Parlamenter dokunulmazlık: AP milletvekilleri Peter Magyar ve Ilaria Salis için karar günü

Avrupa Parlamentosu’nun Hukuk İşleri Komitesi (JURI), salı günü aralarında Macaristan muhalefet lideri Peter Magyar ve İtalyan solcu siyasetçi Ilaria Salis’in de bulunduğu beş milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılıp kaldırılmayacağına dair oylama yapacak.

Komitedeki 25 parlamenter, gizli oyla yedi farklı dokunulmazlık kaldırma talebini değerlendirecek ve kabul ya da ret yönünde tavsiye kararı verecek.

Her dosya için nihai karar ise Avrupa Parlamentosu Genel Kurulu’nda alınacak. Tüm milletvekilleri, JURI Komitesi’nin kararını onaylayabilecek ya da tersine çevirebilecek. Dokunulmazlığı kaldırılan vekiller koltuklarını korurken, ulusal makamlar haklarındaki hukuki süreci başlatabilecek.

Yedi talebin üçü, Tisza Partisi’nin kurucusu ve lideri Peter Magyar hakkında. Macar yargısı tarafından, Magyar’a hırsızlık ve iftira suçlamaları yöneltiliyor.

Macaristan yargısı ayrıca Sosyalist AP üyesi Klara Dobrev için de, İtalyan Sol Grup’tan milletvekili Ilaria Salis için de dokunulmazlıkların kaldırılmasını talep etti.

Kalan iki başvuru ise Polonya’daki muhafazakâr Hukuk ve Adalet Partisi (PiS) üyeleri Michal Dworczyk ve Daniel Obajtek hakkında; her ikisi de Polonya makamları tarafından suçlanıyor.

Peter Magyar 'siyasi' olduğunu iddia ediyor

Macar makamları, muhalefet lideri Peter Magyar’ın dokunulmazlığının kaldırılması için Avrupa Parlamentosu’na üç kez başvurdu.

İlk talep, Macaristan Başsavcılığı tarafından gönderildi. İddialara göre Magyar, Budapeşte’de bir gece kulübünde yaşanan tartışma sırasında kendisini cep telefonuyla kaydeden bir kişinin telefonunu Tuna Nehri’ne fırlattı.

İkinci dosya, eski Macar milletvekili György Simonka’nın açtığı iftira davasına dayanıyor. Üçüncü dava ise aşırı sağcı Our Homeland Movement (Yurtsever Hareket) tarafından açılan bir başka iftira davası.

Magyar’ın dokunulmazlığının kaldırılması halinde Macar makamları bu suçlamalar üzerinden soruşturma ve dava açabilecek. Ancak muhalefet, tüm bu girişimlerin siyasi amaçlı olduğunu savunuyor. Son anketler, Tisza Partisi’nin seçimler bugün yapılsa Başbakan Viktor Orban’ın partisi Fidesz’in önünde olduğunu gösteriyor.

Magyar, JURI Komitesi’nde yaptığı savunmada suçlamaların siyasi nitelikte olduğunu belirterek, “Herkes için açık olan şu ki bu bir siyasi mesele. Ben 44 yaşında, üç çocuk sahibi, sabıka kaydı olmayan bir avukatım. Son yirmi yılın yarısından fazlasında görevlerim ve eski eşim nedeniyle ulusal güvenlik soruşturmalarından geçtim. Hiçbir şey bulamadılar,” ifadelerini kullandı.

Magyar’ın eski eşi, aynı zamanda Macaristan’ın eski Adalet Bakanı Judit Varga.

Buna karşın, Magyar’ın dokunulmazlığını kaybetmesi pek olası görünmüyor. Avrupa Parlamentosu’nun en büyük grubu olan merkez sağ Avrupa Halk Partisi (EPP) üyesi olan Magyar’ın, ayrıca Sosyalistler ve Demokratlar, Renew Europe (Avrupa'yı Yenile) ve Yeşiller/EFA tarafından da savunulması bekleniyor.

Ilaria Salis'in dokunulmazlığı risk altında

Ilaria Salis’in davası daha riskli görünüyor.

İtalyan parlamenter, Şubat 2023’te Budapeşte’de düzenlenen ve Avrupa’nın en büyük neo-Nazi buluşmalarından biri olan “Onur Günü” etkinliği sırasında yapılan anti-faşist bir gösteride gözaltına alındı. Salis, burada iki aşırı sağcı militana saldırmak ve darp etmekle suçlandı.

O dönemde öğretmenlik yapan ve insan hakları aktivisti olan Salis, Kuzey İtalya’da bir süre işgal evlerinde yaşamıştı. Macaristan’da 15 aydan fazla süre yargılama öncesi tutuklu kaldı ve bu süreçte ağır koşullara maruz bırakıldığını, insan haklarının ihlal edildiğini öne sürdü.

Salis’in zincirlenmiş halde mahkemeye götürüldüğü görüntüler ve Macar hapishanelerinde gördüğü kötü muameleye dair açıklamaları, İtalya’da büyük tepki yarattı. Bunun üzerine İtalyan hükümeti Macaristan’ın Roma Büyükelçisi’ni Dışişleri’ne çağırdı.

Başbakan Giorgia Meloni de konuyu doğrudan Macaristan Başbakanı Viktor Orban ile görüştü.

