AB, Rusya’nın dondurulan varlıklarını kullanarak Ukrayna için 140 milyar euro kredi önerdi

Avrupa Komisyonu, Rusya Merkez Bankası’na ait dondurulmuş varlıkları kullanarak Ukrayna’ya olağanüstü 140 milyar euro (yaklaşık 6,8 trilyon TL) tutarında kredi sağlanmasını öngören yeni bir plan sundu. Bu kredi, ancak Moskova’nın yıkımın maliyetlerini üstlenmesinden sonra Ukrayna tarafından geri ödenecek.

“Savaş Tazminatı Kredisi” olarak adlandırılan öneri, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen tarafından bu ayın başlarında yaptığı “Birliğin Durumu” konuşmasında, nakit sıkıntısı çeken üye devletlere ek yük getirmeden Kiev’e desteğin sürdürülmesi için bir yöntem olarak ilk kez dile getirilmişti.

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, “Bu Rusya’nın savaşı. Bedelini ödemesi gereken de Rusya’dır. Yükü sadece Avrupalı vergi mükellefleri taşımamalı," diye konuştu.

Planın ilk detayları, AB büyükelçilerinin cuma günü yapacağı toplantı öncesinde Komisyon tarafından dolaşıma sokulan ve Euronews tarafından da görülen kısa bir belgede yer aldı.

Komisyonun öngördüğü yapı oldukça karmaşık ve yenilikçi.

Planın merkezinde, Brüksel merkezli bir merkezi menkul kıymet saklama kuruluşu olan Euroclear bulunuyor. Yaptırımlar kapsamında dondurulan Rus varlıklarının büyük kısmı burada tutuluyor. Başlangıçta tahvil olarak tutulan bu varlıklar, zamanla nakde dönüşerek 176 milyar euro (yaklaşık 8,55 trilyon TL) değerinde bir fona ulaştı. Önümüzdeki yıllarda buna ek olarak 10 milyar euro (yaklaşık 485 milyar TL) daha eklenmesi bekleniyor.

Belgede, “Rusya’nın bu hesap üzerinde Euroclear’da hakkı bulunuyor,” ifadeleri yer alıyor.

Plana göre Euroclear, bu nakdi Komisyon’a devredecek; Komisyon da bunu Ukrayna’ya faizsiz kredi sağlamak için kullanacak.

Aynı zamanda Komisyon, Euroclear ile “özel uyarlanmış bir borç sözleşmesi” imzalayacak. Euroclear, devrettiği nakdi yeniden elde edebilmek için bu sözleşme kapsamında yatırım yapmak zorunda kalacak.

Kredinin toplam miktarı 185 milyar euro (yaklaşık 8,99 trilyon TL) olacak; ancak bunun 45 milyar euroluk (yaklaşık 2,18 trilyon TL) kısmı, halihazırda G7 tarafından varlıkların beklenmedik kârlarına dayanılarak sağlanmış bir krediyi desteklemek için kullanılacak. Nakdin devredilmesiyle bu beklenmedik kârlar sona erecek.

Böylece geriye “Savaş Tazminatı Kredisi” için 140 milyar euro (yaklaşık 6,81 trilyon TL) kalacak. Bu miktar, düzenli dilimler halinde ve belirli koşullara bağlı olarak serbest bırakılacak. Yardım, bütçe açığını kapatma, acil durumlar ve askeri ihtiyaçlar için kullanılabilecek.

AB liderlerinin kararı doğrultusunda, varlıklar ancak iki koşul yerine getirilene kadar dondurulmuş kalacak:

• Rusya saldırgan savaşını sonlandırmalı

• Rusya’nın Ukrayna’ya verdiği zararı tazmin etmesi gerekiyor

Plan, Ukrayna’nın Rusya’dan alacağı tazminatı Komisyon’un sağladığı krediyi geri ödemek için kullanmasını öngörüyor. Ardından Komisyon Euroclear’a, Euroclear da Rusya’ya ödeme yapacak.

