Rusya Avrupa'nın işkence karşıtı anlaşmasından çekilmeyi planlıyor

Rusya, Avrupa’nın işkence ve insanlık dışı muameleye karşı sözleşmesinden resmen çekilmeyi planlıyor. Bu hafta yayımlanan bir kararnamede, Başbakan Mihail Mişustin, Devlet Başkanı Vladimir Putin’e sözleşmeden çekilme kararını parlamentonun alt kanadına sunma çağrısı yaptı.

Moskova’nın bu adımı, özellikle Şubat 2022’de Ukrayna’ya yönelik tam kapsamlı işgalinden bu yana artan insan hakları ihlalleri göz önüne alındığında, uluslararası kamuoyunda pek sürpriz sayılmayacak.

2024’te BM destekli uzmanlar, Rusya’nın Ukraynalı savaş esirlerine sistematik işkence uyguladığına dair kanıtlar sundu. Geçtiğimiz ay ise Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Moskova’yı uluslararası hukuku ihlal etmekle suçladı. Kararda, işkence ve tecavüzün savaş aracı olarak kullanılması da yer aldı.

1987 tarihli Avrupa İşkenceyi ve İnsanlık Dışı veya Onur Kırıcı Muamele veya Cezayı Önleme Sözleşmesi, Rusya tarafından 1998’de onaylanmıştı. Bu sözleşme, Avrupa Konseyi’ne üye ülkelerdeki gözaltı merkezlerini ziyaret etme ve tutukluların koşullarını inceleme yetkisi veriyordu.

Rusya, Ukrayna işgalinin ardından Mart 2022’de Avrupa Konseyi’nden ihraç edilmiş, aynı yıl içinde de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nden çekilerek AİHM kararlarını tanıma yükümlülüğünü sonlandırmıştı.

Avrupa Konseyi, Rusya ile diyaloğu tamamen koparmamaya çalıştığını ve özellikle cezaevlerindeki koşulları denetlemek için yeniden erişim sağlamayı hedeflediğini açıklamıştı. Kasım 2024’te, Konsey’in işkence karşıtı komitesi, Aleksei Navalny’nin Arktik’teki bir ceza kolonisinde şüpheli ölümü dahil bazı olaylarla ilgili Moskova’dan bilgi talep etmişti.

Rus sivil toplum örgütü Crew Against Torture, bu kararın “Avrupa insan hakları denetim sisteminin tamamen tasfiye edilmesi” anlamına geldiğini söyledi: “Bu adım, Rusya’daki mahkûmları uluslararası düzeydeki son korumalarından mahrum bırakıyor ve ülkedeki insan hakları durumunun daha da kötüleşmesi için zemin hazırlıyor.”

Rusya, hâlen 1985’te onayladığı BM İşkenceye Karşı Sözleşmesi’nin tarafı olmaya devam ediyor. Bu sözleşme, taraf devletlere işkenceyi ulusal yasalarında suç haline getirme, şikâyetleri soruşturma ve mağdurlara tazminat sağlama yükümlülüğü getiriyor. Ancak Moskova, Ukrayna’daki savaş esirlerine işkence uyguladığı yönündeki iddiaları reddediyor.