Yoğun halk desteği sayesinde Ilaria Salis, Haziran 2024’te Avrupa Parlamentosu’na seçildi. İtalya’daki Yeşiller-Sol İttifakı (AVS) listesinden giren Salis, AP’de Sol Grup’a katıldı ve parlamenter dokunulmazlığı sayesinde özgürlüğünü yeniden kazandı.

Macar yasaları seçilen AP üyelerinin koltuklarına oturmasına izin veriyor. Ancak seçimden birkaç ay sonra Macar makamları, davasını sonuçlandırabilmek için Avrupa Parlamentosu’ndan dokunulmazlığının kaldırılmasını talep etti. Böyle bir karar çıkarsa Salis’in yeniden tutuklanma riski var.

Salis, oylama öncesi yayımladığı notta şunları söyledi:

“Budapeşte’de en temel demokratik güvencelerden yoksun, göstermelik bir yargılama ile karşı karşıya kalırım. Yargının bağımsız olmadığı ve başbakanın ilk derece kararı bile çıkmadan suçlu olduğumu ilan ettiği bir ülkede… Başka yerlerde hafif suç sayılan iddialar için 24 yıla kadar ağır hapis cezasına çarptırılabilirim.”

Geçtiğimiz hafta, Başbakan Viktor Orban’ın uluslararası sözcüsü Zoltan Kovacs, sosyal medya platformu X’te Marianosztra Hapishanesi’nin koordinatlarını paylaşarak, buranın Salis’in “gitmesi gereken yer” olduğunu ima etti.

Parlamento kaynaklarına göre bu dosyada, Avrupa Halk Partisi (EPP) de dokunulmazlığın kaldırılmasına destek verebilir.

Böyle bir durumda merkez sağ EPP, sağcı Avrupa Muhafazakârları ve Reformcuları (ECR) ile aşırı sağcı Avrupa Vatanseverleri (PfE) ile aynı yönde oy kullanmış olacak.

Klara Dobrev de mercek altında

Macaristan’da hukuki tartışmaların merkezinde yer alan isimlerden biri de Sosyalist AP milletvekili Klara Dobrev.

Mart 2024’te hakkında “kamuya açık iftira” suçlamasıyla soruşturma başlatıldı.

Dobrev, bir yerel yetkilinin, Macaristan Cumhurbaşkanı Katalin Novak ile Adalet Bakanı Judit Varga’nın istifasına yol açan pedofili skandalına karıştığını öne sürmüştü.

Macar makamları, bir yıl önce Avrupa Parlamentosu’ndan Dobrev’in dokunulmazlığının kaldırılmasını talep etti.

Yeşiller/EFA grubundan AP milletvekili Tineke Strik, Macaristan’daki hukuk devleti durumunun raportörü olarak, yargının ilettiği tüm bu taleplerin siyasi saiklerle yapıldığını savundu.

Strik, Euronews’e yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:

“Macaristan’da hukuk devleti hiç gözetilmiyor. Savcılık ve Yüksek Mahkeme gibi yargı organları tamamen siyasi iktidarın kontrolünde. İlk derece mahkeme hâkimleri iyi niyetle karar verse bile, hükümet daha üst mahkemelerde istediğini alabiliyor.”

Polonyalı aşırı sağcı milletvekilleri 'siyasi intikam' talep ediyor

İncelemede olan iki PiS’li (Hukuk ve Adalet Partisi) AP milletvekili de dokunulmazlıklarının kaldırılmasına ilişkin taleplerin siyasi gerekçelere dayandığını öne sürüyor.

Michal Dworczyk, 2021’de eski Polonya Başbakanı Mateusz Morawiecki’nin kabine başkanıyken bir siber saldırının hedefi olmuştu. Dworczyk’in özel e-posta hesabı hacklenmiş ve yazışmaları internete sızdırılmıştı.

Varşova’da iktidar değişiminin ardından, yeni Başsavcı ve Adalet Bakanı Adam Bodnar, olayla ilgili incelemesini tamamladı.

Bodnar’a göre Dworczyk, saldırı sırasında bir devlet görevlisi olarak yükümlülüklerini yerine getirmedi, kamu çıkarına zarar verdi ve adli süreci engelledi.

Bunun sebebi olarak da “resmî olmayan ve güvenlik sertifikası bulunmayan özel bir e-posta hesabını yazışmalarda kullanmasını” gösterdi.

Adalet Bakanı Bodnar, AP milletvekili Daniel Obajtek’in dokunulmazlığının kaldırılmasını da talep etti.

Obajtek, mahkemede yalan beyanda bulunmakla ve CEO’su olduğu çok uluslu petrol şirketi Orlen’e ait benzin istasyonlarında sol görüşlü Nie dergisinin dağıtımını hukuka aykırı biçimde engellemekle suçlanıyor.

Obajtek, Euronews’e yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:

“[O derginin kapağı] haçı aşağılamıştı ve bu kararımı, Hristiyanların, Müslümanların ya da Yahudilerin dini duygularını incitip incitmediğine bakmaksızın aynı şekilde verirdim. Polonya savcılığı, sadece dini duyguların aşağılanmasına karşı çıktığım için dokunulmazlığımı kaldırmak istiyor. Buna siyasi intikam dememek zor.”