Γροιλανδία είναι μια κοιτίδα κρίσιμων πρώτων υλών και σπάνιων γαιών και οι αναλυτές λένε ότι το λιώσιμο των πάγων της Αρκτικής παρουσιάζει όλο και μεγαλύτερες στρατηγικές ευκαιρίες για το εμπόριο, την ενέργεια και τις μεταφορές σε μια περιοχή όπου οι γεωπολιτικοί αντίπαλοι διαγκωνίζονται για επιρροή.

Οι κάτοικοι της Γροιλανδίας παρουσιάζονται ψευδώς ως υποστηρικτές του MAGA

Μετά την επίσκεψη του Ντόναλντ Τραμπ Τζούνιορ, άρχισαν να κυκλοφορούν στο διαδίκτυο εικόνες Γροιλανδών με καπέλα MAGA (Make America Great Again). Σύμφωνα με τοπικά μέσα ενημέρωσης, τα καπέλα αυτά μοιράστηκαν από την ομάδα του Τραμπ σε άστεγους με αντάλλαγμα ένα δωρεάν γεύμα.

«Με πλήγωσε να βλέπω ανθρώπους να χρησιμοποιούνται από τον Τραμπ, πολλοί δεν ξέρουν τίποτα από πολιτική», λέει η Όλσεν στο euronews.

«Δεν είχα αναρτήσει ποτέ πριν πολιτικό περιεχόμενο, αλλά με τις πρόσφατες δηλώσεις του Τραμπ και τον αριθμό των ερωτήσεων που δεχόμουν, ένιωσα ότι δεν μπορούσα να ξεφύγω από αυτό», λέει η πρώην μηχανικός ορυχείων που έγινε δημιουργός περιεχομένου.

Σε πρόσφατο βίντεό της, η Όλσεν - η οποία υποστηρίζει την ανεξαρτησία του νησιού - δηλώνει ότι «για να επιτύχουμε την ανεξαρτησία, εμείς [η Γροιλανδία] πρέπει να δημιουργήσουμε επιχειρηματικές συνδέσεις με χώρες πέραν της Δανίας», προσθέτοντας ότι ελπίζει ότι οι κάτοικοι της Γροιλανδίας θα «ενισχύσουν τις σχέσεις με τους Ινουίτ στον Καναδά και την Αλάσκα».

Σχεδόν το 90% του πληθυσμού της Γροιλανδίας των 57.000 κατοίκων είναι Ινουίτ, σύμφωνα με έρευνα της Ομάδας για τα Δικαιώματα των Μειονοτήτων. Οργανώσεις όπως το Περιπολικό Συμβούλιο Ινουίτ που ιδρύθηκε το 1977 προωθούν και γιορτάζουν την ενότητα 180.000 Ινουίτ από την Αλάσκα, τον Καναδά, τη Γροιλανδία και την Τσουκότκα στην Άπω Ανατολή της Ρωσίας.

Ο Τραμπ στρέφει τους Γροιλανδούς εναντίον της Δανίας;

Η Όλσερν, όπως και πολλοί άλλοι Γροιλανδοί, ελπίζει ότι το έντονο ενδιαφέρον του Τραμπ για την Γροιλανδία θα ωθήσει την Δανία να εκτιμήσει την αξία του νησιού.

Για τον Τόρστεν Μπόρινγκ Όλεσεν, καθηγητή σύγχρονης ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Άαρχους της Δανίας, «η επερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ προσπαθεί να προκαλέσει προβλήματα, επειδή αισθάνεται ότι μπορεί πιο εύκολα να κάνει το δικό της με τους Γροιλανδούς και μόνο, παρά με τους Δανούς».

Η πρωθυπουργός της Δανίας Μέτε Φρεντέρικσεν προειδοποίησε τον Τραμπ ότι εναπόκειται στη Γροιλανδία να αποφασίσει η ίδια για το μέλλον της.

Σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Fox News, ο εκλεγμένος αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς δήλωσε ότι «η Δανία δεν έχει κάνει αρκετά καλή δουλειά στην προστασία της Γροιλανδίας», προσθέτοντας ότι «ο Ντόναλντ Τραμπ είναι καλός στο να κλείνει συμφωνίες και νομίζω ότι υπάρχει μια συμφωνία που πρέπει να γίνει στη Γροιλανδία».

Ο Τραμπ άρχισε να δείχνει ενδιαφέρον για την αγορά της Γροιλανδίας κατά τη διάρκεια της πρώτης προεδρίας του και άνοιξε εκ νέου προξενείο στην πρωτεύουσα Νουκ το 2020.

Η Γροιλανδία ήταν αποικία της Δανίας μέχρι το 1953, αλλά τώρα είναι αυτοδιοικούμενη περιοχή. Το 2009 ψηφίστηκε νόμος περί αυτοδιοίκησης που της δίνει το δικαίωμα να διεκδικήσει την ανεξαρτησία της με δημοψήφισμα.

