Euronews'e konuşan kaynaklar: AB uzun süredir Libya'da Hafter ile 'teknik' göç konularında temas halinde

Euronews'e konuşan bir AB yetkilisi, Avrupa Komisyonu'nun Halife Hafter liderliğindeki ordu da dahil olmak üzere Libya'nın doğusundaki liderlerle göç yönetimini görüşmek üzere "teknik düzeyde" sürekli temas halinde olduğunu açıkladı.

Cuma günü düzenlenen basın toplantısında, AB Komisyonu ve Avrupa sınır ve sahil güvenlik ajansı Frontex'in bu hafta iki "teknik ziyaret" için Libyalı bir heyete ev sahipliği yapacağı doğrulandı. Toplantılar Brüksel'de ve Varşova'daki Frontex merkezinde gerçekleşecek.

Görüşmeler Libya'nın "tüm taraflarını" ve AB yetkililerini aynı odada bir araya getirecek. Aynı zamanda Her ikisi de uluslararası alanda tanınmayan doğu Libya hükümetinin ve askeri kolunun varlığı doğrulandı. Ancak bir AB yetkilisi tanınmayan hükümet ve onun operasyonel ordusuyla aynı odada oturmanın yeni bir şey olmadığını söyledi.

Yetkili, "Geçtiğimiz yıllarda Brüksel ve Libya'da teknik düzeyde birçok toplantı yaptık," dedi.

Teknik görüşmeler bu şekilde tanımlanıyor çünkü siyasi figürler değil, sadece AB yetkilileri katılıyor.

İkinci bir AB yetkilisi, diğer konuların yanı sıra, "[düzensiz] çıkışların ve Libya üzerinden akışların insan hakları standartları doğrultusunda sınırlandırılması" konusunun da tartışılacağını söyledi.

Toplantılar, Libyalı yetkililerin kendi kontrolleri altındaki merkezlerden göçmenlerin menşe ülkelerine gönüllü geri dönüşlerini organize etme planlarını açıklamalarından kısa bir süre sonra gerçekleşti.

Libya, göç akınları konusunda Brüksel için kilit bir ülke olmaya devam ediyor. Frontex'in son verilerine göre, doğu Libya-Kreta koridorunda Eylül ayında bir artış yaşandı ve tespitler 2024 yılına kıyasla yüzde 280 oranında arttı. Libya'dan toplam çıkışlar bir önceki yıla kıyasla yüzde 50 oranında arttı.

'Putin'in dostları'

Muammer Kaddafi'nin iktidarının 2011'de sona ermesinden bu yana ülke siyasi olarak parçalanmış durumda.

Halife Hafter ve oğlu Saddam yıllar içinde Rusya ile siyasi ve askeri bağlarını güçlendirdi ve bu durum Halife Hafter'in bu yıl Mayıs ayında Moskova'ya yaptığı resmi ziyaretle doruğa ulaştı.

Rusya, Bingazi yakınlarındaki Al-Khadim hava üssü ve göçmen çıkışlarının sıkça yaşandığı ve doğu hükümeti ile ordusunun ana üssünün bulunduğu Tobruk limanı da dahil olmak üzere Libya'nın kilit bölgelerinde askeri varlığını tesis etmiş durumda.

Ülkenin bu bölgesinde Saddam Hafter liderliğindeki Tarık Bin Ziyad adlı deniz tugayı da faaliyet gösteriyor ve Avrupalı yetkililerle koordinasyon halinde uluslararası sularda göçmen teknelerini durdurmuş durumda.

Hafter aynı zamanda Mısır ve BAE ile iyi ilişkilerini sürdürüyor ve Kaddafi rejiminden dolayı on yıllar boyunca ABD'de sürgünde kaldığı için Washington ile güçlü bağlantıları var.

Doğu Libyalı yetkililer ilk kez Frontex'in merkezi Varşova'ya gidiyor.

"Şu anda Brüksel'den Libya ile ilişki kurulması yönünde çok fazla baskı var. Frontex bunu yapacaktır ama her zaman tek bir mesajı ön planda tutarak: Her türlü iş birliği insan haklarına ve hukukun üstünlüğüne saygı göstermeli."

İki Frontex yetkilisinden biri, Avrupa Komisyonu'nun aksine Frontex için bunun "yıllardır herhangi bir Libyalı yetkiliyle yapılan ilk toplantı" olduğunu ve muhtemelen ülkenin doğu kesimiyle ilk kez temas kurduğunu söyledi.

Kaynak, "Daha önce herhangi bir temastan haberdar değilim," diye doğruladı.

Frontex yetkilisi, "Teknik ziyaret Libya heyetine Fontex'in çalışmalarını ve AB ülkelerini dış sınırlarda desteklemedeki rolünü tanıma fırsatı verecek," dedi.

Artık bir tabu değil

AB, Libya'daki Sınır Destek Misyonu'nun (EUBAM) başlatıldığı 2013 yılına kadar uzanan, göç konularında Libyalı yetkililerle uzun bir iş birliği geleneğine sahip.

Ancak şimdiye kadar bu iş birliği Trablus hükümeti ile bir ortaklık gerektiriyordu.

Ancak Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, AB 27 liderlerine gönderdiği 2025 Haziran tarihli bir mektupta, sınır yönetimini güçlendirmek ve göçmen kaçakçılığıyla mücadele etmek için "ülkenin batısındaki ve doğusundaki yetkililerle" birlikte çalışmanın gerekli olduğunu açıkça ifade etti.

O tarihten bu yana Komisyon, bazı AB ülkelerinin de desteğiyle Libyalı yetkililerle diplomatik faaliyetler başlattı.

Ancak bu yeni angajman döneminin başlangıcı tökezlemeli bir başlangıç oldu.

Temmuz ayında Göçten sorumlu Komisyon Üyesi Magnus Brunner'in İtalya, Yunanistan ve Malta bakanlarıyla birlikte Bingazi'ye yaptığı ziyaret diplomatik bir olayla sonuçlandı ve Brunner ile Avrupalı temsilciler sınır dışı edildi.

O dönemde Euronews'e bilgi veren ve ismi açıklanmayan bir yetkiliye göre Avrupalı heyet Hafter'in ordusuyla yapılacak bir toplantı öncesinde Libya'nın doğusundaki hükümetle fotoğraf çektirmeyi reddetti.

Bunun üzerine hükümet temsilcileri de karşılık vererek Komiser ve bakanı "istenmeyen kişi" ilan etti ve ülkeyi terk etmeleri çağrısında bulundu.

AB yetkililerinin göç yönetiminde insan haklarına saygının yaklaşımın bir parçası olduğunu belirtmelerine rağmen, BM kuruluşları, sivil toplum örgütleri ve gazeteciler Libya'nın her yerinde ve uluslararası sularda göçmenlere yönelik sistematik suistimaller, işkenceler ve alıkoymalar yaşandığını ve kurtarma ekipleri ile balıkçıların da bu olaylara karıştığını sürekli olarak rapor ediyor.

Temmuz ayında Uluslararası Af Örgütü AB-Libya ilişkilerini "ahlaki açıdan iflas etmiş" olarak nitelendirdi.

"AB'nin Libyalı yetkililerle ahlaki açıdan iflas etmiş göç iş birliği, korkunç insan hakları ihlallerine suç ortaklığı anlamına gelmektedir. Ne pahasına olursa olsun ayrılışları durdurma girişimleri, göçmen ve mültecilerin yaşamlarını ve onurlarını tamamen hiçe saydığını göstermektedir," denildi.