AP milletvekilleri, Viktor Orban'ın dondurulmuş fonları 'çözebileceğinden' endişe ediyor

Avrupa Parlamentosu (AP) milletvekilleri, Macaristan Başbakanı Viktor Orban'ın AB Uyum Fonlarının Ara Dönem Gözden Geçirmesi sonrasında bloke edilen AB fonlarına erişimini engellemeye çalışıyor.

Bu gözden savunma ve çift kullanımlı mallar için daha önce kullanılmayan fonları yeniden düzenlemeyi ve AB'nin yedi yıllık bütçe döneminin ikinci yarısında fonların harcanmasını hızlandırmayı amaçlıyor.

AP üyeleri, Macar hükümetinin, AB'nin akademik özgürlük veya LGBTI hakları koşullarını yerine getirmeden, yeniden tahsisatın yardımıyla Komisyon tarafından daha önce bloke edilen bazı paraları kullanabileceğini iddia ediyor.

Macaristan halihazırda Uyum Fonlarının yeniden paylaştırılmasını talep etmişti

Alman Yeşiller milletvekili Daniel Freund Euronews'e yaptığı açıklamada, Macar hükümetinin daha önce dondurulan fonlardan 160 milyon euroyu aldığını ve 600 milyon euro daha çekmeye hazır olduğunu söyledi.

Freund, "Orban bir kez daha oyun oynuyor. Dondurulmuş fonlardan aldığı parayı hâlâ kullanabileceği fonlara aktarmaya çalışıyor. Macaristan hukukun üstünlüğünü yeniden tesis edene kadar tek bir kuruş bile serbest bırakılmamalıdır. Eğer bunu durduramazsak Orban 1,68 milyar euroya kadar olan parayı 'çözebilir'. Komisyon buna izin vermemeli," dedi.

Euronews, Macaristan'a 160 milyon euroluk dondurulmuş fonun ödendiği iddiasını doğrulayamadı. Komisyon Macaristan'ın 600 milyon euroluk yeni talebi hakkında yorum yapmadı.

"Üye devletleri uyum programlarını Komisyon'un yeni önceliklerine uyarlamaya ve değiştirmeye davet ediyoruz. Diğer Üye Devletler gibi Macaristan da bu çalışmaya katılıyor ancak henüz sonuçlanmadığı için herhangi bir rakam ya da meblağ teyit edemiyorum. Önümüzdeki aylarda sonuçlanması bekleniyor," diyen Komisyon sözcüsü Maciej Berestecki, bu tür bir ödemenin Komisyon'un önceden onayını gerektirdiğini de sözlerine ekledi.

Macar hükümeti konuyla ilgili yorum yapmayı reddederek Uyum fonlarıyla ilgili görüşmelerin devam ettiğini söyledi.

Komisyon milletvekillerini sakinleştirmek için harekete geçti

Avrupa Komisyonu daha önce, hukukun üstünlüğünün vurgulanacağı konusunda AP üyelerini temin etmeye çalışmıştı.

Avrupa Komisyonu sözcüsü Balazs Ujvari Euronews'e yaptığı açıklamada, "Eğer koşul ve yönetmelik uygulanıyorsa ve bu araç kapsamında fonlar dondurulmuşsa, bu fonlara dokunulamayacağından ve uyum politikası kapsamında var olan potansiyel esnekliklerden etkilenmeyeceğinden emin olabilirsiniz," dedi.

Komisyon Başkan Yardımcısı Raffale Fittoda Avrupa Parlamentosu REGI Komitesi başkanına bir mektup göndererek Berlaymont'un daha önce dondurulan ödeme taleplerine yeşil ışık yakmayacağını açıkladı.

Rafaella Fitto, Parlamento'nun internet sitesinde yayınlanan mektubunda, "Komisyon, fonların uygulanmasında hukukun üstünlüğünün gözetilmesini sağlamaya kararlıdır ve program değişikliklerine ilişkin her türlü talebi Ortak Hükümler Tüzüğü (CPR), Hukukun Üstünlüğü Koşulluluk Tüzüğü ve Ara Dönem Gözden Geçirme Tüzüğü hükümleri doğrultusunda değerlendirecektir," dedi.