Σύμφωνα με δημοσκόπηση του 2019 από τα πανεπιστήμια της Κοπεγχάγης και της Γροιλανδίας, λίγο πάνω από τα δύο τρίτα των Γροιλανδών επιθυμούσαν την ανεξαρτησία από τη Δανία εντός των επόμενων δύο δεκαετιών. Αλλά στην πράξη, η επίτευξη της ανεξαρτησίας θα είναι περίπλοκη.

Η Γροιλανδία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη χρηματοδότηση των δημόσιων υπηρεσιών και των υποδομών της από τη Δανία, η οποία έδωσε το 2024 μια συνολική επιχορήγηση ύψους περίπου 576 εκατ. ευρώ - το 53% των εσόδων της γροιλανδικής κυβέρνησης.

«Σχέση αγάπης και μίσους»

Η Γροιλανδή Γιοζέφα Λάουτ Τόμσεν μεγάλωσε στο Νουκ, αλλά τώρα ζει μόνιμα στην Δανία - όπως περίπου 17.000 άλλοι Γροιλανδοί. Το νησί είναι μία από τις 13 υπερπόντιες χώρες και εδάφη (ΥΧΕ) που συνδέονται με την ΕΕ λόγω των δεσμών της με το κράτος μέλος Δανία. Αυτό σημαίνει ότι οι κάτοικοι της Γροιλανδίας έχουν την ιθαγένεια της ΕΕ.

«Υπάρχει κάτι σαν σχέση αγάπης και μίσους μεταξύ της Γροιλανδίας και της Δανίας. Τα πράγματα που λένε οι Δανοί για την Γροιλανδία μπορεί να είναι σκληρά, αλλά το να ακούω κάποιον τρίτο στη συζήτηση - όπως ο Τραμπ - να μιλάει για την Γροιλανδία με αυτόν τον τρόπο με έκανε να σκεφτώ "περίμενε, τι;"», λέει η 37χρονη Τόμσεν στο euronews.

Μια ιστορία αποικισμού καθώς και ένας κατάλογος σκανδάλων καλλιεργούν τη δυσαρέσκεια πολλών Γροιλανδών προς τη Δανία. Ένα τέτοιο σκάνδαλο ήταν η αναγκαστική τοποθέτηση αντισυλληπτικών σπειρών (σπιράλ) σε 4.500 νεαρές γυναίκες Ινουίτ, χωρίς τη συγκατάθεσή τους ή τις οικογένειές τους, κατά τις δεκαετίες του 1950 και 1960. Οι δανικές αρχές διεξήγαγαν την εκστρατεία με στόχο τον περιορισμό του ποσοστού γεννήσεων στην περιοχή της Αρκτικής.

«Απλά εύχομαι να μιλούσαμε περισσότερο για τους ανθρώπους που ζουν εδώ, αντί να τους θεωρούμε ως κάτι που μπορείς απλά να πάρεις», προσθέτει η Τόμσεν.

Η Τόμσεον εργάζεται για οργανώσεις και φιλανθρωπικά ιδρύματα που ευαισθητοποιούν για την ιστορία του νησιού και προωθούν τον βιώσιμο τουρισμό. Με τον αμερικανικό αερομεταφορέα United Airlines να έχει προγραμματίσει απευθείας πτήσεις από το Νούουκ προς τη Νέα Υόρκη από τον Ιούλιο, πιστεύει ότι η Γροιλανδία θα προσελκύσει ακόμη περισσότερο τουρισμό, αφού έχει προκαλέσει τόσο πολύ την προσοχή των ΜΜΕ στον απόηχο των σχολίων του Trump.

Ωστόσο, έχει επίσης κάποιες ανησυχίες. «Ανησυχώ ότι η Γροιλανδία θα βιώσει το "φαινόμενο της Ισλανδίας". Υπήρξε μια υπερτουριστική έκρηξη, ο τουρισμός δεν εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα και δεν κράτησε», λέει.

Εκτός από τον βιώσιμο τουρισμό, εξετάζεται επίσης το ζήτημα της βιώσιμης βιομηχανίας. Το 2021, η Γροιλανδία ψήφισε νόμο που απαγορεύει την εξόρυξη ουρανίου, στο πλαίσιο της εστίασής της στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

Ως αποτέλεσμα, μια αυστραλιανή εταιρεία εξόρυξης που συνδέεται με την Κίνα φέρεται να μηνύει τη Γροιλανδία για 11,5 δισεκατομμύρια δολάρια (11,2 δισεκατομμύρια ευρώ) για διαφυγόντα έσοδα.

«Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύει ο κόσμος, η οικονομία της Γροιλανδίας - εκτός από την αλιεία - δεν είναι τόσο ανεπτυγμένη», λέει ο καθηγητής Όλεσεν. Η αλιεία αντιπροσώπευε περίπου το 95% των συνολικών εξαγωγών της Γροιλανδίας το 2021, αξίας 589 εκατ. ευρώ εκείνο το έτος, σύμφωνα με κυβερνητικά στοιχεία.

