İHA alarmı altında Kopenhag Zirvesi: AB, drone duvarı ve savunma stratejilerini masaya yatırıyor

Geçtiğimiz hafta askeri alanlar da dahil hassas bölgeler üzerinde bir dizi insansız hava aracının (İHA) görülmesiyle sarsılan Danimarka, önümüzdeki 2 gün boyunca düzinelerce Avrupalı lidere ev sahipliği yapacak ve olası bir 'drone duvarı' ve Rusya'ya karşı Ukrayna'ya destek gibi savunma girişimleri gündemin üst sıralarında yer alacak.

27 AB lideri ilk olarak çarşamba günü başkent Kopenhag'da gayrı resmi bir Avrupa Konseyi zirvesi için bir araya gelecek ve bunu perşembe günü Avrupa'nın dört bir yanından 40'tan fazla liderin katılacağı Avrupa Siyasi Topluluğu toplantısı takip edecek.

İşi şansa bırakmayan Danimarkalı yetkililer, "güvenlik çalışmalarını kolaylaştırmak" amacıyla bu hafta tüm sivil drone uçuşlarını yasakladı. Karar, tanımlanamayan insansız hava araçlarının geçen hafta havaalanlarının geçici olarak kapatılmasına neden olmasının ve bazı askeri üslerin üzerinde uçan diğerlerinin tespit edilmesinin ardından geldi.

Toplanacakları ülkede insansız hava araçlarının görülmesinin zamanlaması, görüşmeleri öncelikle doğu kanadının en iyi şekilde nasıl savunulacağı ve 10 yıl içinde bloğun savunmasını güçlendirmek için bu yılın başlarında başlayan çalışmaların nasıl hızlandırılacağı üzerine odaklanacak olan AB liderlerinin zihinlerini keskinleştirmeye yardımcı olacaktır.

Toplantı öncesinde Avrupa Komisyonu, diğer fikirlerin yanı sıra acil olarak finanse edilmesi ve uygulanması gerektiği düşünülen 4 kritik projenin ana hatlarını çizdiği Kapsam Belgesi olarak adlandırılan bir belge yayınladı. Bunlar arasında bir Avrupa Drone Duvarı, bir Doğu Kanadı İzleme, bir Hava Savunma Kalkanı ve bir Savunma Uzay Kalkanı yer alıyor.

'Sürdürülebilir' bir drone duvarı nasıl inşa edilir?

Drone duvarı görüşmeleri, Polonya, Estonya ve Romanya'da yaşanan ve Rusya'nın sorumlu tutulduğu bir dizi hava sahası ihlalinin ardından, NATO şefi Mark Rutte'nin gözlemci olarak katıldığı ve doğu kanadından 10 üye ülkenin bir araya geldiği geçen hafta başladı. Danimarka'daki ihlaller henüz ilişkilendirilmedi.

Ancak Fransız başkanlık sarayı Elysee'den bu hafta zirve öncesinde yapılan açıklamada, böyle bir duvarın oluşturulmasının "karmaşık bir konu" olduğu çünkü sadece tehditleri tespit ve takip etmek için değil aynı zamanda vurmak için de uzun ve kısa menzilli hava savunma sistemleriyle katmanlı bir yaklaşım gerektirdiği ifade edildi.

Elysee, bazen çok ucuz olan insansız hava araçlarını etkisiz hale getirmek için savaş uçaklarını kullanmanın "uzun vadede sürdürülebilir olmadığını," bu nedenle liderler için sorunun "etkili ve mali açıdan sürdürülebilir ve Ukrayna'da gördüklerimizden ders çıkaran bir sisteme nasıl sahip olabiliriz?" olacağını belirtti.

Berlin de benzer şekilde, Savunma Bakanı Boris Pistorius'un pazartesi günü Varşova Güvenlik Forumu'nda bu konseptin "önümüzdeki 3 ila 4 yıl içinde hayata geçirilmesinin" pek mümkün olmadığını söylemesiyle, bu projenin hızlı bir şekilde hayata geçirilebileceği beklentilerini azalttı.

Pistorius bunun yerine bloğu "öncelikler doğrultusunda düşünmeye ve hareket etmeye" çağırarak, "Daha fazla kabiliyete ve kapasiteye ihtiyacımız var," dedi.

İhtilaf noktaları

Kapasite cephesinde, liderler aynı zamanda SAFE kredi programını da görüşmeli. Adının açıklanmaması kaydıyla konuşan üst düzey bir AB yetkilisi, "lider ülkeler kavramının en iyi şekilde nasıl kullanılacağı" konusunda ince ayar yapmak üzere 150 milyar euroluk zarfın belirlendiğini ifade etti. Kredi programı ortak tedariki arttırmayı, AB üye ülkeleri arasında birlikte çalışabilirliği arttırmayı ve Avrupa savunma sanayi tabanını güçlendirmeyi amaçlıyor.