Milletvekilleri yasal güvencelerin eksikliği konusunda uyarıyor

Ancak aynı zamanda Parlamento'nun Macaristan raportörü olan Hollandalı AP üyesi Tinneke Strik'e göre, bu açıklama yasal olarak bağlayıcı bir taahhüt olarak kabul edilemez ve Macaristan para çekmek için mevcut düzenlemedeki boşlukları kullanabilir.

Daniel Freund ayrıca Macaristan'ın kullanabileceği bir başka boşluktan da bahsederek, yüzde 8'e kadar bir yeniden tahsisatın Komisyon'un müdahalesini tetiklemeyeceğini iddia etti.

Daha önce, Haziran ayında, Parlamento'nun REGI Komitesi, CPR Yönetmeliği'ni daha güçlü güvenceler içerecek şekilde açmayı önermiş, ancak bu yasal nedenlerden dolayı mümkün olmamıştı.

Macaristan'dan bir S&D milletvekili olan Klara Dobrev de Ara Dönem Gözden Geçirme'nin yeterli güvence sağlamayacağını düşünüyor.

Dobrev Euronews'e, "AB bütçesinin orta vadeli gözden geçirilmesi konusunu derinlemesine inceledikten sonra, Avrupa Komisyonu'nun taahhüdünden memnun olmamamız gerektiği sonucuna vardık. Von der Leyen ve EPP, Orban'a 2022 ve 2024'te de bir 'seçim hediyesi' verdi. Bu vaat boşa çıktı ve şimdi bu ihtimal de göz ardı edilmiş değil. Sözlerini tutup tutmadıklarını görmek için dünyanın gözü onların ve bizim de üzerimizde olacak. Ancak bu garantinin yeterli olduğu söylenemez," dedi.

Dobrev, çarşamba günü öğleden sonra REGI komitesinde Ara Dönem Gözden Geçirme teklifine karşı oy kullanan 8 milletvekilinden biriydi. Ancak 27 üyenin lehte ve 5 üyenin çekimser oyuyla çoğunluk metni onayladı, yani metin önümüzdeki hafta Genel Kurul oturumuna gidecek ve muhtemelen orada onaylanacak.

Macar fonlarının çoğu hukukun üstünlüğü endişeleri nedeniyle Brüksel tarafından bloke edilmiş durumda

Macaristan'ın daha önce hukukun üstünlüğü ve yolsuzluk sorunları nedeniyle bloke edilen bazı uyum fonlarını serbest bırakabilmesi Başbakan Viktor Orban için büyük bir kazanım olacaktır.

Toplam 28 milyar euroluk fonun 18 milyar euroluk kısmı Hukukun Üstünlüğü Mekanizması'nın etkinleştirilmesi sonucunda, yolsuzluk endişeleri ve Uyum Fonları söz konusu olduğunda AB Temel Haklar Şartı'nın yerine getirilmemesi nedeniyle dondurulmuş durumda. Burada Macaristan'dan akademik özgürlüğü, LGBTI haklarının korunmasını ve fonlara erişim için iltica hakkına saygı gösterilmesini güvence altına alması istenmiştir.

Aralık 2023'te Avrupa Komisyonu, Viktor Orban'ın Ukrayna'ya yönelik 50 milyar euroluk yardım paketi üzerindeki vetosunu kaldırdığı önemli bir AB zirvesinden hemen önce, daha önce dondurulmuş olan Uyum Fonlarının 10,2 milyar euroluk kısmını Macaristan'a serbest bıraktı. Bunun üzerine pek çok Avrupa Parlamentosu üyesi AB'yi Budapeşte ile gizli bir anlaşma yapmakla suçladı ve Komisyonu yasal işlem başlatmakla tehdit etti. Süreci eleştirenler, güçlü ve yasal bağlayıcılığı olan garantiler olmadan, fon tahsisinin gelecekte Viktor Orban ile benzer anlaşmalar yapılmasına neden olabileceğine inanıyor.