Η πολύπλοκη ιστορία της Γροιλανδίας

Αν και ο πρωθυπουργός της Γροιλανδίας Μούτε Μπ. Έγκεντε διαφώνησε με την επιθυμία του Τραμπ να αποκτήσει το νησί, δήλωσε εν τούτοις ότι η Γροιλανδία είναι μέρος της βορειοαμερικανικής ηπείρου, «ένα μέρος που οι Αμερικανοί βλέπουν ως μέρος του κόσμου τους».

Οι πρώτοι κάτοικοι της Γροιλανδίας έφτασαν πριν από 4.500 χρόνια, ζώντας από το κυνήγι και την αλιεία. Ωστόσο, ο λόγος που η Γροιλανδία βρίσκεται στον ευρωπαϊκό χάρτη οφείλεται σε ένα άτομο, τον Χανς Έγκεντε, έναν Δανονορβηγό ιεραπόστολο που έφτασε εκεί το 1721.

Γνωστός και ως ο Απόστολος της Γροιλανδίας, ο Έγκεντε ίδρυσε μια αποικία, δημιουργώντας σχέσεις με τους Γροιλανδούς Ινουίτ Kalaallit. Όταν το 1814 η Δανία και η Νορβηγία χώρισαν, η Γροιλανδία περιήλθε στο δανικό στέμμα.

Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Γροιλανδία συγκέντρωσε αυξημένο ενδιαφέρον από τις ΗΠΑ. Με τη Δανία υπό γερμανική κατοχή, δημιούργησαν στρατιωτικές βάσεις στη Γροιλανδία για να προφυλαχθούν από τις ναζιστικές επιδρομές.

Έκτοτε το νησί έχει γίνει ένα εξαιρετικά στρατηγικό σημείο στον Βόρειο Ατλαντικό, την ώρα που Ρωσία και Κίνα εντείνουν τις στρατιωτικές και εμπορικές τους δραστηριότητες στην Αρκτική και διεξάγουν κοινές στρατιωτικές ασκήσεις.

Ένας δρόμος προς την ανεξαρτησία;

Η Γροιλανδή Άαγια Κέμνιτς - ο οποίος είναι ένας από τους δύο βουλευτές της Γροιλανδίας που συμμετέχουν στο κοινοβούλιο της Δανίας - εκπροσωπεί το κόμμα Inuit Ataqatigiit που τάσσεται υπέρ της ανεξαρτησίας.

Η Κέμνιτς πιστεύει ότι η ανεξαρτησία μπορεί να επιτευχθεί, αλλά όχι βραχυπρόθεσμα. Αναγνωρίζει επίσης την αξία των συνεργασιών με τις ΗΠΑ. «Έχουμε τα πάντα στη διάθεσή μας για τη χώρα μας και ένα ενδιαφέρον για να πάρουμε αμερικανικές επενδύσεις στην εξόρυξη σπάνιων γαιών», λέει, ενώ προειδοποιεί ότι «είναι πολύ σημαντικό να έχουμε ένα σταθερό χέρι», όταν έχουμε να κάνουμε με τον Τραμπ.

Η Κέμνιτς πιστεύει ότι η Ευρώπη μπορεί επίσης να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στη Γροιλανδία. «Η ΕΕ έχει ένα γραφείο στο Νουκ, αλλά θα είχε νόημα να έρθει και πάλι στη Γροιλανδία η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν», επισημαίνει.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες καταδίκασαν έντονα τα σχόλια του Τραμπ για τη Γροιλανδία, με τον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ Σολτς να τον προειδοποιεί να μην απειλεί «κυρίαρχα σύνορα». Η Γροιλανδία καλύπτεται από τη Βορειοατλαντική Συνθήκη - που σημαίνει ότι μια επίθεση εναντίον της θα υποχρέωνε άλλους συμμάχους του ΝΑΤΟ να την υπερασπιστούν. Αυτό τεχνικά περιλαμβάνει τις ΗΠΑ.

Τον περασμένο Μάρτιο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ταξίδεψε με την πρωθυπουργό της Δανίας για να ανοίξει ένα γραφείο της Επιτροπής στο Νουκ. Σύμφωνα με την Επιτροπή, η Γροιλανδία έχει λάβει 225 εκατ. ευρώ για στήριξη από την ΕΕ στους τομείς της βιώσιμης ανάπτυξης, της εκπαίδευσης και της πράσινης ανάπτυξης για την περίοδο 2021-2027.

Και αυτά τα χρήματα είναι πιθανόν να είναι το κλειδί για την προσπάθεια της Γροιλανδίας να ανεξαρτητοποιηθεί.

«Τα πολιτικά κόμματα στη Γροιλανδία είναι υπέρ της ανεξαρτησίας, αλλά αυτό που διαφέρει μεταξύ των διαφόρων κομμάτων είναι το χρονοδιάγραμμά τους. Εάν πιέζουν πραγματικά ριζικά για αυτό, τότε μπορεί να σκεφτούν ότι τα χρήματα των ΗΠΑ μπορούν πραγματικά να δημιουργήσουν μια γρήγορη διαδρομή προς την ανεξαρτησία», λέει ο Όλεσεν.