Başka bir deyişle, bu mekanizma Moskova’yı yol açtığı yıkımın hesabını vermeye zorlamak için tasarlanmış bir baskı aracı. Ancak Kremlin’in uzun süredir benimsediği tutum göz önüne alındığında, Rusya’nın giderek kabaran bu faturayı ödemeyi kabul etmesi pek olası görünmüyor.

Hukuki sorular ve itirazlar

Brüksel, bu planın uluslararası hukuk uyarınca yasak olan egemen varlıkların doğrudan müsaderesini (confiscation) önleyeceğine inanıyor. Ancak öneriye getirilen bu yenilikçi yorum, yine de hukuki sorulara ve itirazlara yol açabilir.

Belgede, “Önemli olan şu ki, bu operasyon Rusya’nın egemen varlıklarına dokunmayacak (…) ve geçici olacak,” deniyor.

Euroclear’dan Komisyon’a yapılacak para transferi, yaptırımların daha erken kaldırılması halinde doğabilecek maliyetleri karşılamak için 27 üye devlet tarafından garanti altına alınmak zorunda olacak. Mevcut kurallar gereği, yaptırımlar her altı ayda bir yenileniyor ve bunun için oy birliği gerekiyor. Bu da tek bir ülkenin tüm projeyi raydan çıkarabileceği anlamına geliyor.

Plan kapsamında Komisyon, yaptırımların nitelikli çoğunlukla uzatılabilmesi ve böylece mali operasyonun öngörülebilirliğinin ve istikrarının güçlendirilmesi için “passerelle maddesinin” devreye sokulmasını öneriyor.

Ancak ironik biçimde, bu maddeyi etkinleştirmek için de yine oy birliği gerekiyor.

Daha önce yaptırımların yenilenme süresini değiştirme girişimi Macaristan tarafından engellenmiş, mevcut kural altı ay olarak kalmıştı.

Üye devletler hâlen Komisyon’un planını inceliyor. Planın kapsamı göz önünde bulundurulduğunda, müzakerelerin haftalar, hatta aylar sürmesi bekleniyor.

Almanya Başbakanı Friedrich Merz, 140 milyar euroluk planı desteklediğini şimdiden açıkladı ve bu kaynağın yalnızca askeri teçhizat alımında kullanılmasını istedi.

Merz, perşembe günü yaptığı bir dizi sosyal medya paylaşımında, “Rusya’nın saldırganlığının maliyetlerini ciddi biçimde artırmalıyız. Rus varlıklarını dondurmuş olan dünya çapındaki ortaklarımızı da bu mekanizmaya katılmaya davet etmeliyiz. Bu amaçla G7’deki partnerlerimizle yakın koordinasyon kuracağız,” ifadelerini dile getirdi.

Dikkat çekici bir şekilde, Merz operasyonu tanımlarken “müsadere” (confiscation) ifadesini kullandı. Bu sözcük, Komisyon’un belgesinde ise bulunmuyor.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ise geçtiğimiz günlerde CBS News’e verdiği röportajda müsadere ihtimaline sert şekilde karşı çıkarak bunu bir “güvenilirlik meselesi” olarak nitelendirdi.

Macron, “Uluslararası hukuka saygı göstereceğiz. Biz öngörülebilir bir tarafız ve bu dondurulmuş varlıklarla imkânsız adımlar atmayacağız," ifadelerini kullandı.

Euroclear sözcüsü de yaptığı açıklamada risklerin “uygun biçimde azaltılması” gerektiğini vurguladı:

Sözcü Euronews’e, “Her türlü eylem ya da anlaşmanın, küresel ekonomilerin temelini oluşturan hukuki düzeni ve hukuki güvenceyi koruyarak, uluslararası finans piyasalarındaki güveni zedelemekten kaçınması gerekecek. Buna devlet dokunulmazlığı ilkesi ve mülkiyet haklarının korunması da dahildir,” açıklamasını yaptı.

Brüksel’in son hamlesi, ABD Başkanı Donald Trump’ın sert bir U dönüşü yaptığı döneme denk geldi. Trump, “Avrupa Birliği’nin desteğiyle Ukrayna, ülkenin tamamını orijinal sınırları içinde geri almak için savaşabilecek ve kazanabilecek durumda” ifadelerini kullandı.