Paranın bir kısmına hak kazanabilmek için en az 2 üye ülkenin insansız hava araçları, anti-drone teknolojisi ve mühimmat da dahil olmak üzere 9 öncelikli alandan oluşan bir listeden aynı Avrupa yapımı ekipmanı satın alması ve bir ülkenin sözleşme müzakerelerinde başı çekmesi gerekiyor.

Paranın 3'te 2'si, bazıları savunma projelerini finanse etmek için hibe talep eden ve bu nedenle diğer üye ülkelerle anlaşmazlığa düşebilecek olan doğu ülkeleri için talep edildi ve ayrıldı. Ancak üst düzey AB yetkilisi ısrarla "Başta SAFE olmak üzere üzerinde mutabık kalınan mali araçları uygulama aşamasındayız," dedi.

Liderler arasında üzerinde durulması gereken bir diğer olası anlaşmazlık noktası da Komisyon'un, özellikle koordinasyonu kolaylaştırmak ve kabiliyet açıklarını kapatmak amacıyla üye devletlerin alımlarının yıllık olarak gözden geçirilmesi yoluyla hizmet birimlerinin savunmada daha büyük bir rol üstlenmesine yönelik önerisi. Almanya, Fransa ve İtalya gibi büyük ülkeler muhtemelen bu fikirden rahatsız olurken, daha küçük ordulara sahip küçük ülkeler muhtemelen daha olumlu yaklaşacaktır.

Liderler daha sonra evlerine dönecek ve ayın sonundaki resmi toplantılarında ileriye dönük adımlara ilişkin kararlar almak üzere tartışmaları değerlendirecek.

Ukrayna'nın katılımı ve finansman

Ukrayna, Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy'nin cephe hattındaki gelişmelerle ilgili olağan bilgilendirmesini yapmak üzere telefonla bağlanacağı liderlerin görüşeceği diğer ana konu olacak.

Liderler burada iki temel meseleyi ele almayı hedefliyor: Rus saldırganına karşı kendini savunmaya devam edebilmesi için savaştan zarar gören ülkeye finansman sağlamaya nasıl devam edileceği ve AB'ye katılım sürecindeki ivmenin nasıl sürdürüleceği.

Üst düzey AB yetkilisi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Zelenskiy ile ikili görüşmeyi reddetmeye devam etmesi nedeniyle barış görüşmeleri ihtimalinin zayıf göründüğünü belirterek, "Önümüzdeki yıldan itibaren Ukrayna'ya finansman sağlama olasılığını yapılandırmamız gerekiyor," dedi.

Tam ölçekli işgalin başlamasından bu yana AB'de hareketsiz kalan yaklaşık 200 milyar euroluk Rus varlığının kullanımının "doğal olarak masada olacağını" sözlerine ekleyen yetkili, bununla birlikte "bunun pek çok mali ve hukuki sonuçları olan çok karmaşık bir konu" olduğunu vurguladı.

Yetkili, liderlerin ilerlemek istedikleri yol konusunda siyasi rehberlik sağlamaları gerektiğini söyledi.

Bu arada Avrupa Konseyi Başkanı Antonio Costa, katılım kümelerinin açılmasının oybirliği yerine nitelikli çoğunlukla yapılması için katılım kurallarının değiştirilip değiştirilmeyeceği konusunda bir tartışma başlatacak.

Halihazırda katılım sürecinin her adımı için üye devletler arasında oybirliği gerekiyor. Ukrayna'nın üyeliği, enerji güvenliği, tarımla ilgili kaygılar ya da Ukrayna'daki Macar azınlığı gerekçe göstererek müzakerelerin ilk kümesinin açılmasını veto eden Macaristan tarafından engelleniyor.

Üst düzey yetkili, kuralın değiştirilmesi için oybirliği gerektiğini ancak Konsey Başkanı'nın "bunun tamamıyla imkansız olduğunu düşünmediğini" söyledi.

İkinci ve daha büyük bir zirve

Ukrayna ve Avrupa'daki genel güvenlik durumu, perşembe günü yapılacak ve AB liderlerinin kıta genelinden bir düzineden fazla devlet başkanının mevkidaşlarıyla bir araya geleceği EPC zirvesinde de ön planda olacak. Zirveye katılacak liderler arasında İngiltere Başbakanı Keir Starmer ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın yanı sıra Batı Balkanlar ve Kafkasya'dan liderler de yer alıyor.

Liderler geleneksel ve hibrid tehditler, ekonomi güvenliği ve göç konularına odaklanan yuvarlak masa toplantıları düzenleyecek.

Ayrıca diğer ilgi alanlarını görüşmek üzere ikili ya da çok taraflı formatlarda bir araya gelmek için zaman ayıracaklar. Örneğin Fransa ve İtalya, uyuşturucu kaçakçılığına karşı bir Avrupa koalisyonu toplantısına başkanlık